Η ανθρωπότητα
χρειάστηκε πολλές δεκάδες χιλιάδες χρόνια ώστε να φτάσει σε πληθυσμό το ένα
δισεκατομμύριο, πράγμα που κατάφερε το έτος 1804. Από εκείνη τη στιγμή και
μετά, η εξέλιξη υπήρξε αλματώδης: Στα επόμενα 123 χρόνια αγγίξαμε τα 2 δις (το
1927) και έκτοτε έχουμε σπάσει κάθε ρεκόρ, φτάνοντας σήμερα τα 7 δις. Τι
ευθύνεται για την πληθυσμιακή αυτή έκρηξη; Κατά τη γνώμη πολλών ειδικών, οι
υδρογονάνθρακες.
Η πληθυσμιακή έκρηξη
των ανθρώπων είναι μια ανωμαλία στην φυσική ιστορία της γης και λαμβάνει χώρα
σε ένα μικροσκοπικό χρονικό πλαίσιο, από βιολογικής, γεωλογικής και εξελικτικής
άποψης. Ο λόγος είναι ότι ξαφνικά, οι άνθρωποι απέκτησαν τη δυνατότητα να
τρέφονται, να χρησιμοποιούν ενέργεια, να κατασκευάζουν έργα και να μετακινούνται,
σε ένα πρωτοφανή βαθμό σε σύγκριση με τις εποχές που προηγήθηκαν. Σε όλους τους
παραπάνω τομείς, κοινός παρονομαστής που επέτρεψε την αλματώδη πρόοδο, δεν
είναι άλλος από τους υδρογονάνθρακες και ιδίως το πετρέλαιο.
Πράγματι, αν βάλουμε
δίπλα-δίπλα τις γραφικές παραστάσεις του πληθυσμού, της οικονομικής ανάπτυξης
και της παραγωγής πετρελαίου, θα διαπιστώσουμε ότι ταυτίζονται απόλυτα από τις
αρχές του 20ου αιώνα και μετά. Το πετρέλαιο χαρακτηρίζεται από μια
εξωφρενική ενεργειακή περιεκτικότητα, η οποία δεν μπορεί να συγκριθεί με καμία
άλλη πηγή ενέργειας που γνωρίσαμε ποτέ μας σαν είδος. Ειδικά αν συνυπολογίσουμε
και το απειροελάχιστο κόστος που πληρώνουμε όλα αυτά τα χρόνια για να το
εξάγουμε από το υπέδαφος, τότε γίνεται εύκολα αντιληπτή η επίδρασή του στον
πολιτισμό μας εν γένει.
Το πετρέλαιο επέτρεψε
μια σειρά από αλλαγές, η μεγαλύτερη των οποίων είναι η βιομηχανική καλλιέργεια
και η μεταφορά της τροφής σε μεγάλες αποστάσεις. Ασχέτως της φτώχειας που
εξακολουθεί να υπάρχει σε μεγάλο μέρος του πλανήτη, η πραγματικότητα είναι ότι
οι περισσότεροι άνθρωποι εξασφάλισαν με τον τρόπο αυτό τις ελάχιστες ποσότητες
τροφής και ενέργειας που χρειάζονται ώστε να πολλαπλασιαστούν. Το αποτέλεσμα
όλων αυτών είναι η πληθυσμιακή έκρηξη που βιώνουμε τις τελευταίες δεκαετίες.
Στις γραφικές παραστάσεις
της οικονομικής ανάπτυξης και του πετρελαίου, θα πρέπει δυστυχώς να προσθέσουμε
πλέον και εκείνη της παγκόσμιας θέρμανσης. Διαπιστώνει κανείς ότι η αύξηση της
θερμοκρασίας της Γης συμβαδίζει απόλυτα με την αύξηση της χρήσης των ορυκτών
καυσίμων, πράγμα που θα πρέπει να μας προβληματίζει ιδιαίτερα, ιδίως μετά τα
νεότερα στοιχεία για τις παγκόσμιες εκπομπές ρύπων και το δυσοίωνο μέλλον που
προεξοφλούν.
Αν δει κανείς τα
πράγματα λίγο πιο αποστασιοποιημένος από τα προβλήματα του σήμερα, τότε θα
διαπιστώσει ότι η εποχή του πετρελαίου αργά η γρήγορα θα φτάσει στο τέλος της.
Το αποτύπωμα που θα αφήσει πίσω της όμως, ίσως να είναι ικανό να μας προκαλέσει
ανυπέρβλητα εμπόδια στην μελλοντική μας ανάπτυξη, ενώ δεν αποκλείεται να
απειλήσει και την ίδια μας την επιβίωση, αν δεχτούμε τις απόψεις των ειδικών.
Για να είμαστε
ειλικρινείς όμως, δεν είναι τόσο τα ίδια τα ορυκτά καύσιμα που οδηγούν τον
άνθρωπο σε ένα πρωτοφανή βιασμό του φυσικού περιβάλλοντος. Είναι, θα λέγαμε, η
νοοτροπία πίσω από τη χρήση τους και οι σκοποί για τους οποίους καταναλώνονται.
Υπό την έννοια αυτή, ακόμα και αν μια θεϊκή οντότητα προσέφερε σήμερα στον
άνθρωπο μια καθαρή, δωρεάν και ανεξάντλητη πηγή ενέργειας, εκείνος θα συνέχιζε
απλά να εξαπλώνεται εις βάρος της φύσης, με ολέθρια αποτελέσματα εν τέλει. Ως
εκ τούτου, πρωταρχικός μας στόχος για το μέλλον δεν θα πρέπει να είναι η
«αειφόρος ανάπτυξη», αλλά μονάχα η «αειφόρος ύπαρξη». Στην φράση αυτή
εμπεριέχεται η ανάγκη για νέες, καθαρές πηγές ενέργειας, για συγκράτηση του
υπερπληθυσμού και για σεβασμό στον πλανήτη, δίχως να θυσιάζεται το ποιοτικό
στοιχείο του ανθρώπινου πολιτισμού, το οποίο μπορεί να βελτιωθεί επ’ αόριστον.