Του Κ.Ν. Σταμπολή
Τα υδροηλεκτρικά έργα εδώ και χρόνια αποτελούν τη δικλείδα ασφαλείας της ΔΕΗ αφού έχουν το μεγάλο προσόν της αποθήκευσης δυνητικής ενέργειας και της αποδέσμευσής της μέσα σε ελάχιστο χρόνο.
Έτσι δεν είναι λίγες οι φορές που τοπικά αλλά και εθνικά black-out έχουν αποφευχθεί χάρις στην έγκαιρη «είσοδο» στο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας από υδροηλεκτρικά φράγματα. Δεν είναι τυχαίο εξ' άλλου ότι από τα πρώτα έργα που πραγματοποίησε η νεοσύστατη ΔΕΗ της δεκαετίας του '50 και του '60 ήσαν υδροηλεκτρικά φράγματα (βλέπε φράγμα Λάδωνα, Λούρου κλπ.). Τα υδροηλεκτρικά έργα, ιδιαίτερα τα μεγάλα, έχουν όμως και δύο βασικά μειονεκτήματα σε σύγκριση με τις θερμικές μονάδες που καταναλώνουν λιγνίτη, πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Έχουν μεγάλο χρόνο κατασκευής και πολύ υψηλότερο κόστος ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που έχουν αρνητικές κοινωνικές επιπτώσεις (π.χ. μετατόπιση οικισμών) ενώ συμβάλλουν και στην αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος.
Γι' αυτό τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον στην Ευρώπη αλλά και στην Ασία (όπου ακόμη κατασκευάζονται τεράστια υδροηλεκτρικά έργα, βλέπε σύστημα των τριών φαραγγιών στην Κίνα) έχει μετατοπιστεί στην κατασκευή και λειτουργία, από μικρές ιδιωτικές και δημοτικές εταιρείες, μικρών υδροηλεκτρικών μονάδων που είναι συγκριτικά πιο εύκολες στην κατασκευή τους και μπορούν με μικρές ή μηδαμινές επεμβάσεις στον περιβάλλοντα χώρο να εκμεταλλευτούν παραπόταμους και χείμαρρους. Ενα τέτοιο έργο εγκαινίασε το περασμένο Σάββατο 2 Απριλίου ο υπουργός Ανάπτυξης κ. Δημήτρης Σιούφας, στον ποταμό Ιναχο, στην Σπερχειάδα Φθιώτιδας, παρουσία εκπροσώπων της τοπικής αυτοδιοίκησης και του επιχειρηματικού κόσμου.
Το έργο το οποίο είναι ιδιωτικό και κατασκευάστηκε από τις εταιρείες Damco Energy και Διεθνής Κατασκευαστική, των ομίλων Κοπελούζου και Σαμαρά αντίστοιχα, η κοινοπραξία των οποίων και έχει την ευθύνη λειτουργίας του. Ο σταθμός ηλεκτροπαραγωγής αξιοποιεί τα νερά του ποταμού Ίναχου, παραποτάμου του Σπερχειού, και έχει συνολική ισχύ 4,5 MW που τον καθιστά ως το μεγαλύτερο αντίστοιχο έργο που ελέγχεται από τον ιδιωτικό τομέα.
Το έργο αποτελείται από το τμήμα υδροληψίας, ένα μικρό φράγμα και τον ταμιευτήρα, τον εκχυλιστή, το θυρόφραγμα καθαρισμού, τον αγωγό προσαγωγής και πτώσεως, μήκους 2.800μ., και το στροβιλοστάσιο. Η κατασκευή του αγωγού προσαρμογής που ακολουθεί την κοίτη του ποταμού και είναι υπό κλίση, εξασφαλίζει μία υψομετρική διαφορά 80 μέτρων, πράγμα που επιτρέπει την πτώση του νερού υπό πίεση και την λειτουργία των δύο ηλεκτροστροβίλων. Ο σταθμός είναι συνδεδεμένος με το δίκτυο Μέσης Τάσης 20KV της ΔΕΗ, μέσω δικτύου το οποίο περιλαμβάνει γραμμή μέσης τάσης και τις απαραίτητες εγκαταστάσεις προστασίας και ελέγχου, καθώς και κατάλληλο υποσταθμό ανύψωσης τάσης 20/150 KV.
Το συνολικό κόστος κατασκευής του έργου ανήλθε σε 7 εκατομμύρια ευρώ και απαιτήθηκε χρόνος 2 ετών περίπου για την κατασκευή του. Κατά την ομιλία του στα εγκαίνια του έργου, ο κ. Δημήτρης Κοπελούζος πρόεδρος της εταιρείας Damco τόνισε ιδιαίτερα τα οφέλη που θα προσφέρει η λειτουργία του υδροηλεκτρικού έργου στην εθνική οικονομία, το περιβάλλον και την τοπική αυτοδιοίκηση. Όπως είπε, η ετήσια παραγωγή του, εκτιμάται σε 15 εκατομμύρια κιλοβατώρες, η οποία μειώνει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κατά 13.000 τόνους το χρόνο. Επιπλέον, το 2% των ακαθάριστων εσόδων από την λειτουργία του υδροηλεκτρικού έργου, διατίθεται στους φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ενισχύοντας έτσι με σημαντικά ποσά τα οικονομικά τους. Με την ευκαιρία, ο κ. Κοπελούζος αναφέρθηκε στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Όπως είπε, αυτά εντοπίζονται κυρίως στην ανεπάρκεια των δικτύων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, στις περίπλοκες αδειοδοτικές διαδικασίες, στις αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών, στο εμπόριο θέσεων και αδειών και στην πολυνομία που επικρατεί στα θέματα χωροταξίας και προστασίας του περιβάλλοντος.
Οι εταιρείες Damco Energy και Διεθνής Κατασκευαστική αυτή την στιγμή έχουν εγκαταστήσει και λειτουργούν έργα ΑΠΕ συνολικής ισχύος 75 MW, στην Θράκη, την Εύβοια και την Φθιώτιδα ενώ βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο αδειοδότησης για επιπλέον έργα ΑΠΕ, κυρίως αιολικά πάρκα συνολικής ισχύος 100 MW.
Οι τεχνικοί της εταιρείας ΥΔΩΡ Κατασκευαστική ΑΕ, θυγατρική της Διεθνούς Κατασκευαστικής, που είναι ο κύριος του έργου, παρατηρούν ότι τα Μικρά Υδροηλεκτρικά Έργα (ΜΗΕ), όπως αυτό του ποταμού Ίναχου, παρουσιάζουν ιδιαιτερότητες και σε μερικές περιπτώσεις πρόσθετες δυσκολίες σε σχέση με τα αιολικά πάρκα. Τα έργα αυτά αποτελούνται από πολλά διαφορετικά τμήματα, όπως υδροληψία, μικρό φράγμα, εκχυλιστή, θυρόφραγμα καθαρισμού, αγωγό προσαγωγής και πτώσεως, στροβιλοστάσιο καθιστώντας σχετικά πολύπλοκο το τεχνικό κατασκευαστικό τμήμα, δαιδαλώδη τη διαδικασία αδειοδότησης και με αβεβαιότητες ως προς την οικονομική αποτίμηση. «Σε κάθε όμως περίπτωση το τελικό μας συμπέρασμα είναι θετικό και οι εταιρείες μας σκοπεύουν σε αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος, συλλέγοντας συνεχώς και αναλύοντας υδρολογικά δεδομένα από πολλές περιοχές της Ελλάδας, με στόχο την ανάπτυξη νέων Μικρών Υδροηλεκτρικών Έργων» παρατηρεί ο κ. Σωκράτης Κωνσταντινίδης, Διευθύνων Σύμβουλος της Ύδωρ Κατασκευαστικής ΑΕ.
Το θέμα της ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές έχει αποκτήσει πλέον κεντρική σημασία στην περιβαλλοντική και αναπτυξιακή στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι γνωστό ότι η χώρα μας είναι υποχρεωμένη από κοινοτική οδηγία το 20,1% της ηλεκτροπαραγωγής να παράγεται από ΑΠΕ με χρονικό ορίζοντας το 2010 έναντι του 9,5% που είναι περίπου σήμερα. Στην Ελλάδα έχουμε τις αντικειμενικές προϋποθέσεις για την κάλυψη του στόχου που έχει τεθεί, ωστόσο θα πρέπει να επισημάνουμε την ύπαρξη μιας σειράς προβλημάτων που στην καλύτερη περίπτωση δυσχεραίνουν και στην χειρότερη ακυρώνουν την ανάπτυξη των επενδύσεων.
Σύμφωνα με τους επενδυτές στις ΑΠΕ τα προβλήματα αυτά συνοψίζονται στα εξής:
(α) ανεπάρκεια των δικτύων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας
(β) περίπλοκες και χρονοβόρες αδειοδοτικές διαδικασίες
(γ) αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών
(δ) αυθαίρετες ερμηνείες που δίδει το Συμβούλιο της Επικρατείας στις διατάξεις για την χωροταξία και τα δάση
(ε) «δημιουργία εμπορίου θέσεων και αδειών».
Τα υδροηλεκτρικά συστήματα αποτελούν ώριμη τεχνολογία, καθώς η εκμετάλλευση της υδροδυναμικής ενέργειας είναι τεχνοοικονομικά ανταγωνιστική εδώ και πολλά χρόνια. Στην Ευρώπη, το τεχνικά απολήψιμο δυναμικό από τα μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα είτε έχει ήδη χρησιμοποιηθεί, είτε δεν είναι διαθέσιμο για περιβαλλοντικούς λόγους. Αντιθέτως, το διαθέσιμο δυναμικό για μικρά υδροηλεκτρικά έργα (ΜΥΗΕ) παραμένει σημαντικό, εφόσον μόνο το 20% του οικονομικά απολήψιμου δυναμικού έχει ήδη εκμεταλλευτεί. Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης Μικρών Υδροηλεκτρικών (ESHA), η εγκατεστημένη ισχύς των μικρών υδροηλεκτρικών (<10MW) πλησιάζει τα 11,000 MW στην Ευρώπη και τα 50,000 ΜW παγκοσμίως.
Οι πολύ υψηλοί βαθμοί απόδοσης των υδροστροβίλων, που μερικές φορές υπερβαίνουν και το 90% καθώς επίσης η μεγάλη διάρκεια ζωής των μικρών υδροηλεκτρικών σταθμών, αποτελούν δύο χαρακτηριστικούς δείκτες της ενεργειακής αποτελεσματικότητας και της τεχνολογικής ωριμότητας των υδροστροβίλων.
Τα ΜΥΗΕ παρουσιάζουν σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα έναντι των υπολοίπων πηγών ενέργειας, όπως:
- η δυνατότητα άμεσης σύνδεσης - απόζευξης στο δίκτυο ή η αυτόνομη λειτουργία τους
- η αξιοπιστία τους
- η παραγωγή ενέργειας αρίστης ποιότητας χωρίς διακυμάνσεις
- η μεγάλη διάρκεια ζωής
- ο σχετικά μικρός χρόνος απόσβεσης των αναγκαίων επενδύσεων, που οφείλεται στο πολύ χαμηλό κόστος συντήρησης και λειτουργίας και στην ανυπαρξία κόστους πρώτης ύλης
- η φιλικότητα προς το περιβάλλον, μιας και δεν παρουσιάζουν κατάλοιπα
- η ταυτόχρονη ικανοποίηση των άλλων αναγκών χρήσης νερού (ύδρευσης, άρδευσης, κλπ.),
- η δυνατότητα παρεμβολής τους σε υπάρχουσες υδραυλικές εγκαταστάσεις.
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες παρατηρείται διεθνώς έντονο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη μικρών υδροηλεκτρικών έργων. Το ενδιαφέρον αυτό εκδηλώνεται με την αξιοποίηση νέων μικρών υδατοπτώσεων, με τη συστηματική επανεξέταση και αναθεώρηση των μικρών υδροηλεκτρικών έργων, που είχαν σχεδιαστεί και αποσυρθεί σταδιακά από την ενεργειακή παραγωγή και με την επαναξιολόγηση του δυναμικού, το οποίο είχε αποκλειστεί στο παρελθόν.
Με στόχο το έτος 2010 οι εκτιμήσεις για την αξιοποίηση του υδάτινου δυναμικού της χώρας από ΜΗΕ διαφέρουν. Τα περισσότερα όμως σενάρια (ΡΑΕ, ΕΜΠ, ΥΠΑΝ, EREF) συμφωνούν ότι μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια θα έχουν πραγματοποιηθεί εγκαταστάσεις 200 MW από μικρούς υδροηλεκτρικούς σταθμούς σε όλη τη χώρα (σήμερα η συνολική ισχύς φθάνει τα 65 MW, συμπεριλαμβανομένων και μικρών μονάδων της ΔΕΗ) ενώ οι αισιόδοξες προβλέψεις κάνουν λόγο για 475 MW. Να σημειωθεί ότι η σημερινή συνολική εγκατεστημένη ισχύς υδροηλεκτρικών της Ελλάδας (μικρά και μεγάλα) φθάνει τα 3,100 MW περίπου. Σε κάθε περίπτωση υπάρχει ένα αξιόλογο δυναμικό μικρών υδροηλεκτρικών μονάδων το οποίο εάν αξιοποιηθεί σωστά μπορεί να συμβάλλει ουσιαστικά στην αύξηση συμμετοχής των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στην παραγωγή ενέργειας ενισχύοντας περαιτέρω τις προοπτικές για μια βιώσιμη ανάπτυξη.