Τρίτο Πακέτο Απελευθέρωσης: Η Τελευταία Ευκαιρία

Η άποψη ότι δεν ενδιαφέρει τον Ελληνα καταναλωτή ενέργειας ο θεσμικός χαρακτήρας του διαχειριστή των ενεργειακών υποδομών της χώρας, ή οι αρμοδιότητες του ρυθμιστή της αγοράς ενέργειας, μπροστά στα όσα προβλήματα καλείται να αντιμετωπίσει σήμερα, ανταποκρίνεται μόνο φαινομενικά στην πραγματικότητα. Ετσι, η παραπάνω άποψη δεν μπορεί παρά να είναι εικονικά αληθής, επειδή όλοι οι καταναλωτές πρέπει να ενδιαφερόμαστε, για ευνόητους λόγους, για τον τρόπο λειτουργίας της αγοράς, π.χ. ηλεκτρισμού, είτε είμαστε οικιακοί, είτε βιομηχανικοί, είτε εμπορικοί.

Ο τρόπος με τον οποίο θα οργανωθεί και θα λειτουργήσει το όλο σύστημα, έχει σημαντική επίδραση στη λειτουργία του ανταγωνισμού στη συγκεκριμένη αγορά και άμεση σχέση με την είσοδο νέων «παικτών» στην αγορά παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, την ανάπτυξη των υποδομών, τη λειτουργία της χονδρεμπορικής και λιανικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και, τελικά, με το ύψος των δαπανών που πληρώνουν όλοι οι καταναλωτές.

Η ευρωπαϊκή νομοθεσία πρόβλεψε με σαφήνεια πρότυπα και αρμοδιότητες για τη λειτουργία του διαχειριστή των υποδομών. Πρόβλεψε, επίσης, και αναβαθμισμένες αρμοδιότητες για τον ρυθμιστή. Στη χώρα μας λειτουργεί, από το 2001, ο ΔΕΣΜΗΕ, υπό μορφή ανώνυμης εταιρείας. Βασικός ρόλος του ΔΕΣΜΗΕ είναι να διασφαλίζει την ορθή διαχείριση των υποδομών ηλεκτρισμού. Η άλλη σπουδαία αποστολή του είναι να λειτουργεί τη χονδρεμπορική αγορά. Λειτουργεί, επίσης, η ΡΑΕ, με κύριο ρόλο την εποπτεία της συγκεκριμένης αγοράς.

Με όλα τα προβλήματα που αντιμετώπισε και αντιμετωπίζει, κυρίως εξαιτίας της κακής «συμπεριφοράς» του κράτους, ο ΔΕΣΜΗΕ έχει ανταποκριθεί μέχρι στιγμής ικανοποιητικά στην αποστολή του. Θα μπορούσε να έχει κάνει καλύτερο έργο, αν οι εκάστοτε κυβερνήσεις φρόντιζαν να του παράσχουν τις δυνατότητες για την εκπλήρωση του ρόλου του. Περαιτέρω, για να λειτουργήσει αποτελεσματικότερα η ΡΑΕ, χρειάζεται περισσότερες αρμοδιότητες και απεξάρτηση από την εκτελεστική εξουσία. Η ευκαιρία παρέχεται με τη νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία. Κάποιοι στην κυβέρνηση φοβούνται τις ανεξάρτητες αρχές. Στην κουλτούρα τους είναι το «κράτος-αφέντης». Ομως, αυτό δεν μπορεί να συνεχισθεί.

Για να ανταποκριθεί όσο πιο σωστά γίνεται στην αποστολή του, ο διαχειριστής των υποδομών πρέπει να είναι ουσιαστικά ανεξάρτητος από όλους τους «παίκτες» της αγοράς. Η γενική αρχή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας είναι ότι όσο πιο ανεξάρτητος είναι ο διαχειριστής των υποδομών από τα πρώην μονοπώλια, τόσο πιο καλά κάνει τη δουλειά του. Στην Ελλάδα, κάνουμε ακριβώς το αντίθετο. Τα μονοπώλια έχουν αποκτήσει σωρεία προνομίων, κατά την περίοδο προ της απελευθέρωσης της αγοράς, που προσπαθούν με κάθε τρόπο να τα διατηρήσουν και σήμερα. Η διατήρηση των όποιων προνομίων δεν ωφελεί ούτε την εθνική οικονομία, ούτε τον καταναλωτή.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μάς είπε, δυστυχώς, το αυτονόητο. Αυτό που έπρεπε να είχαμε κάνει εδώ και καιρό μόνοι μας. Ο διαχειριστής πρέπει να είναι ανεξάρτητος. Η έννοια της ανεξαρτησίας είναι σχετική. Το πρότυπο που θα επιλεγεί πρέπει να λαμβάνει υπόψη του και τις ελληνικές ιδιαιτερότητες. Αποκλειστικά αρμόδιος για την πρόταση επιλογής του κατάλληλου προτύπου είναι η κυβέρνηση και αυτός που αποφασίζει είναι η Βουλή. Ακούγεται ότι η κυβέρνηση επέλεξε τη χειρότερη λύση. Λύση «υβριδική», λύση οπισθοδρόμησης. Μια ακόμη περίπτωση «φασόν γκρεκ»!

Ετσι, αντί να στραφούμε σε προοδευτικές λύσεις, με δυναμική αναβάθμιση του υπάρχοντος ΔΕΣΜΗΕ, τουλάχιστον στην παρούσα φάση, επιλέγουμε την επαναφορά στο παρελθόν, με την ίδρυση ενός διαχειριστή που δεν θα παρέχει εχέγγυα αμεροληψίας και αντικειμενικότητας, αλλά θα είναι πάντοτε «ύποπτος» ότι δεν ενεργεί για το δημόσιο συμφέρον. Επιπρόσθετα, συζητείται το «ψαλίδισμα» των αρμοδιοτήτων του ρυθμιστή, για να «κάνει ό,τι θέλει» το κομματικό πασοκικό κράτος της δεκαετίας του ’80.

Το περίεργο, όμως, δεν είναι η συμπεριφορά του πρώην μονοπωλίου. Αλλά η στάση της υπεύθυνης κυβέρνησης, η οποία με διαρκείς παλινωδίες δεν έχει κατανοήσει ότι οι διαρκείς εξωκοινοβουλευτικές παρεμβάσεις στη σύνταξη του σχετικού νομοσχεδίου, συνιστούν απειλές κατά των πολιτών-καταναλωτών. Αυτούς η Πολιτεία έχει υποχρέωση να προστατεύσει. Γιατί τελικά αυτός που πληρώνει την έλλειψη ανταγωνισμού και σωστής λειτουργίας της αγοράς ενέργειας, είναι ο καταναλωτής. Οι λοιποί προσπαθούν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, να διατηρήσουν τα προνόμιά τους.

*Ο κ. Θ. Πανάγος είναι τέως αντιπρόεδρος της ΡΑΕ.