«Είναι αυτές οι προεδρικές εκλογές οι πιο σημαντικές της
ζωής σας;». Αυτή είναι η ερώτηση που τέθηκε σε μια δημόσια συζήτηση από έναν
ανησυχούντα Βρετανό πριν λίγες μέρες. Η ερώτηση απευθυνόταν στον πολιτικό
αναλυτή Larry Sabato, που η ηρεμία του στην αίθουσα διαλέξεων
εκπεμπόταν από μια οθόνη, λες και επρόκειτο για κάποιου είδους γιγάντιο
ηλεκτρονικό γκουρού. Ο Sabato παρέμεινε ανέκφραστος: «αυτές οι εκλογές...»
απάντησε «είναι δίχως άλλο οι κρισιμότερες από το 2009».
Ακολούθησαν γέλια, αλλά το ακροατήριο δεν είχε ικανοποιηθεί
πλήρως. Για τους Βρετανούς, αλλά και τους Ευρωπαίους ή και όλους τους ξένους,
αυτή η πτυχή των φετινών εκλογών είναι εξαιρετικά δυσδιάκριτη. Αλήθεια, είναι
σημαντικές οι προεδρικές εκλογές του 2012; Για να το πούμε διαφορετικά, μπορεί
το εκλογικό αποτέλεσμα να προκαλέσει αξιοσημείωτες αλλαγές στην αμερικανική
στάση προς τον κόσμο ή δεν θα υπάρξει καμία διαφορά;
Αυτή η σύγχυση είναι απολύτως κατανοητή. Θραύσματα από τις
προεκλογικές μεγαλοστομίες διασχίζουν τον Ατλαντικό. Οι Ευρωπαίοι π.χ.
γνωρίζουν πως μερικοί Αμερικανοί θεωρούν τον Barack Obama
μαρξιστή σοσιαλιστή που πασχίζει να καταστρέψει τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ
άλλοι βλέπουν τον Mitt Romney σαν ένα καπιταλιστικό γουρούνι που σκοπεύει να κλέψει τους
φτωχούς για να ταΐσει τους πλούσιους. Ιδίως οι Βρετανοί εντυπωσιάζονται
ιδιαίτερα από τα «ωωω!» και τα «ααα!» που εκπέμπονται πάνω στα εκατομμύρια που
έχουν δωρίσει μαχητικοί Ρεπουμπλικάνοι και Δημοκρατικοί, που προφανώς θεωρούν
πως το αποτέλεσμα των εκλογών μετράει -και μάλιστα πολύ.
Παράλληλα, στο εξωτερικό αυτές οι εκλογές έτυχαν της μικρότερης
dημοσιογραφικής κάλυψης που θυμάμαι σε αμερικανικές προεδρικές εκλογές:
Οι ξένοι ήταν συνεπαρμένοι από τον Bill
Clinton και επιεικείς με τα παραστρατήματά του.
Ό,τι και να ξεστόμιζε προεκλογικά ο George W. Bush,
οι Ευρωπαίοι το επαναλάμβαναν με έκδηλη φρίκη.
Ολόκληρο το 2008 το βιογραφικό του Barack Obama συζητήθηκε
εξαντλητικά, μαζί με το αναπόφευκτο ερώτημα: «θα ψηφίσουν οι Αμερικάνοι έναν
μαύρο;» (τους έλεγα ναι, μα δεν με πίστευαν).
Αυτή την φορά, τα πράγματα είναι διαφορετικά: ως πρόσφατα ο Mitt Romney στα βρετανικά μίντια χρησίμευε κυρίως σαν ευκαιρία για αστεϊσμούς, λόγω μεταξύ
άλλων και της ατυχούς επίσκεψής του κατά την διάρκεια των ολυμπιακών αγώνων. Μόνο
πρόσφατα ο κόσμος άρχισε να εξοικειώνεται με την απίστευτη ιδέα πως τελικά θα
μπορούσε να εκλεγεί πρόεδρος –αν και η προοπτική της ήττας του Obama δεν
προκαλεί και πολλά καρδιοχτύπια.. Ο Obama φυσικά παραμένει ο εκλεκτός
υποψήφιος των περισσότερων μη-Αμερικανών (οι Ευρωπαίοι ψηφίζουν Obama σε
ποσοστά μεταξύ 60% και 70%), αλλά δεν βρήκα στο Λονδίνο κανέναν που να έχασε
τον ύπνο του επειδή ο Ομπάμα δεν τα πήγε καλά στην πρώτη τηλεμαχία.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι που εξηγούν αυτήν την αδιαφορία,
συμπεριλαμβανομένου του ότι ο κόσμος δεν πιστεύει πια τόσο πολύ όσο παλιότερα
πως ένας Αμερικανός πρόεδρος μπορεί να λύσει τα προβλήματά τους. Ούτε ο Obama ούτε ο Romney μπορεί να κάνουν πολλά για την κρίση του ευρώ. Κανείς τους δεν
μπορεί να επιβάλλει χρηστή διακυβέρνηση στην Αίγυπτο ή την Λιβύη. Δεν μπορούν
να μειώσουν την διαφθορά στην Ρωσία ή τον νεποτισμό στην Κίνα. Ο μύθος της
υπερδύναμης που όλα τα βλέπει και όλα τα ξέρει εξακολουθεί να επιβιώνει σε
κάποια μέρη -ειρωνικά, συνεχίζει να ακούγεται κυρίως στις αραβικές χώρες- αλλά σχεδόν
παντού αλλού ανήκει εδώ και καιρό στην ιστορία.
Ίσως οι ξένοι να αρχίζουν να συνειδητοποιούν κάτι που οι
περισσότεροι Αμερικάνοι δεν τολμούν να το κάνουν ακόμα: πως ο Αμερικανός
πρόεδρος έχει μειωμένη ικανότητα να διαμορφώνει την πολιτική ακόμα και στην
δική του χώρα. Αυτό δεν γίνεται αντιληπτό από όσους ακούνε τις προεκλογικές
ομιλίες: είναι φυσικό κάθε εν ενεργεία πρόεδρος να πιστώνει εαυτόν για ό,τι
θετικό συμβαίνει στον πλανήτη -και κάθε αντίπαλός του να τον ψέγει για όλα τα
αρνητικά. Το αποτέλεσμα αυτού του είδους της ρητορικής είναι να εκλαμβάνεται ο
Αμερικανός πρόεδρος ως προσωπικά υπεύθυνος για τα πάντα, από τις
πετρελαιοκηλίδες ως την ασφάλεια των προξένων των ΗΠΑ. Όσο κι αν τους αρέσει να
παριστάνουν πως σκέφτονται διαφορετικά, η αλήθεια είναι πως πολλοί Αμερικάνοι
προσδοκούν σήμερα από το κράτος πολύ περισσότερα από ό,τι παλιότερα, και πολλές
από τις προσδοκίες αυτές εναποτίθενται στον Λευκό Οίκο.
Πάντως, όπως δηλώνουν οι αμφίρροπες δημοσκοπήσεις, οι ΗΠΑ
εξακολουθούν να είναι μια χώρα κομμένη στα δύο. Όποιος κι αν κερδίσει στις 6
Νοεμβρίου, θα βρεθεί αντιμέτωπος με ένα διχασμένο κογκρέσο, που σημαίνει πως
δεν θα έχει ελευθερία κινήσεων στον προϋπολογισμό, την υγειονομική περίθαλψη
και άλλα μείζονα ζητήματα. Αλλά και στον κόσμο, ο νικητής θα αντιμετωπίσει τις
ταυτόσημες, εξίσου ανεπιθύμητες, εναλλακτικές πολιτικές επιλογές στο
Αφγανιστάν, την Συρία ή το Ιράν. Αμφότεροι θα δυσκολευτούν να συνδιαλλαγούν με
τους κακότροπους ηγέτες της Κίνας και της Ρωσίας. Κανείς τους δεν θα διαθέτει
την αναντίρρητη εξουσία να επιβάλει την ειρήνευση της Μέσης Ανατολής, ούτε θα
μπορεί να υπαγορεύει τις αποφάσεις του συμβουλίου ασφαλείας του ΟΗΕ.
Πάνω απ' όλα, αμφότεροι οι υποψήφιοι θα διαπιστώσουν πως η
επανεκλογή (ή η εκλογή) τους από μόνη της δεν προκαλεί και τόση εντύπωση. Η ορκωμοσία
του Barack Obama δεν έκανε αυτομάτως την Αμερική δημοφιλέστερη σε όλο τον
κόσμο, και παρομοίως η εκλογή του Mitt Romney δεν θα την κάνει πιο σεβάσμια,
ισχυρή ή μισητή. Οπότε, έχουν σημασία αυτές οι εκλογές; Μα ασφαλώς κι έχουν!
Είναι οι σημαντικότερες αμερικανικές προεδρικές εκλογές από το... 2009.
Η Anne Applebaum είναι ιστορικός και επιφυλλιδογράφος στην Washington Post
(από The Washington Post / www.ppol.gr)