Η Διώρυγα του Ερντογάν: Στρατηγικό Έργο ή …Μπλόφα;

Ο Ταγίπ Ερντογάν αναμένεται να κερδίσει με ευκολία τις προσεχείς εκλογές της 12^ης Ιουνίου, ενώ μόλις τον τελευταίο μήνα προχώρησε και σε μια κίνηση εντυπωσιασμού, ανακοινώνοντας το φιλόδοξο σχέδιο για την κατασκευή τεχνητής διώρυγας που θα ενώνει τη Μαύρη Θάλασσα με τη Θάλασσα του Μαρμαρά. Το… φαραωνικό αυτό έργο θα έχει μήκος 40-50χμ και πλάτος 120 μέτρων, οπότε αξίζει να εξετάσει κανείς τις δυνατότητές του, αλλά και τους πραγματικούς λόγους πίσω από την ανακήρυξή του.

Ως βασικός λόγος προβάλλεται η εξομάλυνση της κυκλοφορίας των πλοίων στα Στενά, αφού τα τελευταία χρόνια παρατηρείται πραγματικός συνωστισμός εξαιτίας των δεξαμενόπλοιων που μεταφέρουν πετρέλαιο από τη Μαύρη Θάλασσα. Όπως αναφέρουν οι FT, η διώρυγα του Ερντογάν θα είναι σε θέση να επιτρέπει τη διέλευση δεξαμενόπλοιων μεγάλου μεγέθους ( supertankers), της τάξης των 300.000 τόνων. Επίσης, θα προβλέπεται η διέλευση και προς τις δύο κατευθύνσεις ταυτόχρονα, σε αντίθεση με ότι ισχύει στον Βόσπορο για τα μεγάλα αυτά πλοία.

Πράγματι, το έργο αυτό θα διευκόλυνε σημαντικά την κυκλοφορία, ειδικά αν σκεφτούμε ότι η παραγωγή πετρελαίου στην Κασπία θα αυξηθεί σημαντικά, κοντά στους 40 εκατ. τόνους, κάποια στιγμή στην επόμενη δεκαετία. Η συνέπεια της αύξησης αυτής θα είναι ένας μεγαλύτερος αριθμός δεξαμενοπλοίων (σήμερα κατά μέσο όρο διέρχονται 27 κάθε ημέρα). Μάλιστα, ο κ. Ερντογάν δεν χάνει ευκαιρία να προειδοποιεί για τους περιβαλλοντικούς κινδύνους της διέλευσης τόσων πολλών πλοίων από τα Στενά.

Το θέμα όμως είναι και πολιτικό, διότι η διώρυγα εγείρει σημαντικά ζητήματα διεθνούς δικαίου, τα οποία σχετίζονται μεταξύ άλλων και με την Συνθήκη του Μοντρό (1936), που διέπει το καθεστώς ελεύθερης διέλευσης στον Βόσπορο. Ακόμη ένα ζήτημα είναι και η τύχη του αγωγού Σαμψούντας-Τσεϊχάν, ο οποίος πρόκειται να μεταφέρει πετρέλαιο από τον Βορρά προς τη Μεσόγειο και προφανώς αποτελεί ανταγωνιστικό έργο ως προς τη διώρυγα.

Το ίδιο πρόβλημα όμως αντιμετωπίζουν και τα δύο αυτά έργα, όπως επισημαίνουν οι αναλυτές: «Αν έχουμε μια οδό ελεύθερη και μια με ταρίφα, τότε πρέπει να υπάρξει μια συμφωνία των ναυτιλιακών μεταξύ τους για το πόσα πλοία θα περνούν από τη μια και πόσα από την άλλη», σημειώνει ο Τζον Ρόμπερτς του Platts. Η μόνη εναλλακτική λύση είναι η επαναδιαπραγμάτευση της Συνθήκης, κάτι ιδιαίτερα δύσκολο.

Δεδομένων λοιπόν των δυσκολιών αυτών, είναι πολύ πιθανό ότι ο Ερντογάν απλά χρησιμοποιεί την διώρυγα ως ένα διαπραγματευτικό χαρτί, το οποίο ευχαρίστως θα ανταλλάξει με παραχωρήσεις από την ρωσική πλευρά, όσον αφορά τον αγωγό Σαμψούντας-Τσεϊχάν ή άλλους τομείς. Σε αυτό συνδράμει και η ιδιαίτερα χαμηλή εκτίμηση για το κόστος του έργου, το οποίο η τουρκική κυβέρνηση εκτιμά κοντά στα 10 δις δολάρια, τη στιγμή που ο πυρηνικός σταθμός της Σινώπης αναμένεται να στοιχίσει 20 δις δολάρια.