Είτε εξετάζουμε τους οικονομικούς, είτε τους πολιτικούς
παράγοντες, η ανάγνωση του ενεργειακού χάρτη το 2011 είναι δυσχερής. Η πολιτική
αστάθεια στους εξαγωγείς πετρελαίου της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής
οδήγησε σε αλλαγές κυβερνήσεων, σε νέους πολιτικούς δρώντες και σε ορισμένες
περιπτώσεις σε προσωρινή διακοπή της παραγωγής και των εξαγωγών.
Η φετινή εικόνα περιπλέκεται επίσης λόγω του τσουνάμι στην
Ιαπωνία και της καταστροφής στην Φουκουσίμα. Δεν ξέρουμε πως θα εξελιχθεί το
μερίδιο της πυρηνικής ενέργειας στο παγκόσμιο ενεργειακό μείγμα. Είναι όμως
φανερό ότι η μελλοντική της επέκταση τίθεται υπό αμφισβήτηση.
Σε αντίθεση με όλα αυτά, ο περσινός ενεργειακός χάρτης ήταν
αρκετά απλός. Προς τα τέλη του έτους, οι ενεργειακές αγορές ήταν ήρεμες, το ενεργειακό
μείγμα επεκτεινόταν και οι κλάδοι του πετρελαίου και του φυσικού αερίου
χαρακτηρίζονταν από αισιοδοξία.
Φέτος όμως, υπάρχει ένας νέος κόσμος. Η ανάγνωση λοιπόν του
χάρτη απαιτεί σπουδή, καθώς και την παραδοχή ότι μπορεί να αλλάξει απότομα. Η
εκτεταμένη αστάθεια στη Μέση Ανατολή και τη Β. Αφρική έχει οδηγήσει σε
σημαντικά ερωτήματα για την μακροπρόθεσμη επίδρασή της στις επενδύσεις στην
παραγωγή υδρογονανθράκων στην εν λόγω περιοχή. Αν συνεχιστεί η αστάθεια, τότε η
παραγωγή και οι εξαγωγές θα μπορούσαν να συνεχίσουν να επηρεάζονται. Η
προσωρινή απώλεια της παραγωγής της Λιβύης, για παράδειγμα, άσκησε σημαντική
πίεση στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου. Άλλες χώρες του
OPEC όμως ήταν σε θέση να την
σταθεροποιήσουν, αυξάνοντας την δική τους.
Η απάντηση σε τέτοια γεγονότα, ώστε να εξασφαλιστεί η
ισορροπία, είναι ακριβώς ο στόχος του
OPEC. Είναι ο λόγος που ο
OPEC παραμένει προσηλωμένος στην υπερβάλλουσα παραγωγική
δυνατότητα, ώστε να μπορεί να παρέχει περισσότερη παραγωγή σε στιγμές έλλειψης.
Παράλληλα, έχει σημειωθεί μια μεταστροφή στο παγκόσμιο
οικονομικό περιβάλλον. Αυτή προκάλεσε νέους κινδύνους για τον ενεργειακό κλάδο
εν γένει και για το πετρέλαιο εν προκειμένω. Μόλις μερικούς μήνες πριν, όταν
έγινε η τελευταία σύνοδος του
OPEC,
το οικονομικό κλίμα συνηγορούσε υπέρ της ανάπτυξης, της αύξησης της ζήτησης
πετρελαίου και της μικρής ανόδου των τιμών. Τότε, ο
OPEC θεωρούσε ότι η αγορά χρειαζόταν 1,5
εκατ. βαρέλια ανά ημέρα περισσότερα. Τα συνεχιζόμενα προβλήματα όμως των
μεγαλύτερων οικονομιών οδήγησαν σε αναθεώρηση της στάσης αυτής.
Παρά τα γενναία πακέτα στήριξης, η ανάκαμψη στις ΗΠΑ δεν
εξελίχθηκε όπως υπολογίζαμε. Η διαρκής ανεργία και η ιστορική υποβάθμιση της
πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας αποτέλεσαν σημαντικές προκλήσεις για την
κυβέρνηση. Ομοίως, στην Ε.Ε υπάρχει μια κρίση χρέους σε ορισμένες χώρες, η
οποία απειλεί την ευστάθεια του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος.
Όλα αυτά αναγκάζουν τον
OPEC να αναθεωρήσει τις προβλέψεις του για την παγκόσμια
ανάπτυξη. Στην μηνιαία έκθεση του Σεπτεμβρίου, οι προβλέψεις αυτές
αναθεωρήθηκαν στο 3,6% από 3,7% για το 2011 και στο 3,9% από 4% για το 2012.
Από την άλλη πλευρά, οι αναπτυσσόμενες χώρες φαίνεται πως αναπτύσσονται γρήγορα
και σταθερά. Ο
OPEC
αναμένει το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας ανάπτυξης να προέλθει από εκείνες
το 2011. Ιδίως η Κίνα συνεχίζει να αναπτύσσεται δυναμικά, παρά ορισμένες
αδυναμίες στην βιομηχανική παραγωγή. Τα πρόσφατα στοιχεία του
OPEC τοποθετούν στο 9% την ανάπτυξή της
το 2011 και στο 8,5% το 2012. Αυτό μεταφράζεται σε μια αυξημένη ζήτηση για
ενέργεια.
Στην πραγματικότητα, παρά την οικονομική αβεβαιότητα, η
ζήτηση για ενέργεια και ιδίως για πετρέλαιο αναμένεται να αυξηθεί. Ο
OPEC προβλέπει αύξηση 50% για
την ζήτηση αργού από το 2010 ως το 2035, ακόμα και αν προϋποθέσουμε ότι θα υπάρξουν
σημαντικές βελτιώσεις στην εξοικονόμηση. Τα ορυκτά καύσιμα θα συνεχίσουν να
παίζουν έναν κεντρικό ρόλο.
Τα ορυκτά καύσιμα προσφέρουν τις καλύτερες προοπτικές για
κάλυψη των παγκόσμιων ενεργειακών αναγκών. Παρέχουν σημαντικά πλεονεκτήματα
έναντι των ΑΠΕ, επειδή είναι σχετικά φθηνότερα και υπάρχει ήδη η σχετική υποδομή.
Στα επόμενα 20 χρόνια, αναμένεται να καλύψουν πάνω από το 83% του ενεργειακού
μείγματος.
Επιπρόσθετα, ακόμα και αν μειωθεί το μερίδιο του πετρελαίου
στο 30% από 35% ως το 2030, οι τάσεις υποδεικνύουν ότι το μερίδιό του θα παραμείνει
ισχυρό. Επίσης, η τάση στην παραγωγή φανερώνει ότι υπάρχει αρκετή για να καλύψει
τη ζήτηση στο μέλλον. Οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για αποθέματα αργού και
NGL
της
τάξης των 3,5 τρις βαρελιών παγκοσμίως. Τα 1,4 τρις βρίσκονται σε χώρες πλην
του
OPEC και τα 2,1 σε
χώρες του
OPEC.
Η παραγωγή των μελών του οργανισμού εξακολουθεί να είναι
ακμαία, παρά την πρόσφατη αστάθεια σε ορισμένες περιοχές. Σήμερα, πάνω από το
40% της παγκόσμιας παραγωγής προέρχεται από τον
OPEC και υπάρχει αρκετή υπερβάλλουσα
παραγωγική δυνατότητα για τυχόν ανάγκες της αγοράς. Βεβαίως, η μελλοντική
παραγωγή εξαρτάται από τις έγκαιρες και καλοσχεδιασμένες επενδύσεις στην επέκτασή
της. Οι επενδύσεις αυτές είναι βασικές για την εξασφάλιση της μελλοντικής
προσφοράς. Σε έναν κλάδο που χαρακτηρίζεται από υψηλό κεφαλαιακό κόστος και μεγάλη
περίοδο επενδύσεων, αυτές εξαρτώνται από συγκεκριμένα επίπεδα ζήτησης και
προβλεψιμότητα – αυτό που αποκαλούμε «ασφάλεια της ζήτησης».
Η σημερινή εικόνα όμως δεν παρέχει αυτή την εξασφάλιση στους
παραγωγούς. Η αβέβαιη επίδραση των περιβαλλοντικών πολιτικών και των φόρων στην
ζήτηση πετρελαίου έχει καταστήσει ορισμένες επενδύσεις δυσχερείς. Επιπλέον, υπάρχει
το αυξανόμενο κόστος των πρώτων υλών και η έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού. Ακόμη
μια πηγή αβεβαιότητας είναι το μέλλον των διεθνών συνομιλιών για το κλίμα. Πρώτον,
παρατηρήθηκε έλλειψη ομοφωνίας στην Κοπεγχάγη. Στη συνέχεια, στο Κανκούν, έγιναν
κάποιες παραχωρήσεις οι οποίες ανέκτησαν την πίστη στις συνομιλίες, αλλά δεν
σημειώθηκε κάποια συμφωνία. Πλέον απομένει να δούμε αν θα ληφθούν αποφάσεις φέτος
στο Ντουρμπάν.
Παρά τους παράγοντες αυτούς, τα μέλη του
OPEC αναμένεται μεταξύ του 2011 και του
2015 να επενδύσουν εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια στην παραγωγή, ώστε να
διατηρήσουν τα σημερινά επίπεδα και να προσθέσουν ακόμα περισσότερη. Παράλληλα,
συνεχίζουν να επενδύουν σε διάφορα σχέδια που αφορούν τη μεταφορά και τη διανομή
του πετρελαίου. Ο
OPEC
πάντα θεωρούσε ότι είναι απαραίτητο ένα σταθερό τιμολογιακό περιβάλλον για τις επενδύσεις.
Τα τελευταία χρόνια όμως, παρατηρήθηκαν περίοδοι ακραίων υψηλών και χαμηλών τιμών.
Οι πολύ χαμηλές τιμές οδηγούν σε μείωση των εσόδων, με αποτέλεσμα
ασταθείς προϋπολογισμούς και εγκατάλειψη των επενδύσεων. Αντίστοιχα, οι υψηλές
τιμές οδηγούν σε διάβρωση της ζήτησης, θέτουν υπό αμφισβήτηση την μελλοντική ζήτηση
και απειλούν εξ ίσου τις επενδύσεις.
Η μεταβλητότητα των τιμών υπενθυμίζει ότι η ισορροπία στην
αγορά είναι απολύτως απαραίτητη. Χωρίς την ασφάλεια της ζήτησης, τα μέλη μας θα
δυσκολευτούν να εξασφαλίσουν την προσφορά μέσα από τη συλλογική δράση. Και σε δύσκολους,
αβέβαιους καιρούς όπως αυτοί που διανύουμε, οι δράσεις των μελών μας είναι
απαραίτητες και καθοδηγούνται από μια αίσθηση ισορροπίας.
Παρά τα όσα δείχνει ο παγκόσμιος ενεργειακός χάρτης, είμαστε
έτοιμοι να δράσουμε
Ο Αμπντάλα Σαλέμ Ελ-Μπαντρί είναι ο Γενικός Γραμματέας του
OPEC