Το αέριο σχιστόλιθου ήταν ένα από τα καυτά θέματα για τους Βούλγαρους το φετινό καλοκαίρι. Το ζήτημα τέθηκε επί τάπητος αφού στις 16 Ιουνίου η κυβέρνηση έδωσε τη συγκατάθεσή της ώστε η γνωστή αμερικανική εταιρεία Σεβρόν να προχωρήσει στην αναζήτηση αυτού του νέου τύπου αερίου στην περιοχή της πόλης Νόβι παζάρ, Βορειοανατολικής Βουλγαρίας.
Η απόφαση προκάλεσε έντονη αντίδραση όχι μόνο ανάμεσα στους περιβαλλοντολόγους, αλλά και σε πολλά αντιπολιτευόμενα κόμματα και ένα μεγάλο μέρος της ντόπιας κοινής γνώμης της παραπάνω περιοχής. Οι πολιτικοί και οι δημοτικοί υπάλληλοι ζήτησαν να διενεργηθεί τοπικό δημοψήφισμα για το θέμα πριν την υπογραφή της συμφωνίας με τη Σεβρόν. Η η δε ιστοσελίδα «Όχι στο βουλγαρικό Τσερνομπίλ – το αέριο σχιστόλιθου» συγκέντρωσε γρήγορα τις υπογραφές 18 χιλιάδων Βούλγαρων. «Έμεινα έκπληκτος από την έντονη αντίδραση της κοινής γνώμης κατά του αερίου σχιστόλιθου», δήλωσε ο υπουργός Οικονομίας και Ενέργειας, Τράιτσο Τράικοφ, μπροστά στο υπουργείο του οποίου οργανώθηκαν πέντε συνεχή συλλαλητήρια διαμαρτυρίας πολιτών, οι οποίοι καλέστηκαν μέσω του Facebook.
Άλλωστε, δεν μπορεί να γίνεται λόγος για έκπληξη μετά το ντοκιμαντέρ «Gasland» του Τζος Φοξ που προκάλεσε θόρυβο, δείχνοντας πώς το νερό στις βρύσες των φάρμερς του Ντίμοκ της Πενσυλβάνιας τυλίγεται σε φλόγες λόγω της διείσδυσης αερίου στο υδροφόρο στρώμα της περιοχής. Ο κίνδυνος που εγκυμονεί το αέριο σχιστόλιθου έγινε φανερός για την παγκόσμια κοινή γνώμη και προκάλεσε ανησυχία σε πολλές χώρες. Είναι φυσικό το ότι η επίμαχη τεχνολογία προκαλεί φόβους και στους Βούλγαρους.
Στο τελευταίο συλλαλητήριο την 1η Σεπτεμβρίου που αυτή τη φορά οργανώθηκε μπροστά στο κτίριο του Υπουργικού Συμβουλίου, οι οργανώσεις των πολιτών ζήτησαν όχι δημοψήφισμα, αλλά άμεσο μορατόριουμ στην έρευνα και την παραγωγή αερίου σχιστόλιθου στη χώρα μας. Παρόμοιες διαμαρτυρίες υπήρχαν και σε άλλες πόλεις, συμπεριλαμβανομένης και της μεγαλύτερης παραθεριστικής μας παρευξείνιας πόλης Βάρνας που βρίσκεται κοντά στον τόπο των μελλοντικών γεωτρήσεων.
«Κοιτάξτε, στην πράξη ζητούμε απαγόρευση – είπε προς τη Βουλγαρική Ραδιοφωνία ο εκπρόσωπος των διαδηλωτών Άγγελ Σλάβτσεφ, νέος ειδικός υπολογιστών. – Για να επιβληθεί όμως, πρέπει να διανυθεί μακρύς δρόμος και χρειάζεται πολύς χρόνος. Γι’ αυτό προς το παρόν θέλουμε σύντομα να επιβάλουμε προσωρινή απαγόρευση και τούτο μπορεί να γίνει μονάχα με μορατόριουμ. Αυτό θα εξασφαλίσει αρκετό χρόνο, μέσα στον οποίο με τη βοήθεια ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων να αποδειχθεί ότι η τεχνολογία «υδραυλική διάρρηξη» είναι επικίνδυνη και να καταρτιστεί νόμος που να την απαγορεύσει.»
Ποιες είναι οι ανησυχίες των διαδηλωτών; Οι μελλοντικές γεωτρήσεις θα πραγματοποιηθούν στην εύφορη πεδιάδα του Δούναβη που είναι ο σιτοβολώνας της Βουλγαρίας. Η υπάρχουσα τεχνολογία παραγωγής αερίου σχιστόλιθου μέσω διάρρηξης των οριζόντιων στρωμάτων σχιστόλιθου με την εισαγωγή μέσα τους νερού και πολλών χημικών ουσιών υπό μεγάλη πίεση εγκυμονεί μερικούς κινδύνους, ισχυρίζονται οι περιβαλλοντολόγοι. Ο πρώτος και ο σοβαρότερος είναι η διείσδυση δηλητηριωδών ουσιών στα υδροφόρα στρώματα και η ρύπανση του νερού για άρδευση και πόση. Ο δεύτερος κίνδυνος είναι η αφυδάτωση της περιοχής λόγω της χρήσης τεράστιας ποσότητας νερού για τη διάρρηξη των βράχων σχιστόλιθου.
«Όλη η Ντοβρουτσά απειλείται απ’ αυτές τις γεωτρήσεις για την αναζήτηση και την παραγωγή αερίου σχιστόλιθου – ισχυρίζεται ο Άγγελ Σλάβτσεφ. – Απειλείται όλος ο υδάτινος ορίζοντας από κάτω που έχει άμεση σχέση με τη γεωργία. Οι άνθρωποι επίσης πίνουν νερό ακριβώς απ’ αυτά τα υδροφόρα στρώματα. Όλη η ύδρευση της Βάρνας εξασφαλίζεται από κει. Πρόκειται για διασυνοριακούς υδάτινους ορίζοντες που φθάνουν μέχρι τη Ρουμανία. Για τη διάρρηξη των σχιστόλιθων και την εξόρυξη του αερίου χρησιμοποιούνται περισσότερα από 600 χημικά στοιχεία. Ένα άνοιγμα σ’ αυτό το σύστημα σημαίνει ρύπανση όλου του νερού στην περιοχή. Πέρα απ’ αυτό, η τεχνολογία απαιτεί τη χρήση εκατομμυρίων λίτρων νερού.»
Οι γεωλόγοι ισχυρίζονται ότι σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, όπου οι σχιστόλιθοι βρίσκονται σε μικρό βάθος – εκατοντάδες μέτρα, στη χώρα μας βρίσκονται σε βάθος μερικών χιλιομέτρων, σε αρκετή απόσταση από τα υδροφόρα στρώματα και η διείσδυση αερίου ή χημικών ουσιών μέσα τους θα ήταν πολύ πιο δύσκολη. Ο πληθυσμός των περιοχών των πόλεων Ράζγκραντ, Σιλίστρα, Ντόμπριτς, Σούμεν και Βάρνα όμως θα ήθελε να λάβει σχετικές εγγυήσεις από ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες πριν η κυβέρνηση να υπογράψει συμφωνίες με τη Σεβρόν. Σύμφωνα με το βουλγαρικό νόμο περί ορυκτού πλούτου για την έρευνα κοιτάσματος δεν απαιτείται εκτίμηση της επίδρασης στο περιβάλλον.
Από άλλης πλευράς όμως ο νόμος περί περιβάλλοντος απαιτεί τέτοια εκτίμηση πριν την έναρξη οποιασδήποτε βιομηχανικής δραστηριότητας με δυνητική επίδραση στο περιβάλλον. Πώς στην προκειμένη περίπτωση λύνεται η αντίθεση; Η απάντηση των ιθυνόντων είναι ότι εκτίμηση της επίδρασης στο περιβάλλον θα πραγματοποιηθεί πριν στη Σεβρόν να δοθεί δικαίωμα εξόρυξης, αν ανακαλυφθεί αρκετή ποσότητα αερίου. Εδώ όμως προκύπτει νέα αντίθεση. Ο νόμος περί ορυκτού πλούτου δίνει αυτόματα δικαίωμα εκχώρησης σε εκείνο που κάνει πρώτος τη «γεωλογική ανακάλυψη».
Κατά την ύπαρξη όλων αυτών των ασαφειών και νομικών αντιθέσεων, μάλλον πράγματι ένα μορατόριουμ θα δώσει χρόνο για την κατάργησή τους και για την ηρέμηση των πνευμάτων, γιατί το ζήτημα του αερίου σχιστόλιθου είναι σημαντικό. Αυτό το εναλλακτικό αέριο μπορεί να εξασφαλίσει στη Βουλγαρία σχετική ενεργειακή ανεξαρτησία, χαμηλότερες τιμές της ενέργειες και μάλιστα για δεκαετίες στο μέλλον. Έτσι και η φτωχή σε ενεργειακές πηγές Βουλγαρία θα μπορούσε να ενταχθεί στη συνεχώς διευρυνόμενη λέσχη των «κρατών-παραγωγών αερίου».