Απέτυχε στον πρώτο χρόνο εφαρμογής του το μέτρο εξίσωσης των
συντελεστών ΕΦΚ στα πετρέλαια κίνησης και θέρμανσης. Δημοσιονομικά, παρά
την αντιμετώπιση του λαθρεμπορίου, τα έσοδα καταβαραθρώθηκαν και
περιβαλλοντικά υπήρξε σημαντική επιβάρυνση της ατμόσφαιρας, καθώς οι
καταναλωτές στράφηκαν στα καυσόξυλα. Για την εξέλιξη αυτή ευθύνεται σε
μεγάλο βαθμό το σύστημα επιδότησης, το οποίο δεν λειτούργησε έγκαιρα και
αποδοτικά. Έτσι, η κατανάλωση πετρελαίου θέρμανσης μειώθηκε κατακόρυφα,
γεγονός που ενισχύθηκε και από δύο ακόμη παράγοντες. Τη συνεχιζόμενη
οικονομική κρίση και τις ήπιες κλιματολογικές συνθήκες τον περασμένο
χειμώνα.
Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα της μελέτης του ΙΟΒΕ για
την αξιολόγηση του μέτρου, που έγινε για λογαριασμό του Συνδέσμου
Εταιριών Εμπορίας Πετρελαιοειδών, την ΕΛ.ΠΕ. και τη Motor Oil. Σύμφωνα
με τη μελέτη, τα έσοδα από τους ΕΦΚ σε πετρέλαιο κίνησης και θέρμανσης
ήταν λιγότερα κατά 335 εκατ. ευρώ, σε σύγκριση με τους στόχους του
προϋπολογισμού για το 2012, ενώ για το 2013 εκτιμάται ότι η απόκλιση θα
φθάσει στα 473 εκατ. ευρώ μόνον από τον ΕΦΚ στο πετρέλαιο. Παρατηρήθηκε
το παράδοξο από τη μία να αυξάνονται κατά 97% τα έσοδα από τον ΕΦΚ στο
πετρέλαιο θέρμανσης, αλλά η αύξηση αυτή να υπερκαλύπτεται από την πτώση
των εσόδων από το ΦΠΑ.
Μέχρι την εξίσωση του ΕΦΚ οι τιμές του
πετρελαίου θέρμανσης και του φυσικού αερίου ακολουθούσαν παρόμοια
πορεία, έχοντας, μάλιστα, διπλασιασθεί από το 2009. Ωστόσο, τον Οκτώβριο
του 2012 καταγράφηκε αύξηση κατά 30% της τιμής του πετρελαίου
θέρμανσης, ενώ, αντίθετα, το φυσικό αέριο είχε σημαντική μείωση. Την
ίδια στιγμή, το ηλεκτρικό ρεύμα αυξήθηκε στις αρχές του 2013 κατά 10%.
Οι εξελίξεις αυτές είχαν σαν αποτέλεσμα να επιδεινωθεί δραματικά η
ανταγωνιστικότητα του πετρελαίου θέρμανσης, η κατανάλωση του οποίου
μειώθηκε την περασμένη χειμερινή σαιζόν κατά 70%, σύμφωνα με εκτιμήσεις
παραγόντων της αγοράς πετρελαιοειδών.
Σε μια προσπάθεια να
αντισταθμισθεί η επιβάρυνση των καταναλωτών η πολιτεία ανακοίνωσε πέρυσι
την καταβολή επιδόματος θέρμανσης. Σύμφωνα με τη σχετική απόφαση του
υπουργείου Οικονομικών, το ύψος
της δαπάνης είχε εκτιμηθεί στα 80
εκατ. ευρώ για το 2012, σε 270 εκατ. ευρώ για το 2013 και σε 300 εκατ.
ευρώ από το 2014 και μετά.
Πρώτο πρόβλημα. Η απόφαση για τα
κριτήρια και τις διαδικασίες χορήγησης δημοσιεύθηκε με ένα μήνα
καθυστέρησης, όταν ήδη είχε καλλιεργηθεί αρνητικό κλίμα στους
καταναλωτές από την κατακόρυφη αύξηση του ΕΦΚ, με συνέπεια να στραφούν
σε εναλλακτικούς τρόπους θέρμανσης, όχι πάντα συμβατούς με την προστασία
του περιβάλλοντος. Είναι γνωστή η μεγάλη επιβάρυνση στην ατμόσφαιρα στα
μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας από την εκτεταμένη χρήση καυσόξυλων.
Δεύτερο
πρόβλημα. Αποδείχθηκε αρκετά περίπλοκη για μεγάλο κομμάτι καταναλωτών η
διαδικασία καταβολής του επιδόματος. Εκτός από το δικαιούχο, έπρεπε να
υποβάλει αίτηση και ο διαχειριστής της πολυκατοικίας, ενώ δεν ήταν
μεγάλος ο αριθμός των νοικοκυριών που είχαν πρόσβαση στο ιντερνέτ. Έτσι,
αρκετοί δικαιούχοι δεν υπέβαλαν αίτηση, ενώ πολλοί ήταν αυτοί που
καθυστέρησαν να πάρουν το επίδομα. Η μη πρόσβαση στο ιντερνέτ
επιχειρήθηκε να αντιμετωπισθεί και πάλι με μεγάλη καθυστέρηση. Μόλις στα
μέσα Ιανουαρίου 2013 εκδόθηκε απόφαση για την υποβολή της αίτησης μέσω
ΚΕΠ, χωρίς, όμως, να είναι δυνατή η παρακολούθηση της πορείας της.
Τρίτο πρόβλημα. Δεν έγινε εκστρατεία ενημέρωσης των καταναλωτών, ενώ κάποια από τα κριτήρια λειτούργησαν περιοριστικά.
Αποτέλεσμα:
Ενισχύθηκαν ποσότητες που αντιστοιχούν μόλις στο 1/3 της κατανάλωσης
(στο 33%), με ισχυρό ενδεχόμενο η συνολική κατανάλωση να επηρεάσθηκε από
τα προβλήματα ενίσχυσης των καταναλωτών.
Βέβαια, υπήρξε και μία
θετική εξέλιξη από την εξίσωση των ΕΦΚ στο πετρέλαιο κίνησης και
θέρμανσης. Αν δεν είχαν εξισωθεί οι συντελεστές ΕΦΚ η ζήτηση για
πετρέλαιο κίνησης θα ήταν πέρυσι το χειμώνα κατ’ εκτίμηση 142.000 χλτ.
Ωστόσο, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία η κατανάλωση του στο πρώτο 5μηνο του
2013 εμφάνισε αύξηση κατά 10%, δείγμα ότι υπήρξε αποτέλεσμα στον
περιορισμό του λαθρεμπορίου.
Η μελέτη καταλήγει στη διαπίστωση
ότι το μέτρο της εξίσωσης των συντελεστών ΕΦΚ πρέπει να επανεξετασθεί
και να βελτιωθεί, προτείνει την κατάργηση ή τη διεύρυνση των κριτηρίων
για το επίδομα θέρμανσης και υπογραμμίζει την ανάγκη ο χρόνος απόδοσης του να μειωθεί δραματικά.