Η εθνική καταστροφή το 1974 είχε φέρει στο προσκήνιο τα αμυντικά
ζητήματα και την εξωτερική πολιτική. Σήμερα η οικονομική κρίση τα έχει περιθωριοποιήσει.
Αγνοείται έτσι ότι η Ελλάδα βρίσκεται στο επίκεντρο δύο καταιγίδων: οικονομική στην
Ευρώπη, γεωπολιτική στην Αφρική και στην Μέση Ανατολή.
Ως ο αδύνατος κρίκος του συστήματος, η Ελλάδα χτυπήθηκε οικονομικά
με ιδιαίτερη δριμύτητα. Πώς άραγε θα επηρεαστεί από μιαν ενδεχόμενη διεύρυνση της
κρίσης ασταθείας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου; Πάλι ως αδύνατος κρίκος;
Το 2008 η Ελλάδα θεωρούσε ότι δεν επρόκειτο να θιγεί από την
οικονομική κρίση· σήμερα θεωρεί ότι δεν την αφορούν οι μεγάλες γεωπολιτικές ανακατατάξεις.
Η επίσκεψη του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών θα όφειλε να αποτελέσει αφορμή για ένα
σχετικό, ανανεωμένο δημόσιο διάλογο. Εντούτοις, με λίγες εξαιρέσεις, τα σχόλια και
οι αντιδράσεις επαναλαμβάνουν στερεοτύπως όσα λέγονται επί δεκαετίες. Η υποβάθμιση
της ανάγκης για εσωτερική και εξωτερική άμυνα, η οποία χαρακτηρίζει τα αριστερά
ιδεολογήματα αφ'ενός, η ακροδεξιά άρνηση κάθε διαλόγου αφ΄ετέρου συγκλίνουν και
συνεργάζονται στον πνευματικό και, κατά συνέπεια, και υλικό αφοπλισμό της χώρας.
Η Τουρκία βρίσκεται σε σταυροδρόμι. Μετά από κρίσεις και αποτυχίες,
άρχισε μια δημιουργική πορεία, χάρη στην εμπνευσμένη πολιτική της ηγεσία. Η σημερινή
της ισχυρή θέση δεν συνεπάγεται, όμως, ασφάλεια. Το κοινό μας γεωπολιτικό περιβάλλον
είναι ασταθές· η Τουρκία είναι εκτεθειμένη στις ευαίσθητες ζώνες περισσότερο από
την Ελλάδα. Καθώς τα διακυβεύματα και για τις δύο χώρες υπερβαίνουν κατά πολύ τις
υφιστάμενες διαφορές, υπάρχει έδαφος για στρατηγική συμμαχία, όπως μετά τον Δεύτερο
Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν η Σοβιετική Ένωση απειλούσε εξ ίσου την Ελλάδα και την Τουρκία.
Παρά τα φαινόμενα, η Τουρκία δεν έχει αποσαφηνισμένη γραμμή πλεύσεως
στην εξωτερική της πολιτική. Ταλαντεύεται ανάμεσα στην προγενέστερή της αγκύρωση
στην Δύση και το "μετα-οθωμανικό" άνοιγμα στον μουσουλμανικό κόσμο. Η
τουρκική κοινωνία βιώνει έντονες πολιτισμικές ανακατατάξεις, ως συνέπεια της οικονομικής
ανάπτυξης, της εκπαίδευσης, της αστικοποίησης του πληθυσμού και των μεταναστευτικών
πιέσεων. Από τότε που η εξωτερική πολιτική δεν μονοπωλείται από την παραδοσιακή
εθνικιστική ελίτ, οι πολιτισμικές αυτές ανακατατάξεις την επηρεάζουν βαθύτατα. Ένδειξη
των εσωτερικών και εξωτερικών αναθεωρήσεων της Τουρκίας είναι η ανατροπή της σχέσης
της με το Ισραήλ, η οποία αμέσως επέδρασε καταλυτικά στις ελληνο-ισραηλινές σχέσεις.
Μπροστά στους κινδύνους και μέσα σε ένα ρευστό πλαίσιο, οι εκπεφρασμένες
βεβαιότητες δεξιόθεν και αριστερόθεν θυμίζουν τις διαβεβαιώσεις ότι στην Ελλάδα
όλα έβαιναν καλώς και, επομένως, ούτε ιδιαίτερη συζήτηση ούτε, βέβαια, αμφισβήτηση
των "κεκτημένων" χρειαζόταν. Τότε, μέσα σε μερικές εβδομάδες σαρώθηκαν
οι βεβαιότητες και εγκαταστάθηκαν τα μακρόσυρτα ελληνικά blues.
Η άρνηση της πραγματικότητας και η πνευματική ραστώνη ενδέχεται
να αποδειχθούν εξ ίσου καταστροφικές ως προς τα εθνικά συμφέροντα, όπως έγινε στην
οικονομία. Απαιτείται να εκταθούν οι εθνικές αντένες προς κάθε κατεύθυνση, ώστε
να συλλάβουν εγκαίρως τα σημεία των καιρών και να εκτιμηθούν οι δυνατότητες για
συμπλεύσεις και συνεργασίες. Δεν πρέπει να λησμονείται ότι, σε εποχές γενικευμένων
κρίσεων, η γεωγραφική θέση εκθέτει την χώρα σε συντριπτικές πιέσεις τις οποίες δεν
μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά χωρίς συμμάχους. Στο πεδίο αυτό το τουρκικό
ζήτημα κατέχει κεντρική θέση· αρκεί να θυμηθούμε τον καθοριστικό του ρόλο στην άμυνα
της χώρας μας, στις αρχές του Δευτέρου Παγκοσμίου και του Ψυχρού Πολέμου.
Χρειάζεται συνεχής και εντατική επικοινωνία και διαπραγμάτευση.
Και τίποτε χειροπιαστό να μην προκύψει, τουλάχιστον η Ελλάδα θα διαθέτει την απαραίτητη
αντίληψη ως προς τις προθέσεις της γείτονος, ώστε να μην αιφνιδιαστεί και πάλι.
Από την άποψη αυτή, η έλευση του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών υπήρξε εξαιρετικά χρήσιμη.
Συμπλήρωσε την επίσκεψη της Άγκελα Μέρκελ, δείχνοντας ότι η κυβέρνηση έχει σαφή
συναίσθηση των δύο μετώπων τα οποία οφείλει να αντιμετωπίζει συνεχώς και παραλλήλως:
την εκ Δυσμών οικονομική αμφισβήτηση και την εξ Ανατολών γεωπολιτική αστάθεια. Εξάλλου,
πολλές φορές η συνύπαρξη δύο προβλημάτων, αντί να καταλήγει αθροιστικά, υποδεικνύει
οδούς διεξόδου και από τα δύο.
(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ")