Πρόσφατα, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο
μίλησε ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για μια μελλοντική
«ομοσπονδία κρατών-μελών» στην Ευρώπη. Εκτοτε ο Τύπος έχει κάνει πολλές
αναφορές. Ο κ. Μπαρόζο αναβίωσε, ουσιαστικά, ένα όραμα που είχε εκφράσει
ο προκάτοχός του, Ζακ Ντελόρ. Ο κ. Μπαρόζο, όμως, δεν σκιαγράφησε με
λεπτομέρεια πώς αντιλαμβάνεται μια ομοσπονδία κρατών-μελών. Είπε μόνον
ότι θα παρουσιάσει σχετικές προτάσεις μέχρι το 2014.
Εκφράζοντας τις απόψεις για το μέλλον της Ευρωζώνης, ο κ. Μπαρόζο
αποστασιοποιήθηκε από τους υπόλοιπους τρεις «πρόεδρους», δηλαδή τον
Χέρμαν βαν Ρομπέι του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, τον Μάριο Ντράγκι της
Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και τον Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ του Eurogroup,
του συμβουλίου υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης. Και οι τρεις έχουν
από κοινού σχεδιάσει τα βήματα που θα οδηγήσουν σε «μια αυθεντική»
οικονομική και νομισματική ένωση.
Εχοντας παρουσιάσει το προσχέδιο τον Ιούνιο, ο κ. Βαν Ρομπέι ολοκλήρωσε
αναλυτικές εκθέσεις που πραγματεύονται, μεταξύ άλλων, έναν κοινό
προϋπολογισμό για την Ευρωζώνη. Η Γερμανίδα καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ
ξεκίνησε τη συζήτηση για τη δημιουργία μιας «πολιτικής ένωσης» –
προτείνοντας την εκχώρηση περισσότερων αρμοδιοτήτων στο Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο. Αυτό το γεγονός θα πρέπει να φέρνει σε δύσκολη θέση τη
Γαλλία, όπου τα πολιτικά κόμματα παραμένουν βαθύτατα διχασμένα για το
μέλλον της Ευρώπης.
Διχασμένοι
Παρά τον διχασμό στη Γαλλία για το μέλλον της Ευρώπης, ο υπουργός
Οικονομικών, Πιερ Μοσκοβισί, ψιθύρισε πρόσφατα τη λέξη «ομοσπονδία». Και
ο Φρανσουά Φιγιόν, ο πρωθυπουργός της Γαλλίας, πρότεινε μια «νέα
συμφωνία» για την Ευρώπη που θα περιλαμβάνει ένα Ευρωπαίο υπουργό
Οικονομικών. Οι ρίζες όλων αυτών των ιδεών πηγάζουν από ένα παλαιό
παιχνίδι με τίτλο «Περισσότερη Ευρώπη». Τελικός στόχος είναι να
αποφευχθεί ένας καταστροφικός πόλεμος ή η κατάκτηση μιας χώρας,
κρατώντας τις χώρες ενωμένες. Ομως, η ευρωπαϊκή σύγκλιση συναντά εμπόδια
σε κάθε στάδιο του παιχνιδιού. Οι παίκτες δεν πρέπει μόνον να
αποδέχονται την παραίτηση από όλο και περισσότερες αρμοδιότητες αλλά και
να προωθούν νέες συνθήκες στους δύσπιστους πολίτες τους.
Σε αυτό το παιχνίδι, οι παίκτες είναι διχασμένοι στους καλούς Ευρωπαίους
και τους κακούς εθνικιστές ή λαϊκιστές. Στον πραγματικό κόσμο, τα
πράγματα είναι πολύ πιο περίπλοκα. Κυριαρχεί αρκετός σκεπτικισμός για το
ευρωπαϊκό όραμα. Σύμφωνα με πρόσφατες δημοσκοπήσεις, η πλειονότητα των
Γερμανών πιστεύει ότι θα βρίσκονταν σε καλύτερη μοίρα χωρίς το ευρώ. Στη
Γαλλία, οι περισσότεροι που ήταν υπέρ της Συνθήκης του Μάαστριχτ σήμερα
θα τηρούσαν αντίθετη στάση. Στην Ισπανία, ωστόσο, η πλειονότητα θέλει
να ολοκληρωθεί η ενοποίηση της Ευρωζώνης.
Προς το χειρότερο
Η Ευρωζώνη χαράσσει πορεία προς το χειρότερο από δύο απόψεις. Πρώτον, τα
κράτη-μέλη θεωρούν ότι παραβιάζεται η αυτονομία τους από το κέντρο
αποφάσεων των Βρυξελλών. Δεύτερον, η Ευρώπη παραμένει αδύναμη για να
κερδίζει μια ευρεία υποστήριξη από τους «17». Η δημιουργία μιας
τραπεζικής ένωσης όπως και η έκδοση κοινών ομολόγων είναι λογικές
λύσεις. Η Γερμανία απορρίπτει την «αμοιβαιοποίηση» του χρέους με το
επιχείρημα ότι ακόμη και οι ΗΠΑ απαιτούν από τις πολιτείες να εγγυηθούν
για το δικό τους χρέος. Ωστόσο, οι ΗΠΑ εκδίδουν ομοσπονδιακά ομόλογα, τα
οποία στηρίζονται από φορολογικά έσοδα του ομοσπονδιακού κράτους,
δημιουργώντας ένα ασφαλές περιουσιακό στοιχείο για το τραπεζικό σύστημα
της χώρας. Οι πολιτείες των ΗΠΑ μπορεί να κηρύξουν αθέτηση πληρωμών,
δηλαδή πτώχευση. Κάτι ανάλογο ισχύει για τις τράπεζες. Αυτό το καθεστώς
συνύπαρξης των ΗΠΑ μπορεί να χαρακτηριστεί με πολλούς τρόπους: σύγκλιση,
ενοποίηση, ομοσπονδία ή συνομοσπονδία. Βασικός σκοπός είναι να
σταθεροποιείται ένα σύστημα που θα έχει τα περιθώρια για να χρεοκοπούν
κράτη ή τράπεζες χωρίς να τίθενται οι υπόλοιποι παίκτες σε κίνδυνο.
Η διάσωση του ευρώ
Με την υλοποίηση ενός φανταστικού παιχνιδιού, καθιερώνοντας δηλαδή ένα
ενιαίο νόμισμα στην Ευρώπη με τη δημιουργία της Ευρωζώνης, οι ηγέτες των
17 κρατών-μελών είναι σήμερα αντιμέτωποι με μια πραγματική κρίση
τεραστίων διαστάσεων. Ωστόσο, η επιστροφή στο γερμανικό μάρκο, το
γαλλικό φράγκο και την ιταλική λίρα θα είναι πολύ πιο επώδυνη διαδικασία
από τη διάσωση του ευρώ. Η διάσωση του ευρώ απαιτεί μεγαλύτερη σύγκλιση
μεταξύ των εταίρων της Ευρωζώνης, διαλύοντας την αοριστία που
υποσκάπτει το μέλλον και δίνοντας στους πολίτες μια ξεκάθαρη επιλογή.
Οι πολιτικοί ηγέτες τουλάχιστον είναι προσανατολισμένοι προς τη σωστή
κατεύθυνση. Αλλά το πρόβλημα είναι ότι περιπλέκουν τις απαντήσεις στα
μείζονα ερωτήματα αντί να λαμβάνουν μια ξεκάθαρη στάση.