Η μεταπολεμική Ευρώπη θεμελιώθηκε στην διατλαντική σχέση. Με την γεωστρατηγική
κάλυψη του ΝΑΤΟ και την ενθάρρυνση των Ηνωμένων Πολιτειών, η ευρωπαϊκή οικοδόμηση
προχώρησε σταθερά, από φάση σε φάση. Το 1997, ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ αμφισβήτησε την
εικόνα αυτή, δηλαδή το συγκροτημένο διπολικό σύνολο στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.
Πρότεινε, αντ’αυτού, τον "Κοινό Ευρωπαϊκό Οίκο", άποψη την οποία προσυπέγραψε ο Καγκελάριος Helmut
Kohl κατά την επίσκεψη του Γκορμπατσώφ στην Βόννη το 1989. Σύμφωνα με αυτό το σχήμα,
το οποίο αναβιώνει τον γεωγραφικό ορισμό της Ευρώπης από τον Στρατηγό De Gaulle
(από τον Ατλαντικό ώς τα Ουράλια), η ηπειρωτική διάσταση υπερισχύει της ωκεάνειας.
Η πρωτοβουλία αυτή ανησύχησε τους Αμερικανούς. Επανέφερε την απειλή
την οποία είχε εναργώς αναλύσει στις αρχές του εικοστού αιώνα ο Βρετανός γεωπολιτικός
Halford Mackinder. Η διαμόρφωση μιας ηπειρωτικής δύναμης με πυρήνα μεταξύ Βερολίνου
και Μόσχας θα μπορούσε να θίξει καίρια την αγγλο-σαξονική τάξη. Η ανακίνηση του
ευρωπαϊκού ζητήματος σαράντα έτη μετά την τελευταία σταθεροποίησή του προανήγγειλε
τις επακόλουθες ανακατατάξεις.
Με την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, το ΝΑΤΟ έχασε τον αμυντικό λόγο
ύπαρξής του· παρέμεινε, όμως, το κύριο στοιχείο συνοχής του ευρω-ατλαντικού συνόλου.
Χρειάστηκε, επομένως, να επινοηθούν νέες αποστολές για την συμμαχία. Εντούτοις,
ο ευρω-ατλαντικός δεσμός δεν έπαψε να αδυνατίζει,
καθώς η ηπειρωτική ολοκλήρωση απέκτησε νέα δυναμική, με την εμβάθυνση και την επέκταση
της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στον οικονομικό, στον στρατηγικό και στον πολιτικό τομέα
οι απόψεις μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής άρχισαν να αποκλίνουν. Παραλλήλως, οι Ηνωμένες
Πολιτείες στράφηκαν στην άλλη ωκεάνεια πρόσοψη, στον Ειρηνικό Ωκεανό.
Μια νέα ιστορική καμπή προοιωνίζονται οι πρόσφατες δηλώσεις του Προέδρου
Ομπάμα. Κατά την ετήσια ομιλία του, στις 13 Φεβρουαρίου 2013, πρότεινε μια
"Κοινή Αγορά" Ευρώπης-Αμερικής. Η μείωση των φραγμών στην κίνηση εμπορευμάτων
και επενδύσεων ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη δεν είναι ανώδυνη
για το αμερικανικό πολιτικό σύστημα. Οι πολυάριθμοι εκπρόσωποι των συμφερόντων της
αμερικανικής γεωργίας στο Κογκρέσσο στο παρελθόν απέτρεψαν τέτοιες συμφωνίες, απειλώντας
να τις καταψηφίσουν. Η θέση του Προέδρου δεν μπορεί, επομένως, να ερμηνευθεί με
αποκλειστικό κριτήριο τα οικονομικά οφέλη από το άνοιγμα των συνόρων. Σε σχέση με
το πρόσφατο παρελθόν, σήμερα υπάρχει η πολιτική βούληση να ανατραπούν τα εσωτερικά
πολιτικά εμπόδια, να ανασταλούν οι προηγούμενοι δισταγμοί. Πέραν των οικονομικών
διαστάσεων, η αναγγελλόμενη απελευθέρωση των ανταλλαγών αποσκοπεί να αναδημιουργήσει
τον διατλαντικό δεσμό. Πρόκειται για ένα πρώτο βήμα προς την ανανέωση της αγγλοσαξονικής
παρουσίας στην Ευρώπη.
Η κυρίαρχη τάση των προηγουμένων ετών ωθούσε προς μιά γερμανότροπη
Ευρώπη, σχετικά εσωστρεφή, αμφιθυμική ως προς την Μεσόγειο και, last but not
least, με έντονο ενδιαφέρον, τουλάχιστον
από την γερμανική πλευρά, προς τον ευρύτερο ρωσικό χώρο και τους φυσικούς του πόρους.
Ο "Κοινός Ευρωπαϊκός Οίκος" έμοιαζε να αναβιώνει, δύο δεκαετίες μετά την
αναγγελία του. Στο πλαίσιο αυτό, η αύξουσα επιφυλακτικότητα της Βρετανίας απέναντι
στο ευρωπαϊκό σχέδιο δεν εκπλήσσει.
Οι απόψεις του Προέδρου Ομπάμα αλλάζουν το κλίμα, ως πρώτη σοβαρή ένδειξη
για μια συγκροτημένη αντίδραση του αγγλο-σαξονικού κόσμου στην προοπτική μιάς αυστηρά
ηπειρωτικής Ευρώπης. Ορισμένοι γερμανικοί κύκλοι ενδέχεται να αντιμετωπίσουν με
επιφυλακτικότητα τα αμερικανικά ανοίγματα. Όμως, η Γερμανία θα ωφεληθεί οικονομικά
περισσότερο από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες από την εμπορική συμφωνία, λόγω του εξαγωγικού
χαρακτήρα της οικονομίας της. Σε μιάν εποχή κατά την οποία στερεύουν οι νοτιο-ευρωπαϊκές
αγορές, είναι δύσκολο στους Γερμανούς να αρνηθούν τις αμερικανικές προτάσεις. Η
καγκελάριος Merkel ήδη αντέδρασε θετικά.
Επανακάμπτει μια γεωπολιτική κινητικότητα γύρω από την φύση, την σύνθεση
και τους δεσμούς της Ευρώπης με τους συγγενικούς της χώρους: την Ρωσία, την Μεσόγειο,
την Αμερική. Η Ελλάδα, σταυροδρόμι ανάμεσα στα τέσσερα σύνολα, θα υποστεί αναπόφευκτα
τις συνέπειες. Ίσως οι τρέχουσες οικονομικο-πολιτικές ελληνικές περιπέτειες να προαναγγέλλουν
τις εξελίξεις. Εν πάση περιπτώσει, ώς την επανα-σταθεροποίηση του ευρωπαϊκού συστήματος,
θα πρέπει να αναμένονται ποικίλες αναταράξεις στην γεωπολιτικά σεισμογενή περιοχή
μας.
(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ")