«Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης»: Φαραωνική Έμπνευση και Γεωπολιτικές Βλέψεις

Εντύπωση προκάλεσε η πρόσφατη (27/04) εξαγγελία του, φαραωνικής εμπνεύσεως, σχεδίου για την κατασκευή της “Διώρυγας της Κωνσταντινούπολης”, διά χειλέων Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Σύμφωνα με τον Τούρκο πρωθυπουργό, η διώρυγα θα βρίσκεται στις παρυφές του ευρωπαϊκού τμήματος της Πόλης, θα έχει μήκος 45 - 50 χλμ., βάθος 25 μ., πλάτος 150 μ., ενώ η μελέτη θα ολοκληρωθεί σε δύο χρόνια και το έργο θα αποπερατωθεί το 2023. Από τη νέα διώρυγα θα διέρχονται 150 πλοία κατά μέσο όρο ημερησίως.

Το συγκεκριμένο σχέδιο δεν εξυπηρετεί μόνον λόγους προσωπικού γοήτρου του κ. Ερντογάν – οπωσδήποτε υφίσταται και αυτή η παράμετρος, καθώς ο Τούρκος πρωθυπουργός είχε διατυπώσει την πρόταση ήδη από την εποχή της δημαρχίας του, την δεκαετία του ’90. Η πρόταση της κατασκευής της “Διώρυγας της Κωνσταντινούπολης” (τουρκιστί: “Κanal Istanbul”) έχει, κυρίως, γεωπολιτικές προεκτάσεις, που άπτονται και του χώρου της ενέργειας. Κάποιες, μάλιστα, ίσως εκτείνονται και πέραν αυτού ...

Μία πρώτη παρατήρηση είναι ότι το φιλόδοξο αυτό έργο στόχο έχει να ανατρέψει ένα σημαντικό επιχείρημα υπέρ του πετρελαιοαγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη, σύμφωνα με το οποίο ο τελευταίος θα αποσυμφόριζε τα Στενά, μειώνοντας, έτσι, τον κίνδυνο ατυχήματος. Η Τουρκία θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι, με την νέα διώρυγα, η κίνηση δεξαμενοπλοίων πετρελαίου γίνεται –έστω από τη μία είσοδο της Προποντίδος- πιο άνετη, κάτι το οποίο θα ήταν ιδιαίτερα ευμενές προς την Ρωσία. Τη στιγμή, μάλιστα, που η προοπτική υλοποίησης του, ελληνικών, βουλγαρικών και ρωσικών συμφερόντων σχεδίου δέχεται αλλεπάλληλα πλήγματα από την βουλγαρική πλευρά, η Τουρκία προσπαθεί, και με την πρόταση της διώρυγας, να ωθήσει την Ρωσία να το εγκαταλείψει.

Η φιλική προς την Ρωσία τουρκική ενεργειακή προσέγγιση έγινε, άλλωστε, το τελευταίο διάστημα εμφανής κι από το γεγονός ότι, στα τέλη Μαρτίου, η Τουρκία έδωσε στην Gazprom την άδεια να διεξαγάγει έρευνες στην τουρκική ΑΟΖ στον Εύξεινο Πόντο, στα πλαίσια κατασκευής του αγωγού φυσικού αερίου South Stream. Είχε, βέβαια, προηγηθεί η εντολή του Ρώσου πρωθυπουργού, Βλαντιμίρ Πούτιν, προς ον υπουργό Ενέργειας Σεργκέι Σμάτκο να διερευνήσει την δυνατότητα εκπόνησης μιας μελέτης για την πιθανότητα κατασκευής τερματικού LNG στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας, θέτοντας έτσι υπό αμφιβολία την βιωσιμότητα του αγωγού South Stream. Φαίνεται πως ο έμμεσος ρωσικός εκβιασμός προς την Άγκυρα “έπιασε”…

Έτσι, η “Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης” θα μπορούσε να χρησιμεύσει σε μία ενεργειακή “αντεπίθεση φιλίας” προς την Μόσχα, τη στιγμή, μάλιστα, που η Τουρκία ανακοίνωσε στις 19 Απριλίου την πρόθεσή της να αυξήσει τις εισαγωγές αερίου από τη δεύτερη φάση ανάπτυξης του κοιτάσματος Σαχ Ντενίζ ΙΙ του Αζερμπαϊτζάν. Η απόφαση αυτή συνιστά σοβαρή απειλή για τις προοπτικές του μεγάλου ανταγωνιστή του South Stream, τον ευρωπαϊκών συμφερόντων αγωγό φυσικού αερίου Nabucco, ενώ ακόμη κι ο μικρότερου μεγέθους αγωγός ITGI δεν θα πρέπει να θεωρείται απρόσβλητος από την συγκεκριμένη εξέλιξη. Σε συνδυασμό με το σχέδιο της διώρυγας, η παραπάνω κίνηση θέτει σοβαρά εν αμφιβόλω την ευρωπαϊκή στρατηγική του “Νοτίου Διαδρόμου”, που στόχο έχει ακριβώς την ενεργειακή απεξάρτηση της ΕΕ από την Ρωσία.

Ενδιαφέρον – ενεργειακό κι όχι μόνο – έχει η πιθανή σύνδεση του σχεδίου κατασκευής της Διώρυγας (που φιλοδοξεί να μετατρέψει την ευρωπαϊκή πλευρά της Πόλης σε … νησί !!!), με τη Συνθήκη του Μοντρέ (1936) που διέπει το καθεστώς των Στενών. Ενδεικτικά, η τουρκική εφημερίδα Zaman, φίλα προσκείμενη στον Ερντογάν, αναφέρει ότι η Τουρκία ίσως θελήσει να ξανανοίξει την συζήτηση για την Συνθήκη και να επιβάλει τέλη διόδου στα πολιτικά πλοία που περνούν μέσω της νέας διώρυγας. Μάλιστα, η εφημερίδα εκτιμά πως “με το άνοιγμα του περάσματος, η Τουρκία θα έχει το πάνω χέρι ώστε να προσαρμόσει τη Συνθήκη στα εθνικά της συμφέροντα και τις ανάγκες ασφαλείας”. Αλλά ακόμη και αν το ζήτημα της αναθεώρησης της Συνθήκης δεν τεθεί άμεσα, η Τουρκία θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι το νέο κανάλι δεν καλύπτεται από αυτήν, αλλά από την τουρκική νομοθεσία, ρυθμίζοντας, έτσι, πλαγίως την δίοδο πλοίων- επιτρέποντας, ίσως αυξημένη διέλευση ρωσικών πλοίων.