Μεσογειακή Ανατροπή

Πριν από τέσσερα περίπου χρόνια ο Σαρκοζί πρότεινε το όραμα της «Ένωσης για τη Μεσόγειο» τη θεσμική δηλαδή σύνδεση της Νότιας Ευρώπης με τον αραβικό κόσμο. Η συλλογιστική ήταν απλή: Η σύγκλιση της Νότιας Ευρώπης με τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή θα ισορροπούσε τη Μεγάλη Ανατροπή που έφεραν στις ευρωπαϊκές ισορροπίες οι κοσμογονικές αλλαγές του 1989-90 στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, που είχαν αναβαθμίσει γεωπολιτικά την Ενιαία Γερμανία από ανατολική παρυφή σε κέντρο βάρους μιας διευρυμένης Ενωμένης Ευρώπης.

Τη γαλλική προσέγγιση για την «Ένωση για τη Μεσόγειο» την συνέλαβαν εγκαίρως και στο Βερολίνο, με αποτέλεσμα η Μέρκελ να ασκήσει βέτο στη φόρμουλα Σαρκοζί και να επιβάλει τη συμμετοχή και των «27» με άμεση επίπτωση την απονεύρωση κάθε ουσιαστικής δυναμικής από την πρωτοβουλία του Γάλλου προέδρου.

Η Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και ο ευρωπαϊκός νότος είχαν πάντοτε αλληλεξάρτηση ή, καλύτερα, σχέση συγκοινωνούντων δοχείων: Το 1998 η Γαλλία αποδέχθηκε την προοπτική για πλήρη ένταξη των χωρών της περιοχής στην Ε.Ε. και η Γερμανία δέχθηκε τη συμμετοχή της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας στην πρώτη ομάδα χωρών της Ευρωζώνης.

Σήμερα η κατάσταση πραγμάτων είναι διαφορετική, καθώς τόσο ο νότος της Ευρωζώνης όσο και η Βόρεια Αφρική και η Μέση Ανατολή παρουσιάζουν από κοινού μια ευκαιρία για ουσιαστικές και βαρύνουσας σημασίας διμερείς και πολυμερείς, θεσμικές και άτυπες συγκλίσεις και συνεργασίες.

Η πτώση των αυταρχικών καθεστώτων από το Μαγκρέμπ μέχρι τη Μέση Ανατολή με δεδομένο τον εκδημοκρατισμό και το άνοιγμα των κοινωνιών δημιουργεί προϋποθέσεις για μια αμοιβαία στήριξη των δύο ακτών της Μεσογείου σε μια κρίσιμη στιγμή και για τις δύο πλευρές:

Ο νότος της Ευρωζώνης από την Πορτογαλία και την Ισπανία, την Ελλάδα, αλλά και κατά πάσα βεβαιότητα την Ιταλία, βρίσκεται σε στρατηγικό αδιέξοδο, ιδιαίτερα μετά τη συνθηκολόγηση του Σαρκοζί στη Μέρκελ. Η δραστηριοποίηση της Γαλλίας στη Μεσόγειο με επίκεντρο τη Λιβύη, έστω και με πιθανές αρνητικές παρενέργειες για την Ιταλία, συνιστά αποφασιστική επιστροφή της Γαλλίας σε μια περιοχή που έμοιαζε να έχει εγκαταλειφθεί.

Η Βόρεια Αφρική και η Μέση Ανατολή για να στηρίξουν τα καθεστώτα που θα προχωρούν στη στερέωση του εκδημοκρατισμού χρειάζονται στήριξη και εμπλοκή του Νότου της Ευρωζώνης που αντίστοιχα μπορεί να διευκολύνουν τη μη ορατή σήμερα επιστροφή τους στην αναθέρμανση και την ανάπτυξη.

Αν οι χώρες της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης επέτρεψαν μια ανατροπή ισορροπιών σε όφελος της Γερμανίας και των προσεγγίσεών της για διαχείριση και θωράκιση του κοινού νομίσματος, μια επιτυχής στρατηγική του νότου της Ευρωζώνης προς τη Μεσόγειο, συμπληρωματική και όχι ανταγωνιστική της γαλλικής υπερδραστηριοποίησης, θα επιτρέψει μια αποκατάσταση ισορροπιών.

Αν χώρες σαν την Εσθονία και τη Σλοβακία στηρίζουν σήμερα τις επιλογές του Βερολίνου στην Ευρωζώνη, αύριο χώρες όπως το Μαγκρέμπ (Μαρόκο, Αλγερία, Τυνησία) αλλά και η Λιβύη και η Αίγυπτος μπορούν να δώσουν μια συνολική στρατηγική ανάσα στον ευρωπαϊκό νότο.

Ετσι η σύγκρουση Γαλλίας-Γερμανίας για τη Λιβύη δεν είναι μόνον προϊόν της προεκλογικής δημαγωγίας της Μέρκελ και του Βέστερβελε ή της ανωριμότητας της Γερμανίας να αναλάβει ευθύνες Μεγάλης Δύναμης. Είναι πρώτα και πάνω από όλα επανέκδοση σε νέα μορφή του άτυπου αλλά ουσιαστικού βέτο του Βερολίνου το 2007 στην πρωτοβουλία Σαρκοζί για την «Ένωση για τη Μεσόγειο».

Επιστροφή στο νότο
Ο νότος της Ευρωζώνης από την Πορτογαλία και την Ισπανία, την Ελλάδα αλλά και κατά πάσα βεβαιότητα την Ιταλία βρίσκεται σε στρατηγικό αδιέξοδο, μετά τη συνθηκολόγηση του Σαρκοζί στη Μέρκελ. Η δραστηριοποίηση της Γαλλίας στη Μεσόγειο με επίκεντρο τη Λιβύη, έστω και με πιθανές αρνητικές παρενέργειες για την Ιταλία, συνιστά αποφασιστική επιστροφή της Γαλλίας σε μια περιοχή που έμοιαζε να έχει εγκαταλειφθεί.