Επί χιλιετίες και έως πριν από 25 χρόνια ο Αρκτικός Ωκεανός ήταν καλυμμένος όλον τον χρόνο από πάγο. Σήμερα, λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου, το μεγαλύτερο μέρος του είναι ελεύθερα ύδατα το καλοκαίρι. Αυτή η απρόσμενη μεταμόρφωση έχει αλλάξει ριζικά το διακύβευμα για την Αρκτική, ιδιαίτερα για τα οκτώ έθνη και τους αυτόχθονες λαούς που την περιβάλλουν.
Παρότι έχει υπάρξει συνεργασία όσον αφορά την εξόρυξη του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και των μεταλλευμάτων της περιοχής, καθώς και την εκμετάλλευση των αλιευτικών της πόρων, λίγη προσπάθεια έχει γίνει ώστε να αναπτυχθούν νομικοί μηχανισμοί για την αποτροπή ή τη διευθέτηση διαμαχών. Η ένταση είναι σήμερα σε χαμηλό επίπεδο, οι πιθανότητες όμως μιας τέτοιας διαμάχης είναι υψηλές.
Πολλές χώρες, από κοινού με επιχειρήσεις όπως η ExxonMobil και η Royal Dutch Shell, ετοιμάζονται να εκμεταλλευτούν τα τεράστια αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου της περιοχής. Νέες ναυτιλιακές οδοί θα συναγωνιστούν τις Διώρυγες του Παναμά και του Σουέζ. Απέραντα αλιευτικά πεδία ανοίγονται στην εμπορική εκμετάλλευση, χωρίς κανονισμούς. Παράκτιες περιοχές που φιλοξενούν αυτόχθονες κοινότητες διαβρώνονται. Η Κίνα και η ΕΕ είναι μεταξύ των μη αρκτικών κυβερνήσεων που σπεύδουν να διεκδικήσουν τα συμφέροντά τους στην περιοχή. Κάποια κράτη έχουν εκεί αυξημένο στρατιωτικό προσωπικό και εξοπλισμό.
Το 1996 οκτώ χώρες – οι ΗΠΑ, η Ρωσία, ο Καναδάς, η Νορβηγία, η Φινλανδία, η Σουηδία, η Ισλανδία και η Δανία (η οποία χειρίζεται τις εξωτερικές υποθέσεις και την άμυνα της Γροιλανδίας) – καθώς και οργανώσεις που εκπροσωπούν τους αυτόχθονες ίδρυσαν το Αρκτικό Συμβούλιο. Μέχρι στιγμής το φόρουμ αυτό έχει προσδιορίσει τη βιώσιμη ανάπτυξη και την περιβαλλοντική προστασία ως «κοινά αρκτικά θέματα».
Μια άλλη όμως ζωτική έγνοια, η διατήρηση της ειρήνης, έχει μπει στο ράφι.
Μετά το 2006 κάθε αρκτικό έθνος υιοθέτησε δική του πολιτική ασφαλείας για τη διασφάλιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων του. Αυτό που πρέπει να κάνουν τώρα είναι να συγκρίνουν τις ξεχωριστές πολιτικές τους, να εντοπίσουν τα σημεία σύγκλισης ή σύγκρουσης, και να εξισορροπήσουν τα εθνικά συμφέροντα με τα κοινά συμφέροντα. Χρειαζόμαστε διεθνείς κανονισμούς «προς αποφυγήν συγκρούσεων εν θαλάσση» για να μας οδηγήσουν με ασφάλεια στο μέλλον της Αρκτικής.
Ο Πολ-Αρθουρ Μπέρκμαν είναι βιολόγος-ωκεανογράφος στο Πανεπιστήμιοτης Καλιφόρνιας στη Σάντα Μπάρμπαρα
(μετάφραση από την εφημερίδα "Τα Νέα")