Η λεγόμενη «υπόγεια
εγκατάσταση» είναι αυτό που αποκαλούν οι Ισραηλινοί μια στρατηγική βάση. Οι
ακριβείς λεπτομέρειες και η θέση της δεν δημοσιεύονται. Μπορεί να πει κάποιος
μονάχα ότι βρίσκεται στα νότια της χώρας, βαθιά μέσα στο έδαφος και
προστατεύεται από συμβατικά και μη συμβατικά (ακόμα και πυρηνικά) όπλα.
Δημιουργήθηκε στη δεκαετία του 1990 για να παρέχει ένα στρατηγικό απόθεμα
καυσίμων στο Ισραήλ, σε περίπτωση που γίνουν αδύνατες οι εισαγωγές πετρελαίου
λόγω ενός εμπάργκο.
Ο τότε υπουργός
Ενέργειας, Μόσε Σαχάλ, έδωσε το πράσινο φως με βάση τις προτάσεις της Επιτροπής
Αγκρανάτ, η οποία διερεύνησε τα λάθη που σημειώθηκαν στον πόλεμο του 1973. Σε
εκείνον τον δύσκολο Οκτώβρη, το Ισραήλ βρέθηκε να μην διαθέτει αρκετά
αεροπορικά καύσιμα και αναγκάστηκε να ζητήσει επείγουσα τροφοδοσία από τις ΗΠΑ.
Η μονάδα εγκαινιάστηκε
το 1996 από τον Αριέλ Σαρόν, τότε υπουργό Υποδομών. Από ότι είναι γνωστό, η
τελευταία φορά που χρησιμοποιήθηκε το απόθεμα ήταν το 2006 κατά τον δεύτερο
πόλεμο με το Λίβανο, όταν τα δεξαμενόπλοια δεν πλησίαζαν τις ακτές του Ισραήλ.
Θα μπορούσε η
προβληματική διπλωματική κατάσταση του Ισραήλ, λίγο πριν το ψήφισμα του ΟΗΕ για
την Παλαιστίνη, να το αναγκάσει να ξαναχρησιμοποιήσει το απόθεμα καυσίμων στο
άμεσο μέλλον; Για να απαντήσουμε την ερώτηση αυτή, θα πρέπει να εξετάσουμε
ποιες είναι οι πηγές πετρελαίου της χώρας. Το περισσότερο πετρέλαιο που
επεξεργάζονται τα διϋλιστήρια στην Χάιφα και αλλού προέρχεται από τις πρώην
σοβιετικές δημοκρατίες, κυρίως το Αζερμπαϊτζάν. Το πετρέλαιο μεταφέρεται μέσω
του αγωγού Μπακού-Τμπίλισι-Τσεϊχάν (
BTC).
Ορισμένες άλλες
ποσότητες εισάγονται από δεξαμενόπλοια τα οποία προέρχονται από τη Μαύρη
Θάλασσα και περνούν τον Βόσπορο. Θα μπορούσε ο Τούρκος πρωθυπουργός Ερντογάν να
παρεμποδίσει τις εισαγωγές πετρελαίου του Ισραήλ; Ο αρχιστράτηγος ε.α., Ορέν
Σαχόρ, πρώην πρόεδρος της
Eilat-
Ashkelon
Pipeline
Company, η οποία διαχειρίζεται το τερματικό πετρελαίου του Ισραήλ,
δηλώνει ότι είναι μικρές οι πιθανότητες. «Ο αγωγός
BTC ανήκει σε διεθνή κοινοπραξία. Οι Τούρκοι δεν μπορούν να
σταματήσουν τη ροή ή τα δεξαμενόπλοια που φτάνουν στο Τσεϊχάν δίχως να δεχτούν
μηνύσεις και ένα σοβαρό πλήγμα για την αξιοπιστία τους».
Η Διεθνής Συνθήκη του
Μοντρώ, του 1936, εξασφαλίζει την ελεύθερη διέλευση των πλοίων εν καιρώ ειρήνης
μέσα από τα Στενά και σε αντάλλαγμα προσφέρει στην Τουρκία τον έλεγχό τους. Με
βάση αυτή, η Τουρκία δεν μπορεί να παρεμποδίσει τα πλοία από το να διαπλέουν
τον Βόσπορο.
Ο Σαχάλ δεν βλέπει
επίσης ως πιθανό ένα σενάριο διακοπής των εισαγωγών πετρελαίου: «Από την
εμπειρία μου, δεν υπήρξε πρόβλημα με την εξασφάλιση πετρελαίου, ούτε στις πιο
δύσκολες εποχές, ακόμα και από χώρες δίχως διπλωματικές σχέσεις».
Ο διευθυντής της Εθνικής
Διοίκησης Υποδομών Φυσικού Αερίου, Σούκι Στερν, συμφωνεί: «Από όσο θυμάμαι δεν
υπήρξε ποτέ έλλειψη βενζίνης στα πρατήρια».
Το Ισραήλ Αντιμετωπίζει Έλλειψη Φυσικού Αερίου
Ενώ η απειλή της
έλλειψης πετρελαίου είναι θεωρητική, το πρόβλημα του φυσικού αερίου είναι πολύ
πραγματικό. Η Αίγυπτος, η οποία παρέχει το ένα τρίτο των αναγκών, δεν έχει τηρήσει
τη δέσμευσή της μετά την πτώση του Μουμπάρακ. Φέτος, παρέδωσε μόνο το 20% της
προβλεπόμενης ποσότητας και τον Ιούλιο η μεταφορά διακόπηκε εντελώς. Αυτό
αφήνει το Ισραήλ με μια μονάχα πηγή φυσικού αερίου: Το κοίτασμα Μαρί Β στο Γιαμ
Τέθυς, το οποίο ανήκει στην
Delek και τη
Noble
Energy. Το πρόβλημα όμως είναι ότι το κοίτασμα
εξαντλείται με ταχείς ρυθμούς.
Οι κάτοικοι του Ισραήλ
δέχονται ήδη άμεσα τις επιδράσεις. Η τιμή του ηλεκτρισμού αυξήθηκε κατά 10%
διότι η κρατική επιχείρηση που είναι και ο μεγαλύτερος καταναλωτής αερίου,
αναγκάστηκε να παράγει ρεύμα μέσω ντίζελ και βιομηχανικού πετρελαίου, αντί για
αέριο.
Λόγω της οξείας έλλειψης
αερίου, το υπουργείο Υποδομών προκρίνει την κατασκευή ενός συστήματος για την
εισαγωγή
LNG, το οποίο θα περιλαμβάνει πλωτό σταθμό αεριοποίησης. Το κόστος
αυτών των εισαγωγών θα είναι πολύ υψηλότερο από ότι το αιγυπτιακό αέριο, αλλά
και πάλι θα ανέρχεται μόλις στο ένα δέκατο σε σχέση με το ντίζελ. Ο σταθμός θα
βρίσκεται μερικές δεκάδες χιλιόμετρα μακριά από τις ακτές και οι πρώτες εισαγωγές
θα μπορούσαν να αρχίσουν μέσα σε ένα χρόνο.
«Θα μπορούσαμε να είχαμε
κάνει περισσότερα», παραδέχεται ο Στερν. «Θα μπορούσαμε να είχαμε προωθήσει τη
λύση αυτή πιο έντονα και να είχαμε αντλήσει λιγότερο αέριο από το κοίτασμα Γιαμ
Τέθυς».
Ο Σαχάλ έχει μια άλλη
ιδέα: «Μέχρι να είναι έτοιμο το κοίτασμα Ταμάρ, πρότεινα στον υπουργό να
αποδεσμεύσει έως και 4 δις κ.μ. συμπιεσμένου αερίου (
CNG) από το στρατηγικό απόθεμα. Αυτό θα αρκούσε για να καλύψει τις
ανάγκες του Ισραήλ για ένα χρόνο.
Η Βιομηχανική Χρήση του Αερίου
Οι ειδικοί θεωρούν ότι η
έλλειψη θα είναι προσωρινή και θα έχει λήξει μέχρι τα μέσα του 2013, όταν θα
αρχίσει να λειτουργεί το Ταμάρ. Το κοίτασμα αυτό βρίσκεται 90χμ μακριά από τις
ακτές και μαζί με το Λεβιάθαν, περιέχουν αρκετά αποθέματα ώστε να καλύψουν τις
ανάγκες του Ισραήλ για δεκαετίες.
«Οι τελευταίες
ανακαλύψεις κοιτασμάτων είναι μια εξαιρετική πηγή για να μειωθεί η γεωπολιτική
εξάρτηση του Ισραήλ και για να εξασφαλιστεί η ενεργειακή ασφάλεια», τονίζει ο
Δρ. Αμίτ Μορ, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας συμβούλων
Eco
Energy. Ο ίδιος πιστεύει ότι το αέριο θα
αντικαταστήσει τα άλλα καύσιμα μέσα σε λίγα χρόνια στην ηλεκτροπαραγωγή, καθώς
και τη βενζίνη και το ντίζελ στην αυτοκίνηση. «Βρισκόμαστε στην αρχή μιας
διαδικασίας στην οποία το αέριο θα μειώσει δραστικά τις εισαγωγές πετρελαίου.
Προβλέπουμε ότι το αέριο θα καλύψει το 70% της ηλεκτροπαραγωγής, από 37% σήμερα
και 0% επτά χρόνια πριν».
Ο Μορ προσθέτει τα εξής:
«Το αέριο επίσης θα ενσωματωθεί στη βιομηχανία, εκτοπίζοντας το ντίζελ. Μεσοπρόθεσμα
και μακροπρόθεσμα θα γίνει και ένα καλύτερο καύσιμο για τις μεταφορές, οι
οποίες στηρίζονται εξ ολοκλήρου στο πετρέλαιο».
Το Ζήτημα της Επιβίωσης
Δυστυχώς, η εξάρτηση από
το αέριο εμπεριέχει σοβαρούς κινδύνους. Οι εξέδρες άντλησης είναι στρατηγικοί στόχοι
για τους πιθανούς εχθρούς. Το πρόβλημα της επιβίωσής τους είναι γνωστό στον
κλάδο και εντείνεται διότι όλο το αέριο εισέρχεται στη χώρα μέσω του μοναδικού
τερματικού στο Ασντόντ, δίχως να υπάρχει εναλλακτικό σύστημα.
Ο επίγειος αγωγός δεν
έχει ολοκληρωθεί ακόμα και η παραμικρή βλάβη θα διακόψει την λειτουργία του
δικτύου εντελώς. Οι εργασίες επιδιόρθωσης κάτω από το νερό θα χρειάζονταν μήνες
για να ολοκληρωθούν. Ένας τρόπος να βελτιωθεί η βιωσιμότητα του δικτύου αερίου
είναι να δημιουργηθεί ένα στρατηγικό απόθεμα παρόμοιο με του πετρελαίου. Ένας
άλλος τρόπος είναι η δημιουργία ενός αγωγού με περισσότερα τερματικά.
«Εξετάζουμε την
πιθανότητα να χρησιμοποιήσουμε τις εγκαταστάσεις του Ρος Ζοχάρ και του Αράντ
για την αποθήκευση του αερίου», δηλώνει ο Στερν. «Μιλάμε βεβαίως για μια λύση
που θα στοιχίσει όσο και η κατασκευή ενός νέου τερματικού στο βορρά. Αν έπρεπε
να επιλέξω ανάμεσα στις δύο αυτές λύσεις, θα ήμουν υπέρ του τερματικού»,
προσθέτει.
Ο πρώην διευθύνοντας της
IEC, Άμος Λάσκερ, πιστεύει ότι θα ήταν ανεύθυνο να βασιστεί η χώρα
μονάχα στο αέριο προτού λυθεί το ζήτημα της βιωσιμότητας. «Τι θα κάνουμε αν
συμβεί ένας σεισμός στη θάλασσα και δεν έχουμε καθόλου παραγωγή;», ρωτά. «Θα
φέρουμε αέριο με αεροπλάνα ή με φορτηγά;»
Ηλιακή Ενέργεια
Στα
πλαίσια της συζήτησης για το αέριο και το πετρέλαιο, συχνά ξεχνιέται η σημασία
των ΑΠΕ. Η πιο σημαντική από αυτές είναι η ηλιακή ενέργεια. Το Ισραήλ έχει
ενθαρρύνει τα φωτοβολταϊκά τα τελευταία χρόνια και σήμερα, τα οικιακά φ/β
καλύπτουν το 1% των αναγκών σε ηλεκτρισμό. Επίσης, μετά από πολλές
γραφειοκρατικές αγκυλώσεις, ο δρόμος για τα μεγαλύτερα ηλιακά πάρκα έχει τελικά
ανοίξει.
«Είναι
απαραίτητο να συνεχίσουμε να διαφοροποιούμε την ηλεκτροπαραγωγή, αναπτύσσοντας τις
ΑΠΕ», τονίζει ο Μορ. «Στην ηλιακή ενέργεια, πρέπει να ενισχύσουμε την κατασκευή
μεσαίων και μεγάλων φωτοβολταϊκών πάρκων, καθώς και ηλιοθερμικών», καταλήγει.
Η ηλιακή
ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για άλλα πράγματα εκτός από τον ηλεκτρισμό.
Επί δεκαετίες, οι Ισραηλινοί στηρίζονται στους ηλιακούς θερμοσίφωνες για την
παραγωγή ζεστού νερού. Ο καθηγητής Γκέρσον Γκρόσμαν, επικεφαλής του
Energy
Forum του Ινστιτούτου Σαμουήλ Νίμαν του Πολυτεχνείου
Τέχνιον, υπενθυμίζει τους κανονισμούς του 1980, οι οποίοι επέτρεψαν την εγκατάσταση
των θερμοσιφώνων στις ταράτσες των σπιτιών.
Σήμερα,
οι θερμοσίφωνες αυτοί παράγουν το 3% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας της χώρας.
«Οι σημερινοί κανονισμοί αφορούν μονάχα τον οικιακό τομέα. Αν επεκτείνονταν στις
επιχειρήσεις, θα ήταν δυνατή η αύξηση της χρήσης της ηλιακής ενέργειας», σημειώνει
ο Γκρόσμαν.
Επίσης, ο
ίδιος προτείνει την χρήση της για τον κλιματισμό, καθώς τα συστήματα αυτά είναι
οι μεγαλύτεροι καταναλωτές ηλεκτρισμού στα σπίτια και η χρήση τους συμπίπτει με
τις ώρες αιχμής.