Μερικές φορές το πιο δύσκολο ερώτημα στην παγκόσμια πολιτική είναι: «και μετά τι γίνεται;». Στην Ιστορία βρίθουν τα παραδείγματα από νικηφόρους πολέμους, ηττημένους από την ειρήνη που ακολούθησε. Οσον αφορά την Λιβύη, επιτυχία δεν σημαίνει μόνο να προστατεύσουμε τον άμαχο πληθυσμό τις μέρες που έρχονται ή και να εξασφαλίσουμε το τέλος του καθεστώτος του συνταγματάρχη Καντάφι. Η επιτυχία απαιτεί μια στρατηγική όσον αφορά αυτό που θα κάνουμε στη συνέχεια.
Γνωρίζουμε κατ’ αρχήν τι πρέπει να γίνει, προκειμένου να τεθούν οι βάσεις για μια καλά εδραιωμένη δημοκρατία - μια δημοκρατία που θα διαρκέσει και δεν θα διαλυθεί στον άνεμο. Χρειαζόμαστε ένα κράτος δικαίου, το οποίο θα διοικούν έντιμες αστυνομικές δυνάμεις και ανεξάρτητοι δικαστές. Χρειαζόμαστε μια αποτελεσματική και διάφανη διακυβέρνηση σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Χρειαζόμαστε νομικά κατοχυρωμένα δικαιώματα κυριότητας, ελευθερία λόγου και ελεύθερα συνδικάτα. Χρειαζόμαστε πάνω από όλα μια ταχεία και ευρεία εξάπλωση της ευημερίας, ώστε όλη η κοινωνία να αντιληφθεί ότι η δημοκρατική μεταρρύθμιση είναι προς συμφέρον της.
Δεν πρόκειται απλώς για δυτικές φιλελεύθερες ιδέες. Τις τελευταίες βδομάδες εγώ προσωπικά αντιλήφθηκα ότι οι ιδέες αυτές εμπνέουν τους οπαδούς των μεταρρυθμίσεων στην Τύνιδα και το Κάιρο, το δε προσωπικό μου διαπίστωσε πόση όρεξη γι’ αυτές εκδηλώνεται στους δρόμους της Βεγγάζης, αλλά και της Τρίπολης.
Θα εκθέσω τι μπορεί να κάνει η Ευρωπαϊκή Ενωση, και με ποιον τρόπο επιθυμούμε να συνεργαστούμε με τον υπόλοιπο δυτικό κόσμο -και κατά κύριο λόγο τον Αραβικό Σύνδεσμο- για να το επιτύχουμε. Κάποιοι ζήτησαν ένα νέο Σχέδιο Μάρσαλ. Σίγουρα είναι σωστή η αίσθηση αυτή. Ωστόσο, η Βόρεια Αφρική του 21ου αιώνα δεν μοιάζει με την Ευρώπη της δεκαετίας του 1940. Πρέπει να διαμορφώσουμε μια νέα και στοχοθετημένη στρατηγική για το έργο που καλούμεθα να φέρουμε εις πέρας, στην καρδιά της οποίας υπάρχουν τρεις έννοιες - χρήματα, πρόσβαση στην αγορά και κινητικότητα.
Οσον αφορά τα χρήματα, θέλω η Ευρώπη να συνεισφέρει δισεκατομμύρια ευρώ για την ανάπτυξη των οικονομιών της Λιβύης, της Αιγύπτου και της Τυνησίας. Μέρος από αυτά θα προέρχεται από ίδια κεφάλαια της Ε.Ε. Ελπίζω πως τα κράτη-μέλη και τα μέλη του Κοινοβουλίου θα με βοηθήσουν να αναζητήσω τα υπόλοιπα από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα για την Αναδιάρθρωση και την Ανάπτυξη.
Γνωρίζουμε ωστόσο ότι η βοήθεια μπορεί να διαδραματίσει τελικά μονάχα περιορισμένο ρόλο. Οι χώρες θα πρέπει να βαδίσουν προς την ευημερία χάρη στην εργασία και τη συναλλαγή. Γι’ αυτό και είναι τόσο σημαντικά τα ζητήματα που αφορούν την πρόσβαση στην αγορά: την ικανότητα πώλησης αγαθών σε πιο εύπορες χώρες.
Ως ο πλουσιότερος γείτονας της Βορείου Αφρικής, η Ευρώπη έχει καίριο ρόλο να διαδραματίσει. Τυπικά, υπάρχουν λίγα πλέον εμπόδια στις συναλλαγές. Υπάρχουν όμως άλλου είδους εμπόδια. Σωστά επιμένουμε να ανταποκρίνονται οι εισαγωγές, τόσο των τροφίμων όσο και των μεταποιημένων προϊόντων, στα υψηλότερα δυνατά πρότυπα. Δεν πρέπει μόνο να καταργήσουμε με τον χρόνο τους εναπομείναντες δασμολογικούς φραγμούς, αλλά και να συνεργαστούμε με τις νέες δημοκρατίες της Βορείου Αφρικής, ώστε έμπρακτα να τις βοηθήσουμε να πωλούν αγαθά και υπηρεσίες στην Ευρώπη.
Ενα συγκεκριμένο μέτρο που ζητώ να εγκρίνουν τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. είναι ένα πρόγραμμα για την ενίσχυση της αγροτικής ανάπτυξης στη Βόρεια Αφρική, ούτως ώστε η Αίγυπτος, η Τυνησία και, όταν έρθει η στιγμή, η Λιβύη να μπορούν να παράγουν τρόφιμα στην ποιότητα που ζητεί ο Ευρωπαίος καταναλωτής. Ολα αυτά τα μέτρα θα πρέπει να βοηθήσουν την προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων, τα οποία θα αποβούν ζωτικά για την επίτευξη της ευημερίας.
Η μεγαλύτερη κινητικότητα απαιτεί επίσης ένα φάσμα μέτρων. Η Ε.Ε. έχει ήδη αρκετά προγράμματα υποτροφιών όπως το Erasmus Mundus, EuroMed Youth και το Tempus. Αυτά μπορούν να ενισχυθούν, ώστε να φέρουν περισσότερους φοιτητές στην Ευρώπη και να βοηθήσουν έτσι στην αξιοποίηση των δεξιοτήτων των νέων δημοκρατιών. Θα πρέπει επίσης να αναθεωρήσουμε τα καθεστώτα θεώρησης, ούτως ώστε να μπορούν να ταξιδεύουν ευκολότερα ανάμεσα στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αφρική επιχειρηματίες, γυναίκες, και όσοι διαθέτουν επαγγελματικά προσόντα.
Δέχομαι ότι δεν είναι και τόσο θεαματικό το θεματολόγιο αυτό. Είναι όμως φιλόδοξο. Τις τελευταίες αυτές βδομάδες πολλοί είπαν πως τα γεγονότα στην Βόρεια Αφρική αποτελούν μια ιδιαίτερη πρόκληση την οποία πρέπει να αναλάβει η Ε.Ε. Συμφωνώ μαζί τους. Είναι σημαντικό για τον κόσμο να γίνουν σταθερές δημοκρατίες η Λιβύη, η Αίγυπτος, η Τυνησία και άλλες χώρες της περιοχής. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την Ευρώπη, γιατί οι χώρες αυτές είναι γειτονικές μας. Μια αποτυχία θα ήταν κακή και για τους πολίτες μας, κι όχι απλώς φρικτή για τους δικούς τους.
Το ζητούμενο για μας δεν είναι μόνο τι γίνεται τις μέρες που έρχονται, αλλά τι θα γίνει τους μήνες και τα χρόνια αφού επιστρέψει η ειρήνη και στραφεί η προσοχή των μέσων ενημέρωσης σε άλλες κρίσεις αλλού.
*Η κ. Catherine Ashton είναι ύπατη εκπρόσωπος για τις εξωτερικές υποθέσεις και την πολιτική ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
(από την εφημερίδα "Καθημερινή")