Ως ερημοποίηση, ορίζεται η υποβάθμιση, η μείωση του βάθους και της γονιμότητας του εδάφους και της βλάστησης. Αυτό πρακτικά μεταφράζεται σε μείωση ή ακόμα και απώλεια της παραγωγικότητας των γεωργικών και δασικών εκτάσεων, κυρίως λόγω της διάβρωσης. «Η διαδικασία της ερημοποίησης έχει ξεκινήσει για τα καλά στη χώρα μας και η κατάσταση θα είναι μη αναστρέψιμη, εάν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα για την καταπολέμησή της», υποστηρίζει ο καθηγητής εδαφολογίας στο «γεωπονικό πανεπιστήμιο Αθηνών», Κωνσταντίνος Κοσμάς μιλώντας στη «natura nrg»

Ως ερημοποίηση, ορίζεται η υποβάθμιση, η μείωση του βάθους και της γονιμότητας του εδάφους και της βλάστησης. Αυτό πρακτικά μεταφράζεται σε μείωση ή ακόμα και απώλεια της παραγωγικότητας των γεωργικών και δασικών εκτάσεων, κυρίως λόγω της διάβρωσης. «Η διαδικασία της ερημοποίησης έχει ξεκινήσει για τα καλά στη χώρα μας και η κατάσταση θα είναι μη αναστρέψιμη, εάν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα για την καταπολέμησή της», υποστηρίζει ο καθηγητής εδαφολογίας στο «γεωπονικό πανεπιστήμιο Αθηνών», Κωνσταντίνος Κοσμάς μιλώντας στη «natura nrg».


 

Πού οφείλεται ;

Βασικές αιτίες της ερημοποίησης είναι:

  • Ο υπερπληθυσμός και η εξάπλωση των πόλεων που οδηγεί σε αλλαγή χρήσης γης από δάσος σε γεωργικό έδαφος ή από γεωργικό έδαφος σε αστική χρήση.
  • Η ανάπτυξη οδικών αρτηριών και άλλων εγκαταστάσεων που διασπά τη γεωμορφολογία πολλών περιοχών.
  • Μη αποδεκτές γεωργικές πρακτικές, όπως η εντατική καλλιέργεια, η υπερβολική χρήση λιπασμάτων και η υπεράντληση του υπόγειου νερού.
  • Η υπερβολική εκμετάλλευση και η καταστροφή των δασών εξαιτίας των πυρκαγιών, της υπερβόσκησης και της υπερβολικής υλοτομίας.

Εκτός όμως από την καταστροφή του περιβάλλοντος, η ερημοποίηση έχει σοβαρές κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες. « Εάν το έδαφος δεν αποδίδει, αμέσως μειώνεται η παραγωγή για τους αγρότες και περιορίζεται έτσι το εισόδημά τους. Λιγότερη παραγωγή σημαίνει υψηλότερες τιμές για όλους εμάς, αλλά και μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών. Πώς να ζήσει κανείς σε μια έρημη περιοχή;» σημειώνει ο Κωνσταντίνος Κοσμάς.

 

Ποιες περιοχές απειλούνται;

Βάσει των μετρήσεων της «ελληνικής επιτροπής για την καταπολέμηση της ερημοποίησης» το...

  • 34% των περιοχών της χώρας μας θεωρείται υψηλού κινδύνου
  • 49% μέτριου κινδύνου
  • 17% χαμηλού κινδύνου

Μεταξύ των περιοχών « υψηλού κινδύνου» κατατάσσονται όλα τα νησιά του Αιγαίου, περιοχές της ανατολικής Πελοποννήσου, της Στερεάς Ελλάδας και της Εύβοιας, τμήματα της Θεσσαλίας, της Μακεδονίας και της Θράκης, καθώς και το 50% των εδαφών της Κρήτης! Μικρότερο κίνδυνο διατρέχουν τα εδάφη των περιοχών της Κεντρικής Ελλάδας και τα Ιόνια νησιά, ενώ μηδαμινή είναι η απειλή του φαινομένου της ερημοποίησης για τις πεδινές περιοχές, με πολύ καλά αποστραγγιζόμενα και βαθιά εδάφη.

Παγκόσμια απειλή

Το φαινόμενο δεν περιορίζεται στις γνωστές ερήμους, αλλά απειλεί πολλές περιοχές της γης τόσο θερμές όσο και ψυχρές (όπως η Ισλανδία), ενώ είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η περιοχή της Μεσογείου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Κίνα, όπου η έκταση των ερημοποιημένων εδαφών ανέρχεται στο 1/4 της χερσαίας επικράτειας, δηλαδή σε 1.73 εκατομμύρια km2. Εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής το πρόβλημα της Κίνας αναμένεται να μεγεθυνθεί, ενώ οι επιστήμονες εκτιμούν πως μόλις τα 530,000 km2 από αυτά μπορούν να ανακτηθούν ως γόνιμο έδαφος.

Σε συνέντευξη τύπου που παραχώρησε στο Πεκίνο ο Λιου Τουό ( Liu Tuo), επικεφαλής των προσπαθειών αποκατάστασης της ερημοποίησης (στην Κίνα), δεν έκρυψε την απογοήτευσή του: «δεν μπορώ να κρύψω τη θλίψη μου για τις χαμηλές επενδύσεις που διατίθενται, για την καταπολέμηση ενός από των σοβαροτέρων περιβαλλοντικών προβλημάτων. Με το σημερινό ρυθμό ανάκτησης τετραγωνικών χιλιομέτρων το χρόνο, υπολογίζω ότι θα χρειαστούμε 300 χρόνια για να αλλάξουμε την κατάσταση».

Σε όλο τον κόσμο, η διάβρωση των εδαφών και ιδιαίτερα γεωργικών εκτάσεων, αφορά τουλάχιστον το 10% των καλλιεργημένων εκτάσεων, που είναι περίπου 15 δισεκατομμύρια στρέμματα. Επιπλέον, το 10% της καλλιεργημένης γης έχει κάποιο βαθμό διάβρωσης που μπορεί να καταστεί καταστροφικός, εάν δεν ληφθούν δραστικά μέτρα διόρθωσης της διάβρωσης.

Συμβάσεις και αδράνεια

Αναγνωρίζοντας τη σοβαρότητα του προβλήματος, τα Ηνωμένα Έθνη καθιέρωσαν την 17η Ιουνίου σαν «παγκόσμια ημέρα καταπολέμησης της ερημοποίησης και της ξηρασίας». Η διεθνής σύμβαση για την καταπολέμηση της ερημοποίησης και της ξηρασίας υπογράφηκε το 1994, ενώ το 2000 την υιοθέτησε και η Ελλάδα. Η χώρα μας προχώρησε σε «ελληνικό εθνικό σχέδιο δράσης κατά της ερημοποίησης» που βεβαίως ποτέ δεν υλοποιήθηκε. Αρκεί κανείς να ρίξει μια ματιά στη σελίδα 33 του «εθνικού σχεδίου όπου εξειδικεύονται τα μέτρα αντιμετώπισης του φαινομένου. Μια δεκαετία μετά, βρισκόμαστε ακόμα στο σημείο μηδέν...

Δεν υπάρχει κάποιο μαγικό φίλτρο που να « θεραπεύει» τα εδάφη που διαβρώνονται. Υπάρχουν όμως μέτρα που μπορούν να ληφθούν, με στόχο τη σταδιακή αποκατάσταση της ζημιάς που έχει γίνει. Καθοριστικό ρόλο στην υποβάθμιση των εδαφών παίζουν οι ανθρώπινες δραστηριότητες, ξεκινώντας από τις καταστροφικές δασικές πυρκαγιές και φτάνοντας στην υπερενταντική καλλιέργεια και στην υπερβολική χρήση λιπασμάτων που «δηλητηριάζουν» το έδαφος. Αν λοιπόν αλλάξουμε νοοτροπία και πρακτικές, η ερημοποίηση του εδάφους θα περιοριστεί σημαντικά, χωρίς βεβαίως να εξαλειφθεί. Δυστυχώς όμως, η βαθιά οικονομική κρίση λειτουργεί ως άλλοθι και έτσι χαρακτηρίζεται ως «πολυτέλεια» όποια προσπάθεια στοχεύει στην προστασία του περιβάλλοντος και στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής. Κινδυνεύουμε όμως σε λίγα χρόνια η φράση του προφήτη Ησαΐα «φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ» να είναι η νέα μας πραγματικότητα.

(Ο Απόστολος Στάικος είναι δημοσιογράφος, μέλος της συντακτικής επιτροπής του «Νatura Νrg»)

(από το περιοδικό «Natura nrg» / www.ppol.gr)

Διαβάστε ακόμα