Ο Κριστόφ ντε Μαρζερί, διευθύνων σύμβουλος του γαλλικού πετρελαϊκού κολοσσού Total, προέβλεψε ότι η τιμή της βενζίνης στα πρατήρια θα ξεπεράσει σύντομα τα 2 ευρώ το λίτρο. Ηδη, δεν απέχουμε πολύ. Στη Γαλλία η δήλωση θεωρήθηκε πρόκληση, δεδομένου ότι προερχόταν από τον διευθύνοντα σύμβουλο της πλέον κερδοφόρας εταιρείας της χώρας, η οποία κατά τη διάρκεια των τελευταίων χρόνων δαπάνησε περισσότερα χρήματα για την πληρωμή μερισμάτων στους μετόχους της απ' όσα κατέβαλε σε μισθούς στους υπαλλήλους της, ενώ παράλληλα κατόρθωσε -με εντελώς νόμιμο τρόπο- να μην πληρώνει φόρο για τα κέρδη της στη Γαλλία (τη στιγμή που το ύψος τους για το 2010 άγγιζε τα 10 δισεκατομμύρια ευρώ).
Ομως, το σκάνδαλο δεν προκλήθηκε από τη δήλωση αυτή καθ' εαυτή αλλά από το γεγονός ότι η προφητεία του Ντε Μαρζερί ανακοινώθηκε τη στιγμή που ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Νικολά Σαρκοζί επέβαλλε σε όλες τις εταιρείες του πετρελαϊκού τομέα έκτακτη εισφορά συνολικού ύψους 115 εκατομμυρίων ευρώ (η οποία αντιστοιχεί μόλις στο 1% των κερδών της Total) έτσι ώστε να ενισχυθούν τα φτωχότερα νοικοκυριά για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν την αύξηση του κόστους της ενέργειας που καταναλώνουν.
Απ' ό,τι λέγεται, ο Νικολά Σαρκοζί έγινε έξαλλος κι αντέδρασε με το γνωστό άμεσο στιλ που αποτελεί χαρακτηριστικό του γνώρισμα: «Θα τον τακτοποιήσω εγώ αυτόν εδώ!» Χωρίς αμφιβολία, αυτό που δυσαρέστησε τον γάλλο πρόεδρο είναι ότι ο Ντε Μαρζερί δεν του άφησε τον απαραίτητο χρόνο έτσι ώστε να αποκομίσει ένα μικρό πολιτικό όφελος από αυτό το κονδύλι των 115 εκατομμυρίων ευρώ, το οποίο διέθεσε με τόση γενναιοδωρία στους άπορους πολίτες, κι αυτό γιατί η προοπτική του ζοφερού μέλλοντος που προδιαγράφεται από τις δηλώσεις του Μαρζερί θα επισκιάσει αμέσως τη χαρά που θα προκληθεί από το δωράκι του προέδρου.
Ολα αυτά τα παιδιαρίσματα είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένα με τα καραγκιοζιλίκια στα οποία πολύ συχνά καταλήγει να περιορίζεται το πολιτικό παιχνίδι. Ωστόσο, θα κάναμε καλύτερα να ασχοληθούμε πιο σοβαρά με την προοπτική της σημαντικής αύξησης της τιμής των υδρογονανθράκων, η οποία πολύ σύντομα θα φτάσει στο ιστορικά υψηλό επίπεδο των 150 δολαρίων το βαρέλι, το οποίο είχε καταγραφεί το 2008. Ενόψει αυτής της αναπόφευκτης προοπτικής θα έπρεπε να αναθεωρήσουμε το σύνολο των οικονομικών πολιτικών, καθώς επίσης και το αναπτυξιακό μοντέλο που ακολουθούν οι προηγμένες κοινωνίες μας.
Η τιμή του πετρελαίου καλπάζει. Αυτό είναι άραγε καλό ή κακό; Θα μπορούσε να αποτελεί καλή είδηση για τον πλανήτη και για τη συνέχιση της ζωής της ανθρωπότητας κάτω από υποφερτές κλιματικές συνθήκες. Ομως, δεν είναι τόσο σίγουρο ότι η τιμή του πετρελαίου θα αυξηθεί αρκετά γρήγορα έτσι ώστε να μας παρακινήσει να περιορίσουμε τις εκπομπές αερίων του άνθρακα στα επίπεδα που απαιτούνται για τη διατήρηση του κλίματος του πλανήτη. Εξάλλου, η άνοδος της τιμής του πετρελαίου θα συμβάλει στο να καταστεί οικονομικά συμφέρουσα η εκμετάλλευση τόσο των μη συμβατικών υδρογονανθράκων (για παράδειγμα του σχιστολιθικού φυσικού αερίου(1)), όσο και του άνθρακα. Πρόκειται, όμως, για μορφές ενέργειας των οποίων οι συνέπειες θα είναι πολύ πιο επικίνδυνες για το περιβάλλον. Αρα, η αύξηση της τιμής του πετρελαίου «δεν θα μας σώσει» από την κλιματική αλλαγή, ενώ στραγγαλίζει τους λιγότερο εύπορους συμπολίτες μας.
Για να εξασφαλιστεί η σωτηρία του περιβάλλοντος και η οικονομική δικαιοσύνη, η μόνη δυνατή διέξοδος είναι να απεξαρτηθούμε όσο το δυνατόν γρηγορότερα (και ριζικότερα) από τις μορφές ενέργειας που έχουν ως βάση τον άνθρακα. Μια από τις προϋποθέσεις γι' αυτό θα μπορούσε να είναι η αλματώδης αύξηση της παγκόσμιας τιμής των εκπομπών αερίων του άνθρακα σε επίπεδα τα οποία σήμερα φαίνονται αδιανόητα (για παράδειγμα, μέσα στην επόμενη εικοσαετία ή τριακονταετία να φθάσει ακόμα και στα 200 δολάρια η φορολόγηση κάθε τόνου αερίων του άνθρακα που εκλύονται στην ατμόσφαιρα).
Βέβαια, ο συντονισμός σε διεθνές επίπεδο για την επίτευξη τέτοιου στόχου είναι -και θα παραμείνει-κάτι το ανέφικτο. Από την άλλη πλευρά, το να στραφούμε μονομερώς σε αυτή την κατεύθυνση (για παράδειγμα σε ευρωπαϊκό επίπεδο) φαντάζει διπλά παράλογο: η ανταγωνιστικότητά μας θα μειωνόταν (ακόμα περισσότερο), ενώ θα κάναμε στους οικονομικούς «εταίρους» μας ένα εκπληκτικό δώρο, αφήνοντάς τους να καταναλώνουν με μικρότερο κόστος τις ποσότητες του πετρελαίου που θα εξοικονομούσαμε.
Να 'μαστε λοιπόν και πάλι αντιμέτωποι με ένα βάρβαρο δίλημμα, το οποίο μας θέτουν ολοένα συχνότερα οι τεχνοβιομηχανικές κοινωνίες μας, οι οποίες έχουν αναγάγει σε αυτοσκοπό την παραγωγή και την απεριόριστη δίψα για κέρδος: «Μπορείτε να διαλέξετε ανάμεσα στο σχιστολιθικό φυσικό αέριο και την πυρηνική ενέργεια!». Ή, με άλλα λόγια, να παρατείνουμε την επιβίωσή μας μέσα στον κόσμο του άνθρακα μέχρι τη στιγμή όπου αυτός θα μας καταστρέψει, ή να τον εγκαταλείψουμε για να ακολουθήσουμε έναν άλλο δρόμο, ο οποίος θα μας οδηγήσει εξίσου σίγουρα στην καταστροφή...
Απέναντι στα βάρβαρα διλήμματα υπάρχει μονάχα μία διέξοδος. Να επιχειρήσουμε κάτι το διαφορετικό! Να προσδιορίσουμε για τον εαυτό μας ένα ριζοσπαστικό πρόγραμμα. Να πείσουμε τον εαυτό μας ότι, εάν το ακολουθήσουμε με επιμονή, τότε αναγκαστικά θα δώσει καρπούς. Και μόνο το γεγονός ότι θα εγκαταλείπαμε την κοινωνία του άνθρακα θα μας απέφερε άμεσα δύο οφέλη: αφενός, θα περιόριζε σημαντικά τα ασφυκτικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε όσον αφορά το εμπορικό μας ισοζύγιο, γεγονός που θα ενίσχυε την αυτονομία μας σε μακροοικονομικό επίπεδο. Αφετέρου θα καθιστούσε τα προϊόντα μας περισσότερο ανταγωνιστικά, καθώς θα αυξανόταν η τιμή των προϊόντων των ανταγωνιστών μας, δεδομένου ότι η παραγωγή τους θα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα ορυκτά καύσιμα (δηλαδή από τον άνθρακα).
Το ίδιο σχέδιο θα μας υποχρέωνε, επίσης, να αναθεωρήσουμε τα πάντα, τον τρόπο της χρηματοδότησης, την κοινωνική δικαιοσύνη, το σχεδιασμό της οικονομίας, το δικαίωμα στην κατανάλωση των φυσικών πόρων. Θα πρόκειται όντως για ένα τιτάνιο έργο... Μερικές φορές δεν είναι δύσκολο να κατανοήσει κανείς όλους όσοι επιλέγουν την εύκολη λύση, τους οπαδούς του νεοφιλελευθερισμού, οι οποίοι προτείνουν να αφήνεται η αγορά απερίσπαστη να ρυθμίζει την πορεία του κόσμου...
(1) (ΣτΜ) Το σχιστολιθικό φυσικό αέριο είναι μαζί με την ασφαλτούχο άμμο μια από τις χαρακτηριστικότερες μορφές των «μη συμβατικών υδρογονανθράκων», δηλαδή των υδρογονανθράκων που βρίσκονται σε δύσκολα αξιοποιήσιμη μορφή: η εξόρυξή τους συνεπάγεται την προσφυγή σε πολύπλοκες τεχνολογίες, τη χρήση τεράστιων ποσοτήτων τοξικών χημικών και νερού και την πρόκληση τεράστιας ρύπανσης.
(από την εφημερίδα "Ελευθεροτυπία")