Του Σταύρου Λυγερού
Η Ευρώπη θα έπρεπε ήδη να έχει συνειδητοποιήσει ότι το καθεστώς του ελεύθερου διεθνούς εμπορίου έχει αρχίσει να μετατρέπεται σε μπούμεραγκ. Η πρόκληση αφορά και τις ΗΠΑ, αν και σ’ αυτόν τον εμπορικό πόλεμο διαθέτουν ορισμένα όπλα, που δεν διαθέτει η Γηραιά Ήπειρος. Οι ευρωπαϊκές ελίτ, πάντως, είναι δογματικές σε βαθμό εθελοτυφλίας για να μην αντιλαμβάνονται το προφανές. Κατά μίαν έννοια, έχουν πέσει θύματα του δικού τους –μέχρι πρότινος πολύ βολικού– ιδεολογήματος για την ανάπτυξη παγκοσμίως. Έχοντας, όμως, μετατρέψει μία στρατηγική σε «ευαγγέλιο», δυσκολεύονται να αποδεχθούν ότι αυτό δεν ισχύει πια.
Παλαιότερα, κυριαρχούσε η θεωρία ότι στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας οι δυτικές οικονομίες (και η ιαπωνική) θα διατηρήσουν το προνόμιο της υψηλής τεχνολογίας κι ότι στις χώρες της Περιφέρειας θα μετακινηθούν μόνον οι βιομηχανίες εντάσεως εργασίας, λόγω του χαμηλού κόστους. Μετά τις περιβόητες «τίγρεις» της Άπω Ανατολής, η δυναμική είσοδος της Κίνας στην διεθνή αγορά καταδεικνύει ότι η διάκριση αυτή δεν αντέχει στο χρόνο. Η Κίνα δεν είναι Τρίτος Κόσμος. Διαθέτει τις προϋποθέσεις για να υποκαταστήσει όλα σχεδόν τα δυτικά προϊόντα. Αυτό που βλέπουμε σήμερα είναι μόνον η κορυφή του παγόβουνου.
Μεσομακροπρόθεσμα, η Ευρώπη δεν διαθέτει καμία απάντηση σ’ αυτήν την κλιμακούμενη οικονομική πρόκληση. Όταν ισχύουν τόσο μεγάλες διαφορές σ’ ό,τι αφορά τους μισθούς, τις εργασιακές σχέσεις και τις συνθήκες εργασίας, δεν έχει έννοια το ελεύθερο εμπόριο. Όσο δραστικά κι αν μειωθούν οι αποδοχές και τα εργασιακά δικαιώματα των Ευρωπαίων, η διαφορά κόστους θα παραμείνει καταλυτική. Επικαλούμενοι το παράδειγμα της Ιαπωνίας, ορισμένοι εκτιμούν ότι με την πάροδο του χρόνου η κινεζική οικονομία θα αρχίσει να χάνει το πλεονέκτημα της φθηνής και πειθαρχημένης εργασίας. Η εκτίμηση αυτή παραβλέπει το γεγονός ότι η Κίνα διαθέτει μία τεράστια υπανάπτυκτη ενδοχώρα, ο πληθυσμός της οποίας θα λειτουργήσει εκ των πραγμάτων ως εφεδρικός στρατός εργασίας, που θα διατηρήσει για πολλές δεκαετίες τους μισθούς σε πολύ χαμηλά επίπεδα.
Η Ευρώπη κινδυνεύει να γίνει το πρώτο μεγάλο θύμα αυτού του άνισου ανταγωνισμού. Η παραγωγική της δομή απειλείται με συρρίκνωση. Το σημερινό επίπεδο ευημερίας, που αποτελεί κορυφαία κατάκτηση στην ανθρώπινη ιστορία, δεν μπορεί να διατηρηθεί με μερίσματα. Επειδή ακριβώς οι επιπτώσεις διαγράφονται καταστροφικές, αργά ή γρήγορα θα τεθεί θέμα αναβίωσης ενός προστατευτισμού σε ευρύτερη βάση, που θα περιλαμβάνει την Ε.Ε. και τις συνδεδεμένες μ’ αυτήν χώρες. Όσο νωρίτερα αρχίσει αυτή η –προς το παρόν εκτός ατζέντας– συζήτηση, τόσο το καλύτερο για τους Ευρωπαίους.
(Από την Καθημερινή, 1/7/05)