Αδοξο τέλος είχε η θητεία της διευθύνουσας συμβούλου της
βραζιλιάνικης Petrobras Μαρίας ντας Γκράσας Φόστερ, της πρώτης γυναίκας
που έγινε επικεφαλής μεγάλης πετρελαϊκής εταιρείας, διεισδύοντας σε έναν
άκρως ανδροκρατούμενο και αναδεικνυόμενη σε πρότυπο για τη γυναικεία
επιχειρηματικότητα στη Λατινική Αμερική. Η κ. ντας Γκράσας Φόστερ -και
άλλα πέντε μέλη του Δ.Σ. της Petrobras- εξαναγκάστηκαν σε παραίτηση την
περασμένη εβδομάδα, πέφτοντας θύματα του μεγαλύτερου σκανδάλου διαφθοράς
στην ιστορία της Βραζιλίας, που φέρεται να έχει κοστίσει στην Petrobras
από 3,7 έως 32 δισ. δολάρια.
Συγκεκριμένα, η έρευνα των
αστυνομικών αρχών αποκάλυψε ότι επί σειρά ετών, υψηλόβαθμα στελέχη του
πετρελαϊκού ομίλου «φούσκωναν» τα δημόσια συμβόλαια ανάθεσης έργων της
Petrobras και δωροδοκούσαν κρατικούς αξιωματούχους για να κάνουν τα
στραβά μάτια. Στη δύσοσμη υπόθεση έχουν εμπλακεί και όλες σχεδόν οι
μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες της Βραζιλίας που κατηγορούνται για
«μίζες». Ενδεικτικό του μεγέθους του σκανδάλου -που απειλεί να σκιάσει
την πορεία όχι μόνο της Petrobras, αλλά και ολόκληρης της οικονομίας της
Βραζιλίας- είναι ότι η αστυνομία ερευνά την εμπλοκή 232 εταιρειών, ενώ
έχουν απαγγελθεί κατηγορίες σε 86 άτομα.
Αδιαφάνεια
Η αλήθεια είναι ότι οι αξιόποινες δραστηριότητες στην Petrobras
χρονολογούνται πριν αναλάβει το πηδάλιο η Γκράσας Φόστερ, στις αρχές του
2012. Ειρωνικά, κατά την επίμαχη περίοδο (2003-2010) πρόεδρος του Δ.Σ.
της εταιρείας ήταν η νυν πρόεδρος της Βραζιλίας Ντίλμα Ρούσεφ, στενή
φίλη της Γκράσας Φόστερ επί σειρά ετών και η μοναδική γυναίκα στη
Βραζιλία με μεγαλύτερη δύναμη από την ίδια.
Δεν έχουν δε βρεθεί
στοιχεία που να υποδεικνύουν ότι η αποκαλούμενη και «σιδηρά κυρία του
πετρελαίου» είχε υποπέσει σε παράνομες πράξεις ή, έστω, είχε γνώση των
τεκταινομένων, παρότι ορισμένοι ισχυρίζονται ότι υπήρχαν εσωτερικοί
πληροφοριοδότες που την είχαν ενημερώσει, κάτι που η ίδια αρνείται
κατηγορηματικά.
Παρόλα αυτά, επικρίθηκε έντονα για τον αδιαφανή
τρόπο με τον οποίο χειρίστηκε την υπόθεση και για την άρνησή της να
εγγράψει τις ζημίες στα οικονομικά αποτελέσματα της Petrobras, ώστε να
ξεκαθαρίσει το τοπίο. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ορκωτός ελεγκτής
PriceWaterhouseCoopers αρνείται να υπογράψει τις οικονομικές καταστάσεις
της εταιρείας όσο το κόστος του σκανδάλου παραμένει αδιευκρίνιστο.
Ως αποτέλεσμα, η Petrobras βρίσκεται αποκλεισμένη από τις διεθνείς
χρηματαγορές και κινδυνεύει με τεχνική χρεοκοπία εάν δεν κατορθώσει να
εξυπηρετήσει πλήρως τις δανειακές της υποχρεώσεις. Από τότε που ξέσπασε
το σκάνδαλο στις αρχές του 2014, η μετοχή της έχει υποχωρήσει κατά 40%
και αντιμετωπίζει σωρεία δικαστικών διαμαχών στη Βραζιλία και στις ΗΠΑ.
Φυσικά, η απομάκρυνση της Γκράσας Φόστερ δεν αποτελεί πανάκεια για τα
δεινά της Petrobras. Η είδηση, ωστόσο, πυροδότησε άλμα 15% της μετοχής
στο Χρηματιστήριο του Σάο Πάολο, κάτι που αποτυπώνει τις ελπίδες των
επενδυτών ότι ο διάδοχος της Φόστερ που είναι ο 51χρονος Αλντεμίρ
Μπεντίν, πρώην επικεφαλής της Banco do Brasil (μεγαλύτερης τράπεζας της
Βραζιλίας) θα καθαρίσει «την κόπρο του Αυγείου» και θα αποκαταστήσει τη
χαμένη αξιοπιστία της Petrobras.
Θλιβερή εξέλιξη
Σε κάθε περίπτωση, το σκάνδαλο-μαμούθ αποτελεί θλιβερή εξέλιξη όχι
μόνο για την Γκράσας Φόστερ και την Petrobras, αλλά και την ίδια τη
Βραζιλία. Όπως επισημαίνουν οι Financial Times, «λίγα χρόνια αφότου
έγινε αντικείμενο ζήλιας από τις υπόλοιπες εταιρείες του κλάδου λόγω της
ανακάλυψης των μεγαλύτερων offshore κοιτασμάτων πετρελαίου εδώ και
δεκαετίες, η πάλαι ποτέ κραταιά Petrobras που απασχολεί 82.000
εργαζομένους και είχε πωλήσεις 141 δισ. δολ. το 2013 ίσως χρειαστεί
κρατική διάσωσης για να ορθοποδήσει.
Αντιστοίχως, αφού
εντυπωσίασε τους διεθνείς επενδυτές με ρυθμούς ανάπτυξης 7,5% το 2010, η
Βραζιλία κινδυνεύει να επιστρέψει στο περιθώριο, καθώς το σκάνδαλο
απειλεί να βαθύνει την ύφεση που ούτως ή άλλως προβλέπεται για φέτος».
Όσο για την 62χρονη Γκράσας Φόστερ, που είχε κάποτε δηλώσει ότι θα
«πέθαινε» για την Petrobras, στην οποία εργάστηκε επί 30 χρόνια προτού
αναρριχηθεί στα υψηλά κλιμάκια της ιεραρχίας (χάρη και στη στενή φιλία
της με τη Ρούσεφ), ίσως αποφασίσει να «συνταξιοδοτηθεί» και να ασχοληθεί
με την οικογένειά της και τα χόμπι της που είναι οι γάτες και η
μαγειρική.
Σίγουρα θα επιθυμούσε η αξιοσημείωτη σταδιοδρομία της
να μην ολοκληρωθεί με αυτόν τον τρόπο, ίσως όμως στο βάθος να νιώθει
κάποια ανακούφιση που απελευθερώνεται από τα δεσμά της εξουσίας.
Όπως είχε πει σε παλαιότερη συνέντευξή της, «η εξουσία δεν έρχεται από
μόνη της… συνοδεύεται από την ευθύνη και είναι η ευθύνη που με ξυπνά
στις δυο το πρωί, με παίρνει μακριά από τους φίλους μου και με έχει
κάνει ένα πιο ανυπόμονο και οξύθυμο άνθρωπο...». Και παροτι φέρεται να
διαθέτει αίσθηση του χιούμορ, ίσως να μη γελάσει όταν δει σε λίγες
ημέρες καρναβαλιστές να παρελαύνουν στους δρόμους του Ρίο ντε Τζανέιρο
φορώντας μάσκα με τα αυστηρά χαρακτηριστικά της...
Who is who
Από τις φαβέλες στην κορυφή
Η Μαρία ντας Γκράσας Φόστερ γεννήθηκε το 1953 στην πόλη Καρατίνγκα της
νοτιοανατολικής Βραζιλίας. Σε ηλικία οκτώ ετών μετακόμισε με την
οικογένειά της στην «ντενεκεδούπολη» (φαβέλα) Complexo do Alemao στα
περίχωρα του Ρίο ντε Τζανέιρο, μια από τις φτωχότερες της χώρας και με
τα υψηλότερα ποσοστά εγκληματικότητας. Έχει χαρακτηρίσει την παιδική της
ηλικία ως «χαρούμενη, αλλά πολύ δύσκολη». Πλήρωνε για τα σχολικά της
βιβλία με το χαρτζιλίκι που συγκέντρωνε πουλώντας παλιοσίδερα που μάζευε
από τους δρόμους. Σπούδασε πρώτα χημικός μηχανικός και στη συνέχεια
έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην πυρηνική μηχανική και τη διοίκηση
επιχειρήσεων. Προσελήφθη ως δόκιμη στην Petrobras το 1978. Είκοσι χρόνια
αργότερα, το 1998 γνώρισε την μετέπειτα πρόεδρο της Βραζιλίας Ντίλμα
Ρούσεφ που εργαζόταν και αυτή στον ενεργειακό κλάδο και δη στη Rio
Grande do Sul. Οι δύο γυναίκες ανέπτυξαν στενή επαγγελματική και
προσωπική σχέση, που κορυφώθηκε το 2012 με τον διορισμό της Φόστερ στη
θέση της διευθύνουσας συμβούλου της Petrobras από την Ρούσεφ, που
διαδέχθηκε τον «Λούλα» ντα Σίλβα στην προεδρία της Βραζιλίας.
(από την εφημερίδα ΗΜΕΡΗΣΙΑ", 14/02/2015)