Στη μεταπολιτευτική Ελλάδα το κράτος αναπτύχθηκε στρεβλά, με
συνέπεια την ύπαρξη ενός ιδιότυπου κρατισμού, με κύριο χαρακτηριστικό την
άνθηση ιδιοτελούς εξουσίας παντός χρώματος και μορφής. Τα αποτελέσματα τα βλέπουμε
σήμερα. Διογκωμένος δημόσιος τομέας, αναποτελεσματικός και παρασιτικός,
πελατειακό σύστημα σε όλα τα επίπεδα, κρατικοδίαιτη οικονομία, που εμποδίζει
την ανάπτυξη κάθε υγιούς επιχειρηματικής πρωτοβουλίας. Οι επενδύσεις για να
προχωρήσουν πρέπει να βρουν «κονέ» στον κρατικό μηχανισμό και για να
λειτουργήσουν χρειάζονται επιδοτήσεις και ενισχύσεις από το δημόσιο.
Είναι μια νοοτροπία που «πότισε» την οικονομική
δραστηριότητα και συντήρησε συνδικαλιστικές ιδεολογίες και πρακτικές, οι οποίες
δεν θα μπορούσαν να υπάρξουν χωρίς αυτή τη διαπλοκή. Αυτή, όμως, η ιδιοτελής
εξουσία, ή άλλως, μεγιστοποίηση του προσωπικού οφέλους, απειλεί σήμερα τη
βιωσιμότητα και συνοχή των οικονομικών οργανισμών. Με δεδομένη μάλιστα τη
σημερινή συγκυρία της οικονομικής κρίσης αναδεικνύει το πρόβλημα του «δωρεάν
επιβάτη», για να ανατρέξουμε στη θεωρία του αμερικανού καθηγητή Ντάγκλας Νορθ.
Με απλά λόγια, αυτό σημαίνει ότι πολιτικοί, επιχειρηματικά συμφέροντα και
συνδικαλιστές αγωνίζονται πάσει θυσία να εκμεταλλευθούν προς όφελος τους θεσμούς,
τις καινοτομίες, την οικονομική επίδοση, χωρίς να συμμετέχουν στο κόστος που
συνεπάγεται η διατήρηση τους. Πώς μπορεί να περιοριστεί αυτή η ατομιστική συμπεριφορά, που έχει υψηλό
κόστος; Με την ιδεολογία και τους ιδεολογικούς μηχανισμούς, λέει ο καθηγητής
Νορθ, ώστε να παροτρυνθούν οι διάφορες ομάδες να συμπεριφερθούν αντίθετα από
τον απλό, ηδονιστικό υπολογισμό του κόστους-οφέλους.
Εδώ, όμως, αρχίζουν τα δύσκολα. Γιατί ο κρατισμός είναι
σήμερα η κυρίαρχη ιδεολογία, που στέρησε από την ελληνική οικονομία την
πολύτιμη εξωστρέφεια της. Είναι η νοοτροπία που διαπερνά όλα τα κόμματα, με
στόχο την ιδιοποίηση του δημόσιου χώρου. Είναι άραγε τυχαίο ότι στο ζήτημα της
ΔΕΗ παρατηρείται αυτή η τόσο πολυπόθητη πολιτική συναίνεση; Διότι και η παρούσα
κυβέρνηση με ατολμία προχωρά στην ιδιωτικοποίηση της. Ένα πολύ μικρό κομμάτι
προτείνει να διατεθεί σε στρατηγικό επενδυτή, κρατώντας για λογαριασμό του
δημοσίου το μάνατζμεντ. Ήδη αρχίζουν και διαρρέουν απόψεις περί αποτυχίας του
εγχειρήματος. Όσο για τα υπόλοιπα κόμματα, φωνασκούν υπέρ της διατήρησης του status
quo της ΔΕΗ.
Και φαίνεται να οδηγούμαστε για άλλη μία φορά στο τέλμα. Η
πώληση υγιών κρατικών επιχειρήσεων γίνεται συνώνυμη με τα ασημικά του κράτους.
Και ο κρατισμός, ως κυρίαρχη ιδεολογία, οδηγεί σε ακινησία και συναισθήματα
φόβου τους πολίτες. Γιατί χάνουν το πολύτιμο στήριγμα τους. Για δεκαετίες
ολόκληρες επιτυχία θεωρούνταν το βόλεμα σε μια θέση του δημοσίου. Εκεί ήταν η
σιγουριά, η μονιμότητα, η είσπραξη του μισθού «βρέξει-χιονίσει». Ούτε συστήματα
αξιολόγησης, ούτε αξιοκρατία, ούτε ιδιαίτερη προσπάθεια. Μπήκες στο δημόσιο;
Έδεσες το γάιδαρο σου, για να το πούμε λαϊκά. Και όλοι έχουμε να διηγηθούμε μια
άσχημη εμπειρία από την επαφή μας με το δημόσιο. Άκρατη γραφειοκρατία,
«γρηγορόσημα», κακή εξυπηρέτηση και πάει λέγοντας.
Αυτός ο κρατισμός που κρατά ανίσχυρη την ελληνική οικονομία
ήρθε η ώρα να τελειώσει με τον πιο δύσκολο, ίσως, τρόπο. Είναι καιρός τα
φαινόμενα διαφθοράς, φαυλότητας και παρασιτισμού να λάβουν τέλος. Είναι ώρα να
βγούμε όλοι στην ελεύθερη αγορά και να δοκιμασθούμε. Οι άξιοι να αναδειχθούν
και τα παράσιτα να εξολοθρευτούν. Χωρίς φόβους, προκαταλήψεις και ιδεολογίες
ξεπερασμένες. Είναι η στιγμή που θα πρέπει να αποκτήσουμε όχι μόνον εθνική
αυτοπεποίθηση, αλλά και ατομική. Να θεσπίσουμε κανόνες ίσους προς όλους. Για να
πάμε επιτέλους μπροστά. Καιρός να εγκαθιδρύσουμε μία νέα ιδεολογία, της
ισονομίας και της ισοπολιτείας, της ανοικτής αγοράς. Όλα τα άλλα είναι εκ του
πονηρού.