H έκρηξη στο Τσερνομπίλ δημιούργησε πριν από 25 χρόνια ένα ραδιενεργό σύννεφο πάνω από την Ευρώπη που έριξε τη σκιά του σε όλο τον κόσμο. Σήμερα, η τραγωδία στο πυρηνικό εργοστάσιο της Φουκουσίμα εξακολουθεί να εξελίσσεται, δημιουργώντας φόβους στον κόσμο και ερωτήσεις που είναι δύσκολο να απαντηθούν.
Πριν από λίγες εβδομάδες πήγα στο Τσερνομπίλ και είδα τον αντιδραστήρα. Παραμένει φονικός, αλλά κλεισμένος μέσα σε μπετόν. Η ίδια η πόλη ήταν νεκρή και σιωπηλή, τα σπίτια άδεια και ερειπωμένα, βουβή απόδειξη της ζωής που έμεινε πίσω, ενός ολόκληρου κόσμου που εγκαταλείφθηκε και χάθηκε γι’ αυτούς που τον αγάπησαν.
Περισσότεροι από 300.000 άνθρωποι εγκατέλειψαν τις εστίες τους μετά την καταστροφή του Τσερνομπίλ. Περίπου έξι εκατομμύρια επλήγησαν. Μολύνθηκε μια περιοχή όση η μισή Ιταλία ή όση η χώρα μου, η Δημοκρατία της Κορέας.
Είναι άλλο πράγμα να διαβάζεις για το Τσερνομπίλ και άλλο να το δεις με τα ίδια σου τα μάτια. Ηταν μια πολύ συγκινητική εμπειρία που θα τη θυμάμαι για πολλά χρόνια.
Διδασκόμαστε για μία ακόμη φορά ότι τα πυρηνικά ατυχήματα δεν γνωρίζουν σύνορα. Αποτελούν μια ευθεία απειλή για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Δημιουργούν οικονομική αναστάτωση που επηρεάζει τα πάντα. Από την αγροτική παραγωγή μέχρι το εμπόριο και τις παγκόσμιες υπηρεσίες.
Αυτή είναι η στιγμή για βαθιά σκέψη, η στιγμή για μια πραγματικά παγκόσμια συζήτηση. Για πολλούς, η πυρηνική ενέργεια φαίνεται να είναι μια καθαρή και λογική λύση σε μια εποχή που οι ενεργειακές πηγές όλο και σπανίζουν. Ωστόσο, η προϊστορία μάς καλεί να αναρωτιόμαστε. Κάνουμε όσα μπορούμε για να διασφαλίσουμε ότι ο κόσμος μας είναι ασφαλής;
Με δεδομένο ότι οι συνέπειες είναι καταστροφικές, η ασφάλεια πρέπει να αποτελεί ζήτημα ύψιστης σημασίας. Εχοντας επίσης υπόψη ότι οι συνέπειες είναι διεθνείς, τα ζητήματα αυτά πρέπει να συζητούνται σε διεθνές επίπεδο.
Για τον λόγο αυτό, προτείνω μια στρατηγική πέντε σημείων για τη βελτίωση της πυρηνικής ασφάλειας:
-Πρώτον, είναι η στιγμή για μια συνολική αναθεώρηση των σημερινών προδιαγραφών ασφαλείας, τόσο σε εθνικό όσο και διεθνές επίπεδο.
-Δεύτερον, χρειάζεται να ενισχύσουμε το έργο της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας όσον αφορά την πυρηνική ασφάλεια.
-Τρίτον, πρέπει να εστιάσουμε περισσότερο στη σχέση ανάμεσα στις φυσικές καταστροφές και την πυρηνική ασφάλεια. Η κλιματική αλλαγή σημαίνει περισσότερα και ασυνήθιστα καιρικά φαινόμενα. Με τον αριθμό των πυρηνικών εγκαταστάσεων να αυξάνεται σημαντικά στις επόμενες δεκαετίες, μελλοντικά θα γίνουμε περισσότερο ευάλωτοι.
-Τέταρτον, πρέπει να κάνουμε μια νέα ανάλυση κόστους - ωφέλειας της πυρηνικής ενέργειας, υπολογίζοντας τόσο το κόστος της ετοιμότητας και της προετοιμασίας όσο και του καθαρισμού, όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά.
-Πέμπτον και τελευταίο, πρέπει να οικοδομήσουμε μια στενότερη σχέση μεταξύ της πυρηνικής ενέργειας και της πυρηνικής ασφάλειας. Σε μια εποχή που οι τρομοκράτες αναζητούν πυρηνικά υλικά, μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι ένας πυρηνικός σταθμός που είναι ασφαλής για έναν τόπο είναι ασφαλής για όλο τον κόσμο.
Η επίσκεψή μου στο Τσερνομπίλ δεν ήταν η πρώτη μου επίσκεψη σε πυρηνικό χώρο. Πριν από ένα χρόνο, πήγα στο Σεμιπελατίνσκ στο Καζακστάν, όπου γίνονταν οι πυρηνικές δοκιμές στην πρώην Σοβιετική Ενωση. Το καλοκαίρι, στην Ιαπωνία, συναντήθηκα με τους Χιμπακούσα, τους επιζώντες των πυρηνικών εκρήξεων στο Ναγκασάκι και τη Χιροσίμα.
Ταξίδεψα σε αυτά τα μέρη για να υπογραμμίσω τη σημασία του αφοπλισμού. Για δεκαετίες, οι διαπραγματευτές αναζητούν μια συμφωνία για τον περιορισμό (και ίσως τελικά την εξάλειψη) των πυρηνικών όπλων. Τον τελευταίο χρόνο, έχει πραγματοποιηθεί μεγάλη πρόοδος.
Με την εμπειρία του Τσερνομπίλ και τώρα με την καταστροφή στη Φουκουσίμα, πρέπει να ανοίξουμε τα μάτια μας. Από εδώ και στο εξής, πρέπει να αντιμετωπίζουμε το ζήτημα της πυρηνικής ασφάλειας όσο σοβαρά αντιμετωπίζουμε και το ζήτημα των πυρηνικών όπλων.
Ο κόσμος έχει γίνει μάρτυρας μιας ιστορίας παραλίγο ατυχημάτων. Είναι η ώρα να δούμε τα πράγματα με εντιμότητα. Οφείλουμε να εφαρμόσουμε τις υψηλότερες προδιαγραφές για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, από τον σχεδιασμό των νέων εγκαταστάσεων μέχρι τον παροπλισμό τους.
Τα ζητήματα της πυρηνικής ενέργειας και ασφάλειας δεν είναι πλέον μόνο ζητήματα εθνικής πολιτικής. Είναι επίσης θέματα παγκόσμιου ενδιαφέροντος. Χρειαζόμαστε διεθνείς προδιαγραφές για την κατασκευή και συμπεφωνημένες εγγυήσεις για δημόσια ασφάλεια, πλήρη διαφάνεια και ανταλλαγή πληροφοριών.
Ας γίνει αυτό η παντοτινή κληρονομιά του Τσερνομπίλ. Εν μέσω της σιωπής, είδα σημάδια ότι η ζωή επιστρέφει. Μια καινούργια προστατευτική ασπίδα υψώνεται πάνω από τον κατεστραμμένο αντιδραστήρα, Οι άνθρωποι αρχίζουν να επιστρέφουν. Ας αποφασίσουμε να διαλύσουμε το τελευταίο σύννεφο του Τσερνομπίλ και να προσφέρουμε ένα καλύτερο μέλλον για όσους έχουν ζήσει, για τόσο πολύ καιρό, κάτω από τη σκιά του.
* Ο κ. Μπαν Κι Μουν είναι γενικός γραμματέας του ΟΗΕ.
(από την εφημερίδα "Καθημερινή")