Η Ματαίωση του South Stream Ενισχύει Ενεργειακά το Ρόλο της Ελλάδας σε Περιφερειακό Επίπεδο

Η αιφνιδιαστική ανακοίνωση του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν , κατά τη διάρκεια επίσημης επίσκεψης του στην Τουρκία την 1^η Δεκεμβρίου, περί ματαίωσης του γιγάντιου έργου κατασκευής του αγωγού φ. αερίου South Stream , δημιούργησε ως αναμένετο τεράστια αναστάτωση τόσο στις κυβερνήσεις, οι χώρες των οποίων εμπλέκονται άμεσα στην κατασκευή του , όσο και στις εταιρείες που συμμετέχουν στο έργο. Ένα έργο με τεράστια οικονομική και γεωπολιτική αξία το οποίο σε πλήρη λειτουργία θα μετέφερε 62 δις κυβικά μέτρα φ. αερίου από τη Ρωσία και χώρες της Κασπίας (δηλ. Τουρκμενιστάν, Καζακστάν κτλ.) προς την Ευρώπη, και θα εξασφάλιζε έτσι μια ασφαλή οδό μεταφοράς ενέργειας ενισχύοντας κατά πολύ την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης.

Η κατασκευή του αγωγού αυτού, το μήκος του οποίου θα ξεπερνούσε τα 3.500 χιλιόμετρα και θα κόστιζε σχεδόν 35 δις. δολάρια, απεφασίσθει από τη Μόσχα το 2007 σε απάντηση της αστάθειας που έχει δημιουργήσει η Ουκρανία, η οποία για πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 2006( και αργότερα τον Ιανουάριο του 2009), παρενέβη στους αγωγούς που διασχίζουν τα εδάφη της και μεταφέρουν βασικά αέριο προς την Ευρώπη, αντλώντας αυθαίρετα ποσότητες αερίου, κάτι που οδήγησε την Gazprom στην διακοπή παραδόσεων αερίου και ως αποτέλεσμα δημιούργησε κατάσταση χάους σε πολλές χώρες της κεντρικής Ευρώπης και ΝΑ Ευρώπης που έμειναν έτσι χωρίς καύσιμα εν μέσω χειμώνος. Έκτοτε η Gazprom, κατ’ εντολή του Κρεμλίνου, προχώρησε στη σχεδίαση του μεγαλεπήβολου αυτού σχεδίου με την κατασκευή του να έχει ξεκινήσει ήδη σε ορισμένες περιοχές της Βουλγαρίας και Σερβίας, και τα συνεργεία να έχουν προχωρήσει στις προετοιμασίες για την πόντιση του πρώτου τμήματος του αγωγού που θα διέσχιζε την Μαύρη θάλασσα. Δηλαδή ομιλούμε περί ενός ώριμου τεχνικού έργου το οποίο είχε εισέλθει στο στάδιο της κατασκευής η οποία προβλέπετο να ολοκληρωθεί εντός του 2016.

Η απόφαση για ματαίωση του έργου για όσους παρακολουθούν το συγκεκριμένο project και την διελκυνστίδα μεταξύ Βρυξελλών και Μόσχας για το νομικό καθεστώς λειτουργίας του, δεν ήτο κεραυνός εν αιθρία. Ήδη από τον περασμένο Οκτώβριο ήτο εμφανές ότι η Ε. Επιτροπή επεξεργάζετο φανερά και κρυφά σχέδια προκειμένου να εμποδίσει την κατασκευή του, (μετά από αφόρητες πιέσεις των ΗΠΑ) με το πρόσχημα περί μη συμμόρφωσης με τις προβλέψεις του 3^ου Ενεργειακού Πακέτου και αρνούμενη να εγκρίνει εξαίρεση στην πρόσβαση τρίτων, παρά το γεγονός ότι παρόμοια εξαίρεση είχε πρόσφατα εγκρίνει για τον αγωγό ΤΑΡ, μέρος του Νότιου Διαδρόμου. Έτσι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποχρέωσε την Βουλγαρική κυβέρνηση να σταματήσει την κατασκευή του χερσαίου τμήματος του αγωγού που είχε ξεκινήσει εντός της Βουλγαρίας (έχοντας προηγουμένως εισφέρει έκτακτα κονδύλια στην κυβέρνηση Ορεσάρσκι για να αποτρέψει την κατάρρευση του Βουλγαρικού τραπεζικού συστήματος) δημιουργώντας έτσι σημαντικό τεχνικό πρόβλημα στην οργάνωση και ολοκληρωμένη λειτουργία του όλου έργου.

Σύμφωνα με τις πρόσφατες δηλώσεις του προέδρου Πούτιν αλλά και τ oν CEO της Gazprom Αλεξέι Μίλερ αναφορικά με το νέο σχέδιο για την κατασκευή υποθαλάσσιου αγωγού μέσω Μαύρης Θάλασσας, χώρα διαμετακόμισης αερίου καθίσταται η Τουρκία αντί της Βουλγαρίας.« H Ευρωπαϊκή Επιτροπή απλώς χάρισε στην Τουρκία τη στρόφιγγα του αερίου», υπογράμμισε ο Μίλερ. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο διευθύνων σύμβουλος του ρωσικού κρατικού κολοσσού φυσικού αερίου, άλλοτε σκοπός της Gazprom ήταν να προμηθεύει με αέριο τον τελικό καταναλωτή, όμως «εάν ο αγοραστής δεν επιθυμεί να προμηθεύεται το προϊόν στο σπίτι του, τότε, προφανώς, θα πρέπει να ντυθεί και να πάει στο κατάστημα και το χειμώνα να ντυθεί και πιο ζεστά. Στην περίπτωσή μας το κατάστημα είναι το σημείο παράδοσης και εμπορίας του αερίου».

Σύμφωνα με τον κ. Μίλερ «βάσει των νέων σχεδίων νέο πεδίο εμπορίου για την ευρωπαϊκή αγορά και νέο σημείο παράδοσης του ρωσικού αερίου είναι τα σύνορα Τουρκίας και Ελλάδας». Ακόμη ο κ. Μίλερ υποστήριξε σε συνέντευξή του στη ρωσική τηλεόραση ότι «αυτή τη στιγμή μέσω της Βουλγαρίας μεταφέρονται 18 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου προς την Τουρκία, την ΠΓΔΜ και την Ελλάδα. Μετά την υλοποίηση του νέου σχεδίου υποθαλάσσιου αγωγού αερίου προς την Τουρκία, όλοι αυτοί οι όγκοι θα διακινούνται μέσω της Τουρκίας και όχι μέσω Βουλγαρίας». Κατά τον κ. Μίλερ, «η Τουρκία καθίσταται χώρα διαμετακόμισης και μάλιστα μεγάλη. Μέσω του εδάφους της θα διακινούνται περισσότερα από 50 δισ. κυβικά μέτρα ρωσικού φυσικού αερίου και αυτό αναμφίβολα αποτελεί αύξηση του γεωπολιτικού καθεστώτος της Τουρκίας στην περιοχή. Η Τουρκία ουσιαστικά γίνεται τέτοιο διαμετακομιστικό κέντρο, όπως η Γερμανία στο βορρά της Ευρώπης», ενώ η Βουλγαρία θα υποστεί άμεσες και έμμεσες απώλειες, τόσο των τελών διαμετακόμισης, όσο και των αναμενόμενων επενδύσεων 3 δισ. ευρώ και 6 χιλιάδων θέσεων εργασίας.

Οι πολύ συγκεκριμένες αναφορές τόσο του προέδρου Πούτιν όσο και του Αλεξέι Μίλερ περί σημείου παράδοσης του αερίου στα ελληνοτουρκικά σύνορα κάθε άλλο παρά τυχαίες είναι αφού είναι ενδεικτικές για την προτιμητέα διαδρομή του νέου αγωγού που θα μεταφέρει Ρωσικό αέριο προς την Ευρώπη μέσω ενός Νοτίου Διαδρόμου. Ουσιαστικά πρόκειται για αναβίωση του νότιου άξονα του South Stream, την κατάργηση του οποίου με περισσή ευκολία είχε ανακοινώσει η κοινοπραξία ήδη από τον Νοέμβριο του 2012. Μάλιστα για την κατασκευή του νότιου βραχίονα του South Stream είχε υπογραφεί σχετική συμφωνία μεταξύ Gazrpom και ΔΕΣΦΑ.

Εάν ερμηνεύουμε σωστά τις προθέσεις του ισχυρού άντρα της Ρωσίας και της Gazprom το Ρωσικό αέριο που θα καταλήξει στο Ευρωπαϊκό τμήμα της Τουρκίας μέσω του υποθαλάσσιου αγωγού στη Μαύρη Θάλασσα, η Τουρκία θα το στέλνει μέσω Ελλάδας στη νότιο Ιταλία μεταπωλώντας το ουσιαστικά σε Ευρωπαίους πελάτες, δηλ. εταιρείες εμπορίας αερίου και βιομηχανίες. Έτσι το νομικό κενό παύει να υφίσταται αφού η Τουρκία ως προς ένταξη μέλος της ΕΕ υποχρεούται να συμμορφωθεί προς το Τρίτο Ενεργειακό Πακέτο και όσα αυτό προβλέπει για την ελεύθερη πρόσβαση τρίτων στο νέο αυτό σύστημα αγωγών που θα ξεκινάει από τους Κήπους του Έβρου και θα κινείται δυτικά.

Τα γεωπολιτικά και οικονομικά οφέλη για την Ελλάδα από αυτήν την τελευταία εξέλιξη είναι προφανή αφού:

(α) Θα κατασκευαστεί νέος αγωγός 700 περίπου χλμ. από τον Έβρο μέχρι την Ηγουμενίτσα με την Ελλάδα να ωφελείται από τα μεταφορικά τέλη και τον κύκλο εργασιών που θα προκύψει από την κατασκευή.

(β) Θα αξιοποιηθεί ο αρχικός σχεδιασμός της ΔΕΠΑ για τον Interconnector Italy- Greece ( ITG), το οποίο σημαίνει συμμετοχή ΔΕΠΑ- Edison στην εταιρεία κατασκευής και λειτουργία του αγωγού (ένα έργο το οποίο ελαφρά τη καρδία απένταξε πρόσφατα η ΔΕΠΑ από το 10ετές πρόγραμμά της!)

(γ) Τόσο η Βουλγαρία, η Σερβία και άλλες προς Βορρά χώρες θα προμηθεύονται το αέριο τους μέσω Ελλάδας αφού μέχρι τότε θα λειτουργεί ο Ελληνο-Βουλγαρικός Διασυνδετήριος αγωγός ( IGB). Οι ποσότητες που θα χρειάζονται Βουλγαρία – Σερβία είναι σχετικά μικρές (υπολογίζονται στα 3.0 -4.0 BCM συνολικά κατ’ έτος) και άρα θα μπορούν να μεταφέρονται άνετα μέσω του IGB.

Τα ανωτέρω περιγράφουν συνοπτικά το νέο τοπίο που διαμορφώνεται στην δημιουργία ενός διευρυμένου Νοτίου Διαδρόμου όπου εκτός του TAP, η κατασκευή του οποίου έχει ήδη δρομολογηθεί, τώρα θα έρθει να προστεθεί η νέα έκδοση του South Stream ο οποίος όμως δεν θα διέρχεται μέσω Αλβανίας, όπως ο TAP, αλλά αποκλειστικά μέσω Ελλάδας και από εκεί απευθείας στην Ιταλία. Έτσι μετά την Τουρκία, η Ελλάδα θα αναδειχθεί και αυτή ως ένας δευτερεύον κόμβος για την μεταφορά αερίου προερχόμενο από την Ανατολή με προορισμό την Δύση. Από την κυβέρνηση και τις εταιρείες θα εξαρτηθεί κατά πόσο η χώρα μας θα μπορέσει να αξιοποιήσει προς όφελός της την σημαντική αυτή νέα ευκαιρία που τις παρουσιάζεται.