Οι πρόσφατες εξελίξεις στην
ανατολική Μεσόγειο αναδεικνύουν τη σημασία της ευρύτερης περιφέρειας για
τα ελληνικά συμφέροντα. Η κατάρρευση των καθεστώτων σε Τυνησία, Αίγυπτο
και Λιβύη, η αμφισβήτηση του καθεστώτος του 'Ασαντ (Assad) στη Συρία και κυρίως,
η κρίση που παρουσιάζεται στις σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ συνθέτουν ένα
εκρηκτικό μείγμα. Ένα μείγμα που δημιουργεί για την πατρίδα μας
κινδύνους αλλά και ευκαιρίες για την προώθηση των εθνικών μας
συμφερόντων.
Παρότι ο ευρύτερος ελληνικός
κόσμος επί σειρά ετών δεσπόζει στην περιοχή, με την παρουσία της Κρήτης
και της Κύπρου, δυστυχώς η πολιτική και οικονομική ελίτ της χώρας μας
δεν κατάφερε να χαράξει μια εθνική στρατηγική που θα αξιοποιεί τα
συγκριτικά πλεονεκτήματα της γεωπολιτικής θέσης της χώρας.
Τα βαθύτερα αίτια αυτής της
αποσταθεροποίησης της περιοχής έχουν τους εξής αφετηριακούς άξονες:
-
πρώτον, την αδυναμία των αυταρχικών καθεστώτων της περιοχής
να διατηρήσουν τον έλεγχο στο εσωτερικό των κρατών τους,
-
δεύτερον, τις επιπτώσεις της αυξανόμενης σύγκρουσης μεταξύ
σιιτών και σουνιτών στην Μέση Ανατολή και
-
τρίτον, την βαθειά ρήξη των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων από το
2008, με αποκορύφωμα το επεισόδιο του «Μαβί Μαρμαρά»
και τις διπλωματικές αψιμαχίες
για την αξιοποίηση των αποθεμάτων υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ της
Κύπρου.
Αυτό το σκηνικό έντασης
πυροδοτεί έντονα την ανασφάλεια του Ισραήλ, το οποίο αναζητά πλέον
εναλλακτικούς συμμάχους στην περιοχή.
Οι παραπάνω εξελίξεις
διαμορφώνουν όμως και ένα περιβάλλον για την Ελλάδα που οφείλει να μας
θέτει σε εγρήγορση, ώστε να αποσοβηθούν πιθανοί κίνδυνοι για την εθνική
μας ασφάλεια και να αξιοποιούν τα μέγιστα παράθυρα ευκαιρίας για την
επίτευξη τόσο γεωοικονομικών όσο και γεωστρατηγικών μας στόχων.
Συγκεκριμένα, η κλιμακούμενη ένταση στη λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου
αναδεικνύει την κοινή πηγή αστάθειας των συμφερόντων του ελληνισμού, που
ακούει στον όνομα «νεοθωμανισμός».
Ειδικότερα, η επιλογή του Ερντογάν
(Erdoğan) να συγκρουστεί με το Ισραήλ, έχει ως απώτερο σκοπό να αποκτήσει τη μέγιστη δυνατή
νομιμοποίηση στις μάζες των μουσουλμάνων και μέσω αυτών να επεκτείνει τη
ζώνη επιρροής της Τουρκίας στις περιοχές της πάλαι ποτέ Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας. Ταυτόχρονα,
τόσο οι απειλές προς την Κυπριακή Δημοκρατία ώστε να μην αξιοποιήσει τα
αποθέματα υδρογονανθράκων που εντοπιστήκαν στο «οικόπεδο 12» της
κυπριακής ΑΟΖ, όσο και η ευθεία αμφισβήτηση της Τουρκίας αναφορικά με
τις πρόνοιες του διεθνούς
δικαίου της θάλασσας
για την ελληνική ΑΟΖ και, ιδίως, την επήρεια του Καστελόριζου στην
έκταση αυτής, αποκαλύπτει πλήρως το ψευδεπίγραφο της λεγόμενης πολιτικής
«μηδενικών προβλημάτων» του κ. Νταβούτογλου
(Davutoğlu).
Η σχεδόν ομόθυμη στάση του
δυτικού κόσμου για την ανάγκη ομαλοποίησης της κατάστασης στην περιοχή
της ανατολικής Μεσογείου υπαγορεύεται από τη διασφάλιση των δυτικών
συμφερόντων στην περιοχή.
Πιο συγκεκριμένα, τα
διαφαινόμενα αποθέματα υδρογονανθράκων κυρίως σε Ισραήλ και Κύπρο αλλά
και, ενδεχομένως, στην Ελλάδα παρέχουν
μια ισχυρή δυνατότητα
στην δύση να μειώσει την ενεργειακή της εξάρτηση τόσο από τη Ρωσία όσο
και από τα ασταθή, και πλέον όχι τόσο φιλοδυτικά, καθεστώτα της Μέσης
Ανατολής. Επιπλέον, ένας μεγάλος κίνδυνος που διαφαίνεται για την
Ευρώπη, αλλά και ιδίως για την Ελλάδα, σχετίζεται με την πολιτική και
κοινωνική αστάθεια που επέφερε το φαινόμενο της «αραβικής άνοιξης»
και παίρνει τη μορφή ενός
διογκούμενου μεταναστευτικού κύματος από τον υπανάπτυκτο νότο της
Μεσογείου στον αναπτυγμένο βορρά της.
Παρά τη δυσχερή οικονομική θέση
της πατρίδας μας στην παρούσα συγκυρία, οι παραπάνω κίνδυνοι δημιουργούν
τις προϋποθέσεις για τον ανασχεδιασμό της εξωτερικής μας πολιτικής. Προϋπόθεση βεβαία για την οικοδόμηση μιας εξωστρεφούς
ελληνικής διπλωματίας είναι η κατάρριψη κάποιων στερεοτυπικών αντιλήψεων που την αγκυλώνουν σε μια θέση
παρατηρητή των μεγάλων αλλαγών στην ανατολική Μεσόγειο.
-
Έτσι, λοιπόν, είναι απαραίτητη η χωρίς φοβίες εγκατάλειψη μιας κατευναστικής
πολιτικής έναντι της Τουρκίας, με πρώτο δείγμα γραφής την μη άνευ όρων υποστήριξη μας προς την
ενταξιακή πορεία της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
-
Επίσης, ένα επόμενο
βήμα θα μπορούσε να ήταν η θέσπιση της ΑΟΖ αφού έχει προηγηθεί ήδη η
περαιτέρω ενίσχυση των σχέσεων μας με Κύπρο και Ισραήλ.
Για την πραγμάτωση των παραπάνω,
το στοιχείο που φαίνεται να απουσιάζει σχετίζεται περισσότερο με την
απουσία βούλησης, αποφασιστικότητας και κυρίως
εθνικού οράματος, πάρα με την έλλειψη ιδεών και δυνατότητας σχεδιασμού
μιας άλλης εξωτερικής πολιτικής που δεν θα έχει στόχους
ετεροκαθοριζόμενους και συγκυριακούς, σχετιζόμενους με συμφέροντα
περιφερειακών ή διεθνών δρώντων στην περιοχή της ανατολικής Μεσόγειου.
(Ο Αλέξανδρος Αρβανιτάκης είναι
πολιτικός επιστήμων-διεθνολόγος)
(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ", 23/02.2012)