της Scheherazade Daneshkhu
Όταν οι συμμαχικές δυνάμεις εισέβαλλαν στο Ιράκ, το περασμένο έτος, η τιμή του αργού σημείωσε πτώση κατά ¼ περίπου. Συγκεκριμένα, από 34 δολάρια το βαρέλι μειώθηκε στα 25 δολάρια, αντικατοπτρίζοντας τις προσδοκίες όλων πως ο αμερικανικός έλεγχος στα δεύτερα μεγαλύτερα κοιτάσματα πετρελαίου στον κόσμο θα οδηγούσε σε αύξηση της παραγωγής και θα εγγυάτο την ασφάλεια των ιρακινών αποθεμάτων. Ένα χρόνο αργότερα, οι ελπίδες για φθηνό πετρέλαιο έχουν αποδειχθεί φρούδες. Η τιμή του αργού έχει σχεδόν διπλασιαστεί, με αποτέλεσμα να ξεπεράσει φέτος το φθινόπωρο τα 50 δολάρια το βαρέλι.
Αν και στην τρέχουσα τιμή του πετρελαίου υπάρχει κερδοσκοπικό premium, πίσω από αυτήν την ενίσχυση δεν κρύβεται τόσο το Ιράκ όσο η ισχυρότατη παγκόσμια ζήτηση, η οποία και απεικονίζει την υγιή κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας. Παράγοντα «κλειδί» αποτελεί η ολοένα αυξανόμενη «δίψα» της Κίνας να επιταχύνει τους ρυθμούς ανάπτυξής της. Είναι χαρακτηριστικό πως η κινεζική ζήτηση για πετρέλαιο αυξήθηκε κατά 21% το πρώτο εξάμηνο του 2004, τη στιγμή που η ζήτηση των ΗΠΑ, του μεγαλύτερου δηλαδή καταναλωτή πετρελαίου, αυξήθηκε μόλις κατά 3,5%.
Οι πετρελαικές κρίσεις των δεκαετιών ’70 και ’80 κατέληξαν σε σημαντική επιβράδυνση των ρυθμών ανάπτυξης. Θα μπορούσε άραγε κάτι τέτοιο να επαναληφθεί; Οπωσδήποτε η αύξηση της τιμής θα έχει κάποιο αντίκτυπο. Ήδη, έχει προκαλέσει ανησυχίες για τις συνέπειες που θα έχουν τα υψηλά αμερικανικά επιτόκια και η αναμενόμενη επιβράδυνση της κινεζικής παραγωγής και έχει συμβάλλει στην πτώση που σημείωσε ο δείκτης Nikkei στο χρηματιστήριο της Ιαπωνίας. Επίσης, πλήθος αεροπορικών εταιρειών έχουν αυξήσει τις τιμές των εισιτηρίων τους, ενώ έχουν μειωθεί σημαντικά και τα χρηματικά διαθέσιμα των καταναλωτών, ιδιαίτερα των Αμερικανών.
Παρόλ’ αυτά, δεν προοιωνίζεται μία κρίση, εν μέρει επειδή η αύξηση της τιμής του πετρελαίου δεν έχει πάρει τόσο μεγάλες διαστάσεις όσο στις προηγούμενες πετρελαικές κρίσεις. Σε πραγματικά μεγέθη, η τρέχουσα τιμή μόλις που φθάνει στο ήμισυ των υψηλών επιπέδων τιμών που είχαμε στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και στις αρχές του ’80. Οι κυβερνήσεις και οι νομισματικές αρχές έχουν πάρει το μάθημά τους από τις προηγούμενες πετρελαικές κρίσεις, κατά τις οποίες αντί να αυξάνουν τα επιτόκια χαλάρωναν τη νομισματική τους πολιτική, συντελώντας στην εκτίναξη του πληθωρισμού. Τα επιτόκια εξακολουθούν να βρίσκονται σε κύκλο αύξησης στις ΗΠΑ, στην ευρωζώνη και στη Βρετανία.
Εκτός αυτού, το πετρέλαιο είναι λιγότερο σημαντικό σήμερα για την αμερικανική και τις ευρωπαικές οικονομίες, σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες, καθώς ο τομέας των υπηρεσιών έχει αντικαταστήσει τον κλάδο μεταποίησης, ως κινητήριος μοχλός της ανάπτυξης. Σύμφωνα με ένα ακραίο σενάριο που παρουσιάζεται σε πρόσφατη έκθεση της Global Insight, ακόμη και αν παρέμεναν τόσο «σφιχτές» οι συνθήκες στις αγορές οδηγώντας την τιμή του πετρελαίου στα 65 δολάρια το βαρέλι, ο παγκόσμιος ρυθμός ανάπτυξης θα μειωνόταν μόλις κατά 0,9% την επόμενη χρονιά.
(Από τους Financial Times, 01/10/2004)