Ολυμπιακοί Αγώνες στο Λονδίνο, πανηγυρικός εορτασμός για τα 70 χρόνια
από τη στέψη της Ελισάβετ, όλα θυμίζουν και παραπέμπουν στη σημειολογία
θριάμβου της βρετανικής παράδοσης όταν τον 19ο αιώνα η Βικτορία στεφόταν
αυτοκράτειρα των Ινδιών και η μουσική του Έλγκαρ άνοιγε την τελετή
εγκαινίων της Γέφυρας του Πύργου. Η πραγματικότητα όμως της Βρετανίας
του Κάμερον είναι μια θλιβερή και οδυνηρή αντίστιξη, με τη χώρα να έχει
χάσει το ρόλο του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού κέντρου ή, για να είμαστε
πιο ακριβείς, να είναι βέβαιο ότι δεν θα τον διατηρήσει όταν η
παγκόσμια οικονομία βγει οριστικά από την κρίση του 2008.
Η Βρετανία
έχασε μια αυτοκρατορία και ψάχνει ένα ρόλο, είχε πει στις αρχές της
δεκαετίας του ’50, με ένα μείγμα αλαζονείας και ειρωνείας, ο τότε
υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άτσεσον, και το ίδιο ακριβώς συμβαίνει
σήμερα με την κυβέρνηση Κάμερον-Κλεγκ. Η χώρα παρακολουθεί ως θεατής τις
ευρωπαϊκές εξελίξεις, δεν τις επηρεάζει και, σε αντίθεση με την εποχή
της Θάτσερ, δεν έχει δική της στρατηγική, παρά μόνο τις περικοπές και τη
δημοσιονομική περιστολή μακράς διαρκείας.
Η κληρονομιά
του παρελθόντος
Όταν, πριν από 15 χρόνια, ο Μπλερ και οι
Εργατικοί κατακτούσαν την εξουσία, το ερώτημα δεν ήταν εάν, αλλά πότε η
Βρετανία θα μπει στην Ευρωζώνη μετά από δημοψήφισμα, για να γίνει, δίπλα
στη Γαλλία και τη Γερμανία, ο τρίτος πόλος ενός ηγεμονικού τριγώνου
στην Ε.Ε. Ενάμιση χρόνο μετά, το Δεκέμβριο του 1998, στο Σεν Μαλό της
Γαλλίας, ο Μπλερ μαζί με τους Σιράκ και Ζοσπέν υπέγραφαν μια στρατιωτική
διμερή συνεργασία που πρόβαλλε όχι μόνο σαν το βάθρο της ευρωπαϊκής
αμυντικής χειραφέτησης από τις ΗΠΑ, αλλά και σαν μια βαρύνουσα
εξισορρόπηση του γαλλογερμανικού άξονα.
Τα παραπάνω άντεξαν τόσο την
ατολμία του Μπλερ να θέσει στην κρίση των ψηφοφόρων την προσχώρηση στην
ΟΝΕ όσο και την ταύτισή του με τις ΗΠΑ ενόψει της εισβολής στο Ιράκ το
2003, που τον έφερε σε μετωπική αντιπαράθεση με το Παρίσι και το
Βερολίνο. Ας θυμηθούμε απλώς ότι ο Σρέντερ, πριν και μετά την άνοδό του
στην εξουσία, δήλωνε ότι το πολιτικό του πρότυπο είναι ο ηγέτης της
Βρετανίας, αλλά και τη θριαμβευτική αντίδραση των ευρωπαϊκών ΜΜΕ στο
λόγο του Μπλερ στην Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου την άνοιξη του 2005,
λίγο πριν από την έναρξη της βρετανικής προεδρίας το δεύτερο εξάμηνο της
ίδιας χρονιάς.
Οι ευρωπαϊκοί συσχετισμοί ήταν κάτι παραπάνω από
ευνοϊκοί για το Λονδίνο την άνοιξη του 2007, όταν ο Μπλερ παρέδωσε στον
Γκόρντον Μπράουν και ο Σιράκ στον Σαρκοζί. Ο νέος Γάλλος πρόεδρος ήθελε
μια ισότιμη με τον γαλλογερμανικό άξονα ειδική σχέση Γαλλίας-Βρετανίας,
που θα ξανάδινε στη γηραιά Αλβιώνα ουσιαστικό αντίκρισμα ως προνομιακού
συμμάχου των ΗΠΑ στην Ευρώπη.
Η κρίση του 2008 έπληξε σκληρά την
αποβιομηχανοποιημένη Βρετανία, η οποία ως χώρα παροχής υπηρεσιών έδειξε
ότι είχε περιθώρια για άσκηση πρωταγωνιστικού ρόλου σε διεθνή αλλά και
σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Ο Γκόρντον Μπράουν πρωταγωνίστησε στις διεθνείς
συνόδους και συναντήσεις, αλλά κυρίως, αν και ηγέτης χώρας εκτός ΟΝΕ,
κυριάρχησε στην πρώτη σύνοδο κορυφής της Ευρωζώνης, την οποία συγκάλεσε ο
Σαρκοζί στο Παρίσι το Νοέμβριο του 2008, παρά την απειλή της Μέρκελ
μέχρι την τελευταία στιγμή ότι δεν θα συμμετείχε.
Εσωστρέφεια
και απομόνωση
Σήμερα η κυβέρνηση Κάμερον, εσωστρεφής και
απομονωμένη από τις ευρωπαϊκές εξελίξεις, στερεί από τη Γαλλία του Ολάντ
μια πολύτιμη εξισορρόπηση και αφήνει τη Μέρκελ να προωθεί μια γερμανική
Ευρώπη, τόσο ως οικονομική διακυβέρνηση όσο και ως πολιτική ένωση, με
μόνη δυνατότητα αντίδρασης τη διόγκωση του βρετανικού ευρωσκεπτικισμού,
με μεγάλη μερίδα των Συντηρητικών να ζητά δημοψήφισμα για έξοδο από την
Ε.Ε.
Ο Μαρξ έγραψε στη «18η Μπρυμαίρ» ότι όταν η ιστορία
επαναλαμβάνεται είναι φάρσα. Στα τέλη του 19ου αιώνα το Λονδίνο είχε
γυρίσει την πλάτη του στην Ευρώπη και είχε επικεντρώσει την προσοχή του
στη σύγκρουση με τη Ρωσία για την κατάκτηση της κεντρικής Ασίας, μπόρεσε
όμως να κάνει τη μεγάλη στροφή όταν το Βερολίνο άρχισε να ανατρέπει τις
ευρωπαϊκές ισορροπίες.
Σήμερα ο ευρωπαϊκός απομονωτισμός του Κάμερον
είναι θείο δώρο για τη Μέρκελ, πλήγμα για τον Ολάντ και συνταγή
διεθνούς και ευρωπαϊκού παροπλισμού για το Λονδίνο, που πλέον χάνει και
το ρόλο του κύριου ερείσματος αμερικανικής επιρροής στην Ευρώπη. Έτσι,
το Λονδίνο για πρώτη φορά εδώ και αιώνες εγκλωβίζεται σε έναν νησιωτικό
απομονωτισμό, δεν έχει διεθνή, ούτε ευρωπαϊκό πολιτικό ρόλο, και
κινδυνεύει να βρεθεί στο περιθώριο ευρωπαϊκών κοσμοϊστορικών εξελίξεων.
Απόδραση
από την παρακμή
Έτσι, οι τελετές για τη στέψη της Ελισάβετ
και οι Ολυμπιακοί Αγώνες μπορούν να χαρακτηριστούν απόδραση από μια
ατμόσφαιρα παρακμής και ήττας. Για να μην είμαστε όμως άδικοι και με τον
Κάμερον, η στρατηγική αμηχανία του Λονδίνου είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό
και αποτέλεσμα της έλλειψης μακροπρόθεσμης στρατηγικής στις ΗΠΑ για το
μέλλον της Ευρώπης. Εδώ και δύο χρόνια ο Ομπάμα υιοθετεί μια σκληρή
ρητορική κατά του Βερολίνου χωρίς αποτέλεσμα, όχι γιατί ευθύνεται η
Βρετανία, αλλά γιατί πολύ απλά δεν έχει ξεκαθαρίσει τις σχέσεις του με
τη Ρωσία και την Κίνα, ώστε να έχει μια συμπαγή ευρωπαϊκή στρατηγική,
εντός της οποίας το Λονδίνο θα μπορούσε να αναζητήσει έναν ουσιαστικό
ρόλο.
Σε κάθε περίπτωση, η Βρετανία του 2012 παραπέμπει στην
κουρασμένη αυτοκρατορία του 1947-1948 που αποσυρόταν από την Ινδία και
την Παλαιστίνη και παρέδιδε την Ελλάδα στις ΗΠΑ για να κρατήσει το Σουέζ
και την περιοχή του Κόλπου και να διαφυλάξει ρόλο στην ηπειρωτική
Ευρώπη. Σήμερα η κυβέρνηση Κάμερον-Κλεγκ θυμίζει τον Κολόμβο, που όταν
ξεκίνησε δεν ήξερε πού πήγαινε και όταν έφτασε δεν ήξερε πού βρισκόταν.
Ιστορική
συμφιλίωση
Ο μόνος συμβολισμός από τις λαμπρές τελετουργίες
ήταν η επίσκεψη της Ελισάβετ στο Μπέλφαστ, μία συμβολική τελική
επιβεβαίωση μιας ιστορικής συμφιλίωσης που φέρει τη σφραγίδα του Μπλερ.
Τίποτε δεν αποκλείει μια μέρα σε ένα όχι πολύ μακρινό μέλλον, στο όνομα
του βρετανικού ρεαλισμού που συχνά μας εκπλήσσει, να δούμε το διάδοχο
του Κάμερον να συνυπογράφει στις Βρυξέλλες μια πολιτική ένωση όπου ο
βρετανικός πραγματισμός θα εξισορροπεί τη γερμανική ιδεοληπτική
αυστηρότητα.
Κλειστή στροφή
Άλλωστε απότομη
στροφή έκανε το Λονδίνο στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν εγκατέλειψε τη
λαμπρά απομόνωση και επέστρεψε στους ευρωπαϊκούς συσχετισμούς για να
δώσει τη μάχη για την πιο παλιά και ιστορική βρετανική διπλωματική
παράδοση, να μην τεθεί η ηπειρωτική Ευρώπη υπό την ηγεμονία μιας μεγάλης
δύναμης.
Το μεγάλο ερώτημα όμως δεν είναι πότε θα επανέλθει ο
ευρωπαϊκός ρεαλισμός, αλλά πόσο θα αντέξει η χώρα μια κοινωνική συμπίεση
χειρότερη από αυτήν της Θάτσερ, γιατί αυτή τη φορά δεν υπάρχει ούτε καν
το όραμα του φιλελεύθερου μεσσιανισμού. Με άλλα λόγια, η ευρωπαϊκή
επιστροφή της Βρετανίας δεν κινδυνεύει τόσο από τους ακραίους
Συντηρητικούς όσο από πολιτικές και κοινωνικές αναταράξεις εν μέσω μιας
ύφεσης μακράς διαρκείας, που θα υποβιβάσουν την πάλαι ποτέ κραταιά
αυτοκρατορία στο βάρος και την εμβέλεια μιας άλλης, ένδοξης στο παρελθόν
παγκόσμιας αυτοκρατορικής δύναμης, της Ισπανίας.
(από την εφημερίδα "FREE SUNDAY", 29/07/2012)