Τα γεγονότα στη Λιβύη έχουν φτάσει σε αυτό που πολλοί αποκαλούν αρχή του τέλους. Όπως όμως συμβαίνει συχνά, η αλήθεια είναι πως βρισκόμαστε πιο κοντά στο τέλος της αρχής. Είναι πλέον θέμα χρόνου -και μάλιστα λίγου- να τελειώσει ό,τι έχει απομείνει από το καθεστώς του Μουαμάρ Καντάφι. Τέσσερις δεκαετίες μετά την εγκαθίδρυσή του και περίπου έξι μήνες μετά την απόφαση της διεθνούς κοινότητας ότι ο Καντάφι πρέπει να απομακρυνθεί, το καθεστώς του καταρρέει. Οι αποστασίες πολλαπλασιάζονται, ο αγαπημένος του γιος έχει συλληφθεί και οι αντάρτες βρίσκονται στην Τρίπολη.
Ήταν πολύ δύσκολο να φτάσουμε σε αυτό το κρίσιμο σημείο. Γεγονός, όμως, είναι ότι αυτά
που έπονται είναι ακόμη πιο δύσκολα. Η αποκαθήλωση του Βασιλιά και του απαρχαιωμένου του καθεστώτος είναι μία πρόκληση. Η αντικατάστασή του από κάτι καλύτερο και πιο σταθερό, όμως, είναι ακόμα πιο σημαντική πρόκληση.
Οι αντάρτες στην πραγματικότητα είναι ένα ετερόκλητο μίγμα (δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί η λέξη συμμαχία,γιατί συνεπάγεται κάτι πιο δομημένο από ό,τι έχουμε σε αυτήν την περίπτωση) ατόμων και ομάδων από πρώην υποστηρικτές του καθεστώτος, μέχρι φιλελεύθερους και ισλαμιστές.Έχουν ελάχιστα κοινά σημεία πέραν της αντίθεσής τους στη συνεχιζόμενη διακυβέρνηση από την πρώτη οικογένεια της Λιβύης. Τώρα που ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται, οι διαφωνίεςθα βγουν στην επιφάνεια.
Αυτά βεβαίως δεν είναι πρωτόγνωρα για τη Λιβύη, καθώς έτσι προέκυψαν οι πολλές εξεγέρσεις στην Ιστορία της χώρας. Αυτό, όμως, που θεωρείται πλέον βέβαιο είναι πως οι Λίβυοι δεν θα μπορέσουν να διαχειριστούν την κατάσταση που θα προκύψει μόνοι τους. Ο Καντάφι εξασφάλισε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο ότι δεν θα υπάρχει κανένας ισχυρός θεσμός που να μπορεί να προκαλέσει την εξουσία του. Παρά τις προσπάθειες των αντιπάλων του να διαμορφώσουν ένα κοινό μέτωπο, το αποτέλεσμα είναι πως
δεν υπάρχει κανένας εθνικός θεσμός έτοιμος και ικανός να αναλάβει τα ηνία.
Όλα αυτά, όμως, είναι σοβαρή πρόκληση για τον υπόλοιπο κόσμο. Τα αεροπλάνα του ΝΑΤΟ στήριξαν την πορεία των ανταρτών.
Η... ανθρωπιστική παρέμβαση για τη διάσωση ανθρώπινων ζωών στην ουσία ήταν πολιτική παρέμβαση για την αλλαγή του καθεστώτος.
Τώρα το ΝΑΤΟ πρέπει να χειριστεί την επιτυχία του. Θα
απαιτηθούν κάποιας μορφής διεθνής βοήθεια και πιθανότατα διεθνής στρατιωτική παρουσία για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, ώστε να ανακτηθεί και να διατηρηθεί η τάξη. Θα πρέπει να αποφευχθούν φαινόμενα λεηλασίας αλλά και ο πόλεμος μεταξύ των φυλών. Εάν η Λιβύη θέλει να αποφύγει τον εμφύλιο που ξέσπασε στη
μετά Σαντάμ εποχή του Ιράκ ή το χάος (και την τρομοκρατία) που καταγράφηκε στη
Σομαλία και στην Υεμένη, τότε θα πρέπει να επιδιώξει τη δικαιοσύνη και όχι την εκδίκηση.
Πλέον, είναι στα χέρια του ΝΑΤΟ, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΟΗΕ να συνεργαστούν με την αντιπολίτευσή της, την Αφρικανική Ένωση και τον Αραβικό Σύνδεσμο, ώστε να υπάρξει μία κοινή απάντηση στη νέα λιβυκή πραγματικότητα- που περιλαμβάνει 1 εκατ. πρόσφυγες, αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες εσωτερικούς μετανάστες και μία χώρα που μπορεί να παράγει περίπου 2 εκατ. βαρέλια πετρέλαιο την ημέρα.
Το πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι ο Πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα θα πρέπει να αναθεωρήσει τη δήλωσή του ότι δεν θα υπάρξει Αμερικανός στρατιώτης σε λιβυκό έδαφος. Δύσκολα αποκτά κανείς ηγετικό ρόλο όταν είναι απών. Όποια, όμως, κι αν είναι η διεθνής αντίδραση,
η ταχύτητα είναι εξαιρετικά σημαντικός παράγοντας. Σε αυτήν την περίπτωση, το πέρασμα του χρόνου δεν θα κάνει τις εναλλακτικές ούτε πιο εύκολες ούτε πιο ελκυστικές.
*Ο κ. Richard Haass είναι πρόεδρος του Council on Foreign Relations και συγγραφές του "War of Necessity, War of Choice: A Memoir of Two Iraq Wars".