Η Στρατηγική Ομπάμα για τη Λιβύη

Επιτυχημένη χαρακτήρισε τη Δευτέρα ο πρόεδρος Ομπάμα την περιορισμένη του στρατιωτική παρέμβαση στη Λιβύη. Υστερα από μόνο μία εβδομάδα επιχειρήσεων, είπε ο πρόεδρος, οι ΗΠΑ πέτυχαν τον στόχο τους, που αφορούσε την πρόληψη της σφαγής των ανταρτών. Αυτό σημαίνει λοιπόν ότι ο Ομπάμα είναι έτοιμος να προσφέρει ανάλογη αμερικανική στρατιωτική βοήθεια στους πολιορκημένους διαδηλωτές στο Μπαχρέιν, την Υεμένη ή τη Συρία;

Η απάντηση είναι πιθανότατα όχι, μια σημαντική -αν και άδηλη- νότα ρεαλισμού υπάρχει πίσω από την προσπάθειά του να ερμηνεύσει τις αντιφάσεις της αμερικανικής πολιτικής απέναντι στη Λιβύη. Παρότι ο Ομπάμα κατέληξε να υποστηρίζει τον «επιλεκτικό πόλεμο» με στόχο την ανάσχεση του Μουαμάρ Καντάφι, πηγές του Λευκού Οίκου ξεκαθαρίζουν ότι ο Αμερικανός πρόεδρος δεν θεωρεί την επέμβαση στη Λιβύη προηγούμενο ανάλογων διεθνών επεμβάσεων στην ευρύτερη περιοχή.

Ο Ομπάμα επέλεξε θέσεις που συμπίπτουν με όσα άκουσα την περασμένη εβδομάδα, ταξιδεύοντας με τον Αμερικανό υπουργό Αμυνας Ρόμπερτ Γκέιτς: Οι ΗΠΑ πρέπει να χρησιμοποιούν μονομερώς στρατιωτική ισχύ, μόνο εφόσον απειλούνται θεμελιώδη αμερικανικά εθνικά συμφέροντα· σε άλλες περιπτώσεις -όπως αυτή της Λιβύης- οι ΗΠΑ πρέπει να δρουν στρατιωτικά μόνο με τη στήριξη των συμμάχων τους. Με άλλα λόγια, η Αμερική δεν θα ενεργεί σαν τον παγκόσμιο χωροφύλακα. Είναι, όμως, πρόθυμη να λειτουργήσει σαν αρχηγός της αστυνομίας, διοργανώνοντας διεθνείς ειρηνευτικές αποστολές.

Ο πρόεδρος Ομπάμα έθεσε το θέμα ως εξής στην ομιλία του: «Η αμερικανική ηγεσία δεν αφορά μόνο τη μονομερή δράση και την ανάληψη όλης της ευθύνης από την Ουάσιγκτον. Η πραγματική ηγεσία δημιουργεί τις συνθήκες και ευνοεί τη σύναψη συμμαχιών με άλλα κράτη».

Παρότι ο πρόεδρος δεν επιθυμεί να χρησιμοποιήσει τον όρο «Δόγμα Ομπάμα», σε μια προσπάθεια να αφήσει ανοιχτές όλες τις επιλογές, η ουσία του δόγματος έχει καταστεί πρόδηλη. Οποιος αμφιβάλλει ότι το δόγμα αυτό έχει τις ρίζες του στην ευρύτερη ιδεολογία του Μπαράκ Ομπάμα μπορεί να ανατρέξει στο βιβλίο του προέδρου «Τολμώ να Ελπίζω» και στη σελίδα 308, όπου διαχωρίζει σαφώς τις «άμεσες απειλές», που απαιτούν μονομερή αντιμετώπιση, από τις επιβουλές εκείνες που απαιτούν διεθνή συνεννόηση.

Αξιωματούχοι του Λευκού Οίκου προσπάθησαν να ερμηνεύσουν τα σκοτεινά σημεία του προεδρικού λόγου, όπου ο πρόεδρος έμοιαζε να αναφέρεται στο μέλλον της Λιβύης μετά τον Καντάφι. Η αρχική στρατιωτική επιχείρηση στη χώρα θα ενισχυθεί από πολιτικές και διπλωματικές πρωτοβουλίες (αλλά και μυστικές επιχειρήσεις υπηρεσιών πληροφοριών) με στόχο τη δημιουργία κυβέρνησης συνεργασίας που θα ηγηθεί της Λιβύης μετά την αποχώρηση του Καντάφι. Ο πρόεδρος συνειδητοποιεί ότι αν και η αποστολή αυτή είναι περίπλοκη, οι ΗΠΑ δεν θα χρειαστεί να διαχειρισθούν μόνες τις δυσκολίες αυτές, καθώς θα έχουν εξασφαλίσει τη βοήθεια του ΟΗΕ και των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών και αραβικών κρατών.

Σύμφωνα με τον σύμβουλο εθνικής ασφάλειας του προέδρου, Ντένις Μακντόνοου, οι ΗΠΑ βρίσκονται ήδη σε επαφή με εξεγερθέντες και πιθανούς «συνεργάτες» μέσα στην κυβέρνηση Καντάφι, για τη χάραξη μελλοντικού κυβερνητικού σχήματος. Η λιβυκή αντιπολίτευση είναι άλλωστε τόσο κατακερματισμένη, που ο Λευκός Οίκος χρειάσθηκε λίγο χρόνο για να «γνωριστεί» καλύτερα με τους σημαντικότερους παίκτες της και να τους βοηθήσει στη δημιουργία μεταβατικών κυβερνητικών δομών.

Ο Ομπάμα μοιάζει να υιοθετεί υβριδική στρατηγική, που συνδυάζει τον ρεαλισμό με τις ανθρωπιστικές παρεμβάσεις. Πριν από μερικές εβδομάδες, η κυβέρνηση Ομπάμα φαινόταν έτοιμη να συμμαχήσει με τους σιίτες διαδηλωτές του Μπαχρέιν κατά της σουνιτικής μοναρχίας στη χώρα. Ο Ομπάμα αναγνώρισε, όμως, ότι οι ΗΠΑ έχουν άμεσο συμφέρον στη διατήρηση της σταθερότητας στη γειτονική Σαουδική Αραβία, που αντιμετωπίζει το Μπαχρέιν σαν επαρχία της και δεν θα δεχόταν ποτέ την ανατροπή της βασιλικής του οικογένειας.

Αντίστοιχα, στην περίπτωση της Υεμένης, ο Ομπάμα ισορρόπησε τον αμερικανικό ενθουσιασμό για δημοκρατική αλλαγή με τη στρατηγική επιταγή για σταθερή κυβέρνηση στη χώρα, ικανή να αντιμετωπίσει την απειλή της Αλ Κάιντα στην αραβική χερσόνησο.

Ο λόγος του Ομπάμα τη Δευτέρα υπήρξε μάθημα για το πώς οι προεδρίες δεν είναι τίποτα παραπάνω από πειραματισμοί. Ενας υποψήφιος που εξελέγη εν μέρει χάρη στην αντίθεσή του με τον πόλεμο στο Ιράκ κατέληξε να στείλει περισσότερους Αμερικανούς στρατιώτες σε πιο πολλά πεδία μαχών από ό, τι ο προκάτοχός του. Παρ’ όλα αυτά, ο Ομπάμα επιμένει να στείλει στρατό, παρά τις διαφωνίες και τις καθυστερήσεις.

Αν και ο λόγος του Ομπάμα για τη Λιβύη ήταν καλός, ο πρόεδρος καλείται τώρα να εκφωνήσει ομιλία-συνέχεια του λόγου του στο Κάιρο, που θα αποκαλύπτει σαφή στρατηγική για την περιοχή. Οπως είπε ο ίδιος ο πρόεδρος, «η Ιστορία βρίσκεται σε κίνηση» από το Μαρόκο μέχρι και το Ιράν, αλλά και στο Αφγανιστάν και το Πακιστάν. Αν ο Μπαράκ Ομπάμα συνδέσει την αφγανική-πακιστανική του πολιτική με το δημοκρατικό κύμα που μεταμόρφωσε την Τυνησία και την Αίγυπτο, τότε θα έχει λύσει τον γόρδιο δεσμό της προεδρίας του.