Ρωμαϊκός Θρίαμβος

Οι συμβολισμοί της ήττας μακράν του να αποτελούν πράξη εκδίκησης είναι συνήθως πολιτικές πράξεις κατοχύρωσης μιας νέας τάξης πραγμάτων, ένα ξεκάθαρο μήνυμα ισχύος.

Το χαρακτήρα αυτό είχαν οι Ρωμαϊκοί Θρίαμβοι στο Κολοσσαίο με τη δημόσια ταπείνωση των ηττηθέντων εχθρών.

Τη γνώση αυτής της σημειολογίας της ήττας είχε ο Χίτλερ όταν διέταξε να υπογραφεί η συνθηκολόγηση της Γαλλίας τον Ιούνιο του 1940 στο ίδιο μέρος και στο ίδιο βαγόνι όπου η Γερμανία συνθηκολόγησε στους συμμάχους το Νοέμβριο του 1918.

Ανεξάρτητα από την εξέλιξη που θα έχει η δικαστική δίωξη κατά του στρατηγού Μπασμπούκ -που από ανώτατες θέσεις στην ιεραρχία των Ενόπλων Δυνάμεων «υπηρέτησε» την κυβέρνηση Ερντογάν επί επτά χρόνια- ο συμβολισμός της είναι καταλυτικός: Ακυρώνει από την ιστορική συλλογική μνήμη τη σύλληψη, τη δίκη και τον απαγχονισμό του πρωθυπουργού Μεντερές και των υπουργών Εξωτερικών και Οικονομικών Ζορλού και Πολατκάν από τους πραξικοπηματίες στρατιωτικούς του 1960 και διαμηνύει ότι από συγκυβερνώντες οι στρατηγοί είναι πλέον ένστολοι δημόσιοι λειτουργοί υπό τον έλεγχο της πολιτικής εξουσίας.

Το μήνυμα προς τη στρατιωτική ιεραρχία και την κοινωνία δεν είναι άλλο από την ολοκλήρωση της απαξίωσης των Ενόπλων Δυνάμεων, μια διαδικασία που ξεκίνησε το 2007-2008 με τις ανακρίσεις που κατέδειξαν την ταύτιση του θεματοφύλακα του κοσμικού χαρακτήρα της χώρας με το παρακράτος.

Είναι σαφές ότι η προφυλάκιση Μπασμπούκ είναι η αρχή ενός επαναπροσδιορισμού του ρόλου των Ενόπλων Δυνάμεων σε μια κρίσιμη στιγμή αστάθειας στην περιοχή -Ιράν, Ιράκ, Συρία- αλλά και πιεστικής ανάγκης για τον Ερντογάν να πάρει πολιτικές πρωτοβουλίες στο Κουρδικό που συνιστά τη σοβαρότερη υποθήκη της πολιτικής του κυριαρχίας.

Οι εξελίξεις στην Τουρκία φωτίζουν το στρατηγικό συμφέρον της κυβέρνησης Ερντογάν να αποφύγει για το ορατό μέλλον οποιαδήποτε όξυνση, πολύ δε περισσότερο σύγκρουση με τους γείτονες που θα μπορούσε να καταστήσει αναγκαία την εμπλοκή των Ενόπλων Δυνάμεων και να τους δώσει έτσι την ευκαιρία πρώτον, να αποκαταστήσουν το γόητρό τους και δεύτερον, να επηρεάσουν τη χάραξη τόσο της εξωτερικής πολιτικής όσο και την εσωτερική πολιτική ασφάλειας.

Ετσι αναδεικνύεται η ανάγκη μιας διευρυμένης ερμηνείας του δόγματος Νταβούτογλου «Μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες» ως προϋπόθεσης δηλαδή για τον οριστικό τερματισμό της ανάμειξης των Ενόπλων Δυνάμεων στη διακυβέρνηση της χώρας.

Μια αναδρομή άλλωστε στις αποκαλύψεις των τελευταίων ετών για τις παρακρατικές δραστηριότητες των στρατηγών αναδεικνύει ως προνομιακά πεδία «προβοκάτσιας» το Κουρδικό εντός και εκτός συνόρων, τις Ελληνοτουρκικές Σχέσεις και το Κυπριακό.

Είναι δηλαδή κάτι παραπάνω από προφανής η ανάγκη αυτοσυγκράτησης και ψυχραιμίας της ίδιας της κυβέρνησης Ερντογάν, ώστε η ρητορική ισχύος στη οποία προσέφυγε κατά καιρούς με κλασικό παράδειγμα την αντίδρασή της στην απόφαση της Κύπρου να εκμεταλλευθεί τον ενεργειακό της πλούτο σε συνεργασία με το Ισραήλ και τις ΗΠΑ, να μην εξελιχθεί σε ανεξέλεγκτη διολίσθηση προς τη σύγκρουση.

Η ολοκλήρωση των μεγάλων ρυθμιστικών τομών δεν μπορεί να συμβαδίζει με εμπλοκές και αντιπαραθέσεις με τους γείτονες, μια διαπίστωση παλαιότερη των «μηδενικών προβλημάτων» του επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας: Στα τέλη της δεκαετίας του 1920 όταν ο Κεμάλ δρομολογούσε την ρήξη με το οθωμανικό παρελθόν, είχε διατυπώσει το δόγμα «ειρήνη στη χώρα, ειρήνη στον κόσμο».

Σήμερα ο μόνος αντίπαλος του Ερντογάν δεν είναι άλλος από μια υπέρμετρη αλαζονεία της εξουσίας του, που θα μπορούσε να προκαλέσει εντάσεις που θα ξανάδιναν ρόλο στους στρατηγούς.

Στρατηγικό συμφέρον
Στρατηγικό συμφέρον της κυβέρνησης Ερντογάν είναι να αποφύγει οποιαδήποτε όξυνση, πολύ δε περισσότερο σύγκρουση με τους γείτονες που θα μπορούσε να καταστήσει αναγκαία την εμπλοκή των Ενόπλων Δυνάμεων και να τους δώσει έτσι την ευκαιρία πρώτον, να αποκαταστήσουν το γόητρό τους και δεύτερον, να επηρεάσουν τη χάραξη τόσο της εξωτερικής πολιτικής όσο και την εσωτερική πολιτική ασφάλειας.