Αν και εξουθενωμένη από τον Πρώτο
Παγκόσμιο Πόλεμο, η Γερμανία, μόλις μία εικοσαετία αργότερα, κυριάρχησε
οικονομικά σε ένα μεγάλο τμήμα της Ευρώπης. Την ανοδική πορεία ανέστειλε ο
χιτλερικός τυχοδιωκτισμός.
Από την καταστροφική αυτή εμπειρία οι
εγχώριες μεταπολεμικές πολιτικές ελίτ άντλησαν τα απαραίτητα διδάγματα: αντί την
στρατιωτική ισχύ, επεστράτευσαν την οικονομία και την διπλωματία. Η γερμανική
ηγεσία στηρίχθηκε εκ νέου στην πειθαρχία, στην εργατικότητα και στον πατριωτισμό
των Γερμανών. Αξιοποίησε τις αντιθέσεις των παλαιών συμμάχων του Δευτέρου
Παγκοσμίου Πολέμου·εξασφάλισε την αμερικανική υποστήριξη, χάρη στην οποία
επετάχυνε το γερμανικό οικονομικό θαύμα· χειρίστηκε επιδέξια τις γαλλικές και
αμερικανικές ιδεοληψίες- με αποτέλεσμα να ευοδωθούν οι γερμανικοί γεωπολιτικοί
στόχοι διά των ευρωπαϊκών ιδανικών και του αμερικανικού ιδεαλισμού. Έτσι
οικοδομήθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση, την οποία οι Γάλλοι είχαν οραματιστεί ως
διευρυμένη Γαλλία. Εν ονόματι της αυτοδιάθεσης διαλύθηκαν κράτη, η Τσεχοσλοβακία
και η Γιουγκοσλαβία, η δημιουργία των οποίων αντανακλούσε την προσπάθεια των
νικητών του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου να περιχαρακώσουν τον γερμανικό
επεκτατισμό.
Last but not
least, έτσι επετεύχθη η επανένωση της Γερμανίας.
Στις αρχές του 21ου αιώνα τα αναχώματα
των συμμαχικών
Diktats
είχαν εξαφανιστεί. Η Γερμανία είχε ανακτήσει πλήρη ελευθερία κινήσεων στον
ευρωπαϊκό γεωπολιτικό στίβο. Η επιτυχία αυτή ασφαλώς οφείλεται εν πολλοίς στην
κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Σήμερα, μετά είκοσι έτη, η οικονομία
αποδεικνύεται η αχίλλειος πτέρνα του άλλου μεγάλου νικητή του Δευτέρου
Παγκοσμίου Πολέμου: μετά την σοβιετική, η αμερικανική επιρροή εξασθενεί. Ως
συνέπεια, ο αγγλοσαξωνικός και ο μεσογειακός χώρος της Ευρώπης
αποσταθεροποιούνται. Ακόμη και η Γαλλία υφίσταται σοβαρούς κλυδωνισμούς.
Κυρίαρχη στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη, η Γερμανία προωθεί τις βουλές της
στον Νότο και διαπραγματεύεται με την Αγγλία και την Γαλλία από θέσεως ισχύος.
Επιστρέφουν γεωπολιτικοί συσχετισμοί
δυνάμεων, οι οποίοι ώς πρόσφατα έμοιαζαν οριστικά καταχωρισμένοι στην Ιστορία. Η
Γερμανία επιβάλλεται πλήρως στην Ευρωζώνη. Παραλλήλως στρέφεται προς τον
ιστορικό της εταίρο, δηλαδή την Ρωσία- η Δύση αδυνατεί να την εμποδίσει.
Αξιοποιεί έτσι πλήρως την κεντρική γεωγραφική της θέση, αναβιώνοντας το
προπολεμικό όραμα της
Mitteleuropa.
Η νέα ευρωπαϊκή γεωπολιτική
περιστρέφεται ήδη γύρω από το γερμανικό ζήτημα. Οι παραδοσιακοί αντίπαλοι της
γερμανικής ισχύος, δηλαδή η Αγγλία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν
εξουδετερωθεί από την υπερχρέωση των οικονομιών τους. Οι λοιποί παράγοντες της
Δύσης, μείζονες και ελάσσονες, προβληματίζονται επί του πρακτέου: συνεργασία,
υποταγή, αντίσταση, εναλλακτικά γεωπολιτικά σχέδια; Οι προβληματισμοί αυτοί δεν
διατυπώνονται στην διπλωματικώς incorrect γεωπολιτική γλώσσα· διακρίνονται,
όμως, σαφώς στις συζητήσεις για τις προοπτικές του ευρωπαϊκού σχεδίου και των
γεωγραφικών του διασυνδέσεων.
Η απόπειρα της Γαλλίας να συστήσει
«Μεσογειακή Ένωση» και η ουσία καταστολή της από την γερμανική διπλωματία
προανήγγειλε τις νέες γεωπολιτικές αντιπαραθέσεις. Ενδεικτική είναι και η
συζήτηση, στο όνομα της σωτηρίας του κλυδωνιζόμενου ευρώ, γύρω από την προοπτική
μιας ομοσπονδιακής Ευρώπης: πρόκειται για περαιτέρω παραχώρηση εθνικών
κυριαρχικών δικαιωμάτων σε μιάν υπερεθνική γραφειοκρατία. Οι αντιρρήσεις του
Hubert Vedrine σε αυτό
το σχέδιο, ως ασύμβατο με την δημοκρατικότητα της Ευρώπης, εγείρει τα γκωλλικά
αντανακλαστικά των Γάλλων. Άλλοι όμως παράγοντες της γαλλικής πολιτικής,
σθεναροί υποστηρικτές της ομοσπονδιοποίησης, αναδύουν τις βαθειές ρίζες στις
οποίες στηρίχθηκε η πολιτική του Petain. Η Γαλλία, χώρα-σταυροδρόμι,
ταλαντεύεται και πάλι ανάμεσα στην κεντρο-ευρωπαϊκή, την ατλαντική και την
μεσογειακή της φύση.
Ο τεχνοκρατικός οικονομικός λόγος που
κατακλύζει την ενημέρωση δύσκολα συγκαλύπτει την γεωπολιτική φύση των ευρωπαϊκών
προβλημάτων. Η μεταψυχροπολεμική ατελής κατάρρευση του διεθνούς συστήματος, το
οποίο προέκυψε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ολοκληρώνεται σήμερα. Όπως και
το 1989, οι γεωπολιτικές αβεβαιότητες είναι οξύτατες. Όπως και το 1989, η Ελλάδα
βρίσκεται πνευματικά απροετοίμαστη.
Ο θαυμασμός της Γερμανίας για τον
ελληνικό πολιτισμό και η κεντρική σημασία της ελληνικής αναφοράς στην γερμανική
εθνική ταυτότητα αποτελούν αμφίσημα στοιχεία. Αν επιβεβαιωθούν οι διαφαινόμενες
γεωπολιτικές τάσεις, η Ελλάδα κινδυνεύει να μετατραπεί σε θεματικό πάρκο μιας
γερμανοκρατούμενης Ευρώπης εμείς δε σε αντικείμενα καλοπροαίρετης γερμανικής
συγκατάβασης.