Καημένα Πρόβατα

Σ’ α ὐ τούς τούς δύσκολους καιρούς, ὑπάρχει κάποια νευρικότητα, κινητικότητα καί ἀνασφάλεια μεταξύ πολιτικῶν, πολιτευτῶν καί πολιτευομένων. Ἀνησυχοῦν γιά τό μέλλον. Τό μέλλον τους. Γιατί φυσικά θά ἐπιθυμοῦσαν νά ἔχουν πολιτικό μέλλον πράγμα βαθύτατα ἀνθρώπινο καί ἀπολύτως εὐεξήγητο. Καί θά ἤθελαν τό μέλλον, αὐτό νά εἶναι διαρκές καί ὄχι στιγμιαῖο. Τό πρόβλημα εἶναι πώς δέν προκύπτει εὔκολα πρός ποιά κατεύθυνση βρίσκεται αὐτό τό μέλλον καί δέν προκύπτει ἀκόμα ἄν πρός τά ἐκεῖ φυσάει οὔριος ἄνεμος. Εἶναι δέ πρός διευκρίνηση πόσους καί ποιούς μπορεῖ νά πάρει ὁ ἄνεμος καί ἐνδεχομένως νά τούς σηκώσει.

Πρό ἐ τ ῶ ν, ἔμπειρος δημόσιος ἄνδρας, βαθύς γνώστης τῶν ἑλληνικῶν πολιτικῶν πραγμάτων, εἶχε διατυπώσει δόγμα κατά τό ὁποῖο «Τό πρόβατο πού φεύγει ἀπό τό μαντρί τό τρώει ὁ λύκος». Βεβαίως, ἡ σύγκριση τῶν πολιτικῶν μας μέ τά συμπαθῆ μηρυκαστικά ξενίζει κάπως. Καί αὐτό, ἐπειδή ἀποδίδονται στά πρόβατα ἀρετές ἀθωότητας καί ἀκακίας ἀπαντώμενες μᾶλλον λιγότερο συχνά στούς πολιτικούς χώρους. Ἐξάλλου, καί ὁ ὅρος μαντρί φαίνεται νά μήν εἶναι ὁ καταλληλότερος, στρούγγα θά ἦταν προτιμότερος. Πόσο μᾶλλον πού μεταφορικῶς καί σκωπτικῶς, κατά τό λεξικό τοῦ Δ. Δημητράκου, ἡ λέξη σημαίνει «σύνολον ὀπαδῶν τυφλῶς ὑπακουόντων εἰς τά κελεύσματα τοῦ ἀρχηγοῦ των». (Εἶναι ἐνδιαφέρον ἐπίσης νά σημειωθεῖ ὅτι «στρούγγα» σημαίνει «φυλακή», σύμφωνα μέ λεξικό τῆς πιάτσας καί τῆς ἀργκό τοῦ Ε. Παπαζαχαρίου.) Ὑπάρχει ὅμως καί παραμένει ὁ φόβος τοῦ λύκου, ὁ ὁποῖος ὄντως ἀσκεῖ σοβαρή ἀποτρεπτική ἐπίδραση πάνω σέ κάθε πρόβατο μέ τάσεις φυγῆς ἀπό τή στρούγγα. Φυσικά, ὁ λύκος συγκεντρώνει καί προσωποποιεῖ πολλούς ἀπό τούς κινδύνους πού καλεῖται νά ἀντιμετωπίσει τό πρόβατο φιλοδοξώντας νά γίνει ἀπολωλός καί θέλοντας νά πάρει ἀποστάσεις ἀπό τήν κομματική στρούγγα, τόν κομματικό ποιμένα καί τά κομματικά μαντρόσκυλα.

Ἀ λλά οἱ κίνδυνοι πού διατρέχει τό ἀνήσυχο πρόβατο ξεστρατίζοντας δέν εἶναι μόνο αὐτοί πού ἐκπροσωπεῖ ὁ μεγάλος κακός λύκος. Ὑπάρχει καί ἐκεῖνος πού ἐπισήμανε ὁ Γεώργιος Ζαλοκώστας: «Ὁ βοριάς πού τ’ ἀρνάκια παγώνει», ἐνδεχομένως ὅταν κυκλοφοροῦν καί περιφέρονται ἔξω ἀπό τό μαντρί, καί πρίν προλάβουν νά στεγαστοῦν σέ κάποιο φιλόξενο ἄλλο. Πρέπει δέ νά ἀναγνωρίσει κανείς στή νεοελληνική φιλολογία ὅτι δέν παρέλειψε νά δώσει τή δέουσα σημασία στά ἐπαπειλούμενα κακά πού κρέμονται πάνω ἀπό τά κεφάλια προβάτων μέ προσωπικότητα. Κλασικό παράδειγμα καί «Τό ἀρνάκι» τοῦ Ἀλεξάνδρου Κατακουζηνοῦ:

«Ἀρνάκι ἄσπρο καί παχύ

τῆς μάνας του καμάρι,

ἐβγῆκεν εἰς τήν ἐξοχή,

καί στό χλωρό χορτάρι.»

Αὐτό ὅμως εἶχε ὀλέθριες συνέπειες:

«Χαντάκι βρέθηκε βαθύ,

ὁρμᾶ σάν παληκάρι,

νά τό πηδήσει προσπαθεῖ

καί σπάζει τό ποδάρι.»

Πάντως καί ἡ παραμονή στήν ἴδια στρούγγα δέν εἶναι πάντοτε χωρίς προβλήματα. Ἡ σκεπή μπορεῖ νά καταρρεύσει, ἄν εἶναι σαθρή, καταπλακώνοντάς τα ζωντανά. Τά πρόβατα μπορεῖ νά ἀνακαλύψουν, μέ ἔκπληξη καί ὀργή, ὅτι ὁ βοσκός τους τά προορίζει γιά πασχαλινά ἀρνιά, προοπτική πού εἶναι εὔλογο νά μήν τά ἐνθουσιάζει. Ἀλλά στό χῶρο τῆς στρούγγας μποροῦν νά ἐκδηλωθοῦν καί ἐπιζωοτίες. Ποιό τό κέρδος τοῦ συμπαθοῦς τετραπόδου, ἄν, ἀντί νά πάει ἀπό τόν μεγάλο κακό λύκο, ἐκδημήσει ἀπό διστομάτωση ἤ διστομίαση (κοινῶς κλαπάτσα ἤ χλαπάτσα);

Ε ἶ ναι πράγματι δύσκολη καί λεπτή ἡ θέση ἑνός πολιτικά εὐαισθητοποιουμένου προβάτου πού ἀμφιταλαντεύεται μεταξύ στρούγγας καί περιπέτειας. Ἔχει κάτι ἀπό τό μεγαλεῖο τοῦ Ἅμλετ μπροστά στό γνωστό ὑπαρξιακό, διαχρονικό του ἐρώτημα. Πάντως εἶναι πιθανό κάποιοι ἀπό τούς μελετητές τῶν κομματικῶν μας πραγμάτων νά ἔχουν παρατηρήσει ὅτι τό πολιτικό σύστημα, τελικά, στό βάθος, ἀνακυκλώνει τούς πάντες καί δέν ἀπορρίπτει κανένα. Γιά νά ἀποκηρύξει καί ἀναθεματίσει κάποιον, θά πρέπει αὐτός πρῶτος νά τό ἔχει ἀπαρνηθεῖ. Καί ἐν πάση περιπτώσει, τά ἀπολωλότα πρόβατα, ἀλλά καί οἱ μετανοοῦσες Μαγδαληνές εἶναι γνωστό πώς δέν προσκρούουν πάντοτε, ἐπιστρέφοντας, σέ κλειστές πόρτες.

Ἀ λλά ὑπάρχει καί ἡ περίπτωση πού ἡ ἀπόπειρα ἐξόδου στέφεται μέ ἐπιτυχία. Εἴτε ἀφορᾶ ἕνα πρόβατο μόνο του ἤ σημαντικό μέρος τοῦ κοπαδιοῦ. Στήν πολιτική ἑλληνική ἱστορία ὑπάρχουν κλασικά παραδείγματα ὅπου, πρακτικά, ὁλόκληρα κοπάδια, ὑπό τήν ἡγεσία νέων, ἐμπνευσμένων, δυναμικῶν κριαριῶν (γκεσεμιῶν), μετοίκησαν. Ἐγκατέλειψαν τήν παλαιά στρούγγα πού ρήμαξε, γιατί στρούγγα χωρίς κοπάδι ἀπονομιμοποιεῖται καί μαραζώνει. Δημιούργησαν δέ νέες στροῦγγες ἤ ἐμπλούτισαν ἄλλες γιά νά ξαναρχίσει ἕνας καινούργιος κύκλος. Ὑφίστανται ὅμως καί ἀτομικές ἱστορίες ἐξόδου καί μετοικεσίας προβάτων πού εἶχαν αἴσιο τέλος καί ἔζησαν καλά καί μεῖς καλύτερα. Καί ἐδῶ ὑπάρχουν παραδείγματα.

Μέσα σ’ ὅλα αὐτά, τί γίνεται ἡ ἰδεολογική συνέπεια; Εὐτυχῶς, οἱ ἰδεολογίες, γενικά, ἔχουν πολλά προσόντα. Εἶναι ἀνάλαφρες. Ὡς ἐκ τούτου, εἶναι δυνατόν νά μεταφερθοῦν εὔκολα καί νά ἀποτελέσουν μέρος τῶν ἀποσκευῶν τῶν ἀποχωρούντων προβάτων. Τό πράγμα γίνεται εὐκολότερο ἀπό τό γεγονός ὅτι οἱ ἰδεολογίες μποροῦν, χωρίς δυσκολία, νά διχοτομηθοῦν, τριχοτομηθοῦν, πολυτομηθοῦν, καί τό καθένα νά πάρει τό δικό του κομμάτι. Ἐπίσης, ἡ δυνατότητα ἑρμηνείας τῶν ἰδεολογιῶν παρέχει εὐρύτατα περιθώρια χρησιμοποιήσεώς τους, κατά τόν πιό πρόσφορο καί ἐπωφελῆ τρόπο, ἀπό κάθε ἐνδιαφερόμενο πρόβατο ἤ μή.

Τελικά, ἴσως νά πρέπει νά καταλήξουμε στό συμπέρασμα πώς, ἐπαληθεύοντας τίς δαρβίνειες θεωρίες, τά ἔξυπνα καί ἱκανά πρόβατα, αὐτά πού μποροῦν νά προσαρμοσθοῦν, εἶναι ἀκριβῶς ἐκεῖνα πού θά καταφέρουν νά ἐπιβιώσουν εἴτε μέσα εἴτε ἔξω ἀπό τή στρούγγα. Δύσκολοι καιροί γιά τά πρόβατα.

(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ", 11/12/2013)