Με την συνήθη καθησυχαστική προσέγγιση, τα ευρωπαϊκά μέσα μαζικής ενημέρωσης εμφανίζουν την διαφοροποίηση της Αγγλίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως επεισόδιο με περιορισμένη σημασία: H Αγγλία απλώς αυτο-απομονώθηκε. Πίσω από το προπέτασμα, διαπραγματεύσεις και γραφειοκρατικές διαδικασίες, κρύβονται γεωπολιτικά και γεωπολιτισμικά ρήγματα, η ενεργοποίηση των οποίων απειλεί την ενότητα του Δυτικού Κόσμου και, ειδικώτερα, της Ευρώπης. Οι πρόσφατες ευρω-αγγλικές εξελίξεις πρέπει να ερμηνευθούν μάλλον ως προσεισμοί παρά ως παροδικά φαινόμενα.
Με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου ανεβίωσαν οι προπολεμικοί εφιάλτες. Η επανένωση της Γερμανίας και η μακρά ρωσική παρακμή επανέφεραν παλαιούς δυτικούς φόβους, τους οποίους είχε επιβεβαιώσει προπολεμικά το σύμφωνο Molotov–Ribbentrop. Όμως, η γερμανική διπλωματία κατόρθωσε να καθησυχάσει τους Αμερικανούς, εξασφαλίζοντας την συνεργασία τους στην Κεντρική και Νοτιοανατολική Ευρώπη. Αφέλεια; Νέα μορφή containment της Ρωσίας; Επανέκδοση του appeasement έναντι της Γερμανίας; Δεν είναι εύκολο να προσδιοριστεί ο καθοριστικός παράγων ο οποίος οδήγησε τις Ηνωμένες Πολιτείες να εντείνουν τα προβλήματα της αυτοκρατορικής τους υπερ-επέκτασης χάριν της Γερμανίας, χωρίς να αποκομίσουν κάποιο αποφασιστικό όφελος στα Βαλκάνια.
Από την ευρωπαϊκή πλευρά, καθ’ ομολογίαν των εμπνευστών της, επί παραδείγματι του Jacques Attali, η πολιτική του ενιαίου νομίσματος περιείχε μια κρυφή γεωπολιτική agenda. Η κρίση της Ευρωζώνης εθεωρείτο όχι μόνον αναπόφευκτη, αλλά και επιθυμητή. Θα ανάγκαζε τους ευρωπαϊκούς λαούς να εγκαταλείψουν ένα μεγαλύτερο τμήμα της εθνικής τους κυριαρχίας, ώστε να πραγματοποιηθεί το όνειρο: Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης -δηλαδή η ομοσπονδιοποίηση.
Η διεθνής οικονομική κρίση επετάχυνε τις εξελίξεις. Διαγράφεται, τουλάχιστον ως σχέδιο, μια νέα Ευρώπη, την οποία θα διευθύνουν ευρωπαϊστές τεχνοκράτες, εμπνεόμενοι από την γερμανική μεταπολεμική οικονομική εμπειρία. Σε αντίθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, η δημοκρατικότητα των οποίων εδράζεται στο αμερικανικό έθνος, η νέα Ευρώπη, χωρίς ευρωπαϊκό έθνος, θα είναι υποχρεωτικά, κατά τον Hubert Védrine, μετα-δημοκρατική.
Καθώς καταρρέουν τα προσχήματα, τα ιστορικά γεωπολιτικά υποκείμενα αναγκάζονται να τοποθετηθούν. Η Αγγλία διαχωρίζει την θέση της. Θα κινητοποιήσει τις δυνάμεις της για να προκαλέσει την αποτυχία του σχεδίου. Θα βρει συμμάχους ανάμεσα σε χώρες και σε πολιτικές τάσεις οι οποίες βλέπουν πέραν των άμεσων οικονομικών πλεονεκτημάτων -όσα, δηλαδή, προσφέρει το άλλο στρατόπεδο.
Όπως και παλαιότερα, η γαλλική στάση είναι κρίσιμος παράγων. Η Γαλλία εμφανίζεται να συντάσσεται με την Γερμανία. Όμως, η γερμανόστροφη πλευρά της γαλλικής κοινωνίας δεν καλύπτει το σύνολο του πολιτικού φάσματος. Ως χώρα-σταυροδρόμι, η Γαλλία δεν ανοίγεται μόνον προς την ευρωπαϊκή ήπειρο, αλλά και προς την Μεσόγειο και τον Ατλαντικό Ωκεανό.
Υπό την πίεση της κρίσης, η Ευρώπη βαδίζει προς την παραδοσιακή της διαίρεση, ανάμεσα στις θαλάσσιες και τις ηπειρωτικές της συνιστώσες. Το ρήγμα αυτό διέσχισε στο παρελθόν και θα επανα-διασχίσει την Γαλλία. Ήδη, για πρώτη φορά από την μεταπολεμική περίοδο, στην γαλλική πολιτική σκηνή αναβιώνει ο αντιγερμανικός λόγος.
Στην νέα γεωπολιτική σκακιέρα η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες βαραίνουν επίσης. Οι Αμερικανοί θα συνταχθούν με τους Βρεταννούς. Η Ρωσία καιροφυλακτεί για να αποκομίσει οφέλη από την δυτική κακοφωνία. Θα χρησιμοποιηθεί και από την Γερμανία, ως απειλή προς τους Αγγλοσάξωνες, οι οποίοι παλαιόθεν φοβούνται την σύγκλιση των δύο ηπειρωτικών δυνάμεων. Όμως, η σχέση Ρωσίας-Γερμανίας, παρά τους ιστορικούς τους δεσμούς, δεν υπήρξε ποτέ εύκολη, καθώς ανταγωνίζονται για την επιρροή στον ενδιάμεσο χώρο.
Η άρνηση της Αγγλίας να συνταχθεί με το νέο σύμφωνο λειτουργεί ως καταλύτης γεωπολιτικών ανακατατάξεων οι οποίες ανακαλούν τις συνθήκες στο πρώτο ήμισυ του περασμένου αιώνα. Η αστάθεια που θα προκύψει θα επηρεάσει έντονα την ελληνική πολιτική, θα επαναφέρει την Ελλάδα ενώπιον παλαιών διλημμάτων και κινδύνων. Αν μπορέσει να ενισχύσει την εθνική της συνοχή, θα έχει αυξημένες διαπραγματευτικές δυνατότητες έναντι των ανταγωνιζομένων ξένων δυνάμεων. Κινδυνεύει, όμως, επίσης να διασπαστεί σε στρατόπεδα, με κριτήριο τον διεθνή προσανατολισμό. Επανέρχεται η απειλή του διχασμού- όχι από εσωτερικά αίτια, αλλά από εισαγόμενα.
(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ")