Κατόπιν της υπογραφής τριών Μνημονίων, την επιτυχή διεκπεραίωση ενός
εκ των μεγαλυτέρων προγραμμάτων αναδιάρθρωσης χρέους και τη σωρευτική
συρρίκνωση του ΑΕΠ της χώρας κατά 23% από το τρίτο τρίμηνο του 2008, ας
δούμε τι έχει επιτευχθεί έως τώρα και ποιες είναι οι μεγάλες προκλήσεις.
Δεν υποβαθμίζω τις δυσμενείς επιπτώσεις της κρίσης, ωστόσο δεν πρέπει
να αγνοηθεί η ανοδική αντίδραση των χρηματοπιστωτικών αγορών στα
πρόσφατα θετικά νέα για την Ελλάδα (συμφωνία για την εκταμίευση της νέας
δόσης 52.4 δισ. ευρώ, αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της
χώρας, αποκατάσταση της πρόσβασης των ελληνικών τραπεζών στις
λειτουργίες παροχής ρευστότητας από την ΕΚΤ). Οι αγορές λειτουργούν
συνήθως ως πρόδρομος δείκτης της πραγματικής οικονομίας, συνεπώς δεν
αποκλείεται να ακολουθήσουν καλύτερες ημέρες. Σε κάθε περίπτωση, το
σύνθετο φαινόμενο της ελληνικής κρίσης θα πρέπει να αναλυθεί
εφαρμόζοντας τον δέοντα βαθμό διαλεκτικής. Για παράδειγμα, πού θα
βρισκόμασταν εάν η χώρα δεν ακολουθούσε τον ανηφορικό δρόμο των
μεταρρυθμίσεων και έθετε αυτόν εκτός Ευρωζώνης; Τι θα συνέβαινε εάν αντί
για ένα επιθετικό πρόγραμμα λιτότητας η Ελλάδα συνέχιζε στον δρόμο του
δημοσιονομικού εκτροχιασμού;
Ξεκινώντας μια σύντομη αποτίμηση των έως τώρα θετικών εξελίξεων, αναφέρουμε τα ακόλουθα:
- Μείωση του πρωτογενούς ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης (και του
συνολικού ελλείμματος σε κυκλικά διορθωμένους όρους) κατά 9,5 μονάδες
(και 13 και πλέον μονάδες) του ΑΕΠ την τριετία 2010-2012. Το
αναθεωρημένο πρόγραμμα προσαρμογής προβλέπει πρωτογενή πλεονάσματα από
το 2014 και μετά ενώ, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μου, δεν αποκλείεται η
δημιουργία πρωτογενούς πλεονάσματος και το τρέχον έτος, υπό την
προϋπόθεση ότι θα τηρηθούν οι δεσμεύσεις του προγράμματος. Περί το 70%
του ποσού υπέρβασης του ετήσιου δημοσιονομικού στόχου για το πρωτογενές
πλεόνασμα την περίοδο εφαρμογής του νέου προγράμματος θα μπορεί να
χρησιμοποιείται για στοχευμένες κοινωνικές παρεμβάσεις.
- Μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών κατά 12 και
πλέον μονάδες του ΑΕΠ από το 2008 έως σήμερα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις
μου, το ετήσιο έλλειμμα του 2012 θα διαμορφωθεί χαμηλότερα από 3% του
ΑΕΠ και θα βελτιωθεί περαιτέρω το 2013.
- Σύναψη δύο δανειακών συμβάσεων-μαμούθ με τους Eυρωπαίους εταίρους και
το ΔΝΤ, με ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους. Εως τον Μάρτιο 2013 η χώρα θα έχει
συνολικά λάβει από τους επίσημους δανειστές της 201 δισ. ευρώ, εκ των
οποίων τα 50 δισ. θα έχουν χρησιμοποιηθεί για την ανακεφαλαιοποίηση των
ελληνικών τραπεζών, τα 133 δισ. για την εξόφληση τόκων και χρεολυσίων
και τα 18 δισ. για την πληρωμή μισθών, συντάξεων και άλλων πρωτογενών
δαπανών. Το υπόλοιπο ποσό που θα αποδεσμευτεί έως το τέλος του 2015
ανέρχεται σε 44,6 δισ. Να σημειωθεί ότι στα προαναφερθέντα ποσά δεν
συμπεριλαμβάνεται η επιπλέον (έμμεση) χρηματοδότηση που προκύπτει από
την ολοκλήρωση του PSI (περί τα 87 δισ. μόνο για την περίοδο 2012-2016),
την πρόσφατη επαναγορά ομολόγων και τις υπόλοιπες διευκολύνσεις που
εγκρίθηκαν από το Eurogroup της 26ης Νοεμβρίου. Επιπροσθέτως, το
ελληνικό τραπεζικό σύστημα έχει αντλήσει σημαντική ρευστότητα από το
ευρωσύστημα. Υπογραμμίζεται ότι η Ελλάδα απολαμβάνει τους πιο ευνοϊκούς
όρους δανεισμού σε σύγκριση με τα περισσότερα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης
αφού το μεσοσταθμικό επιτόκιο των δανείων που έχουν χορηγηθεί έως τώρα
(μέσω του 1ου και 2ου προγράμματος στήριξης) υπολογίζεται σε μόλις
1,80%. Είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό ότι η επίσημη ανακοίνωση του
Eurogroup της 26ης Νοεμβρίου αναφέρει ρητά τη δέσμευση των εταίρων για
την παροχή περαιτέρω διευκολύνσεων όταν η χώρα αρχίσει να καταγράφει
πρωτογενή πλεονάσματα. Ωστόσο, θα ήταν πρόωρο να θεωρηθεί ότι ο κίνδυνος
για τη χώρα έχει παντελώς εξαλειφθεί. Ενα νέο αναπτυξιακό μοντέλο
αποτελεί πλέον το μεγάλο στοίχημα. Μεταξύ άλλων, η εξέλιξη των κύριων
μακροοικονομικών δεικτών υπό το βάρος ενός νέου εμπροσθοβαρούς πακέτου
λιτότητας παραμένει υπ’ αριθμόν ένα άγνωστος παράγοντας, ιδιαίτερα εάν
επιβεβαιωθούν οι πρόσφατες εκτιμήσεις μας για δημοσιονομικό
πολλαπλασιαστή σημαντικά υψηλότερο της μονάδος. Η επιτάχυνση του
προγράμματος αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας και των μέτρων
ενίσχυσης της ρευστότητας της εγχώριας οικονομίας αποτελούν αναγκαίες
συνθήκες για την ταχύτερη έξοδο της χώρας από την ύφεση.
* Ο δρ Πλάτων Μονοκρούσος είναι επικεφαλής της Διεύθυνσης Τρέχουσας Οικονομικής Ανάλυσης Eurobank.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 26/01/2013)