Το γνωστό αμερικανικό think tank Stratfor σε ανάλυσή του
στις 28 Μαΐου αναφέρει ότι η Ελλάδα και η Ουκρανία, παρά τα μεγάλα προβλήματα
χρέους που αντιμετωπίζουν, έχουν μεγάλη γεωπολιτική σημασία για τις ΗΠΑ. Ειδικά
για τη χώρα μας, το Stratfor τονίζει ότι οι ΗΠΑ θέλουν μία φιλοδυτική κυβέρνηση
στην Αθήνα και για το λόγο αυτό επιθυμούν να αποτρέψουν τη Ρωσία από το να
επεκτείνει την επιρροή της στην χώρα μας, ιδίως όσον αφορά τα ενεργειακά
πρότζεκτ όπως ο Turkish Stream. Παράλληλα, το αμερικανικό think tank θεωρεί ότι
το τελευταίο διάστημα, μερίδα της γερμανικής κυβέρνησης είναι θετική απέναντι
σε μία συμφωνία για την Ελλάδα – ακόμη κι αν αυτή δεν είναι ικανοποιητική - για
να διαφυλαχθεί η ενότητα της Ευρωζώνης και της Ε.Ε., που θα επλήττετο από
πιθανό Grexit. Τέλος, υπογραμμίζεται ότι, για τη Δύση, η αποτροπή εκτεταμένης
κοινωνικής αναταραχής και αστάθειας στην Ελλάδα, όπως και στην Ουκρανία, είναι
το κλειδί για τη διατήρηση των χωρών αυτών εντός του δυτικού στρατοπέδου.
Ολόκληρη η ανάλυση του Stratfor - με τίτλο «Greece, Ukraine: Financial Aid
as a Geopolitical Strategy» - έχει ως εξής:
Τις τελευταίες εβδομάδες, η
Ελλάδα και η Ουκρανία για άλλη μια φορά απέδειξαν ότι η οικονομική βοήθεια
είναι συχνά συνδεδεμένη με πολιτικούς στόχους. Την Τρίτη [σσ. 26 Μαΐου 2015] ο
Υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Τζακ Λιου ζήτησε από την Αθήνα και από το
Eurogroup να είναι ελαστικοί και να λάβουν μέτρα που θα
κρατήσουν την Ελλάδα στην Ευρωζώνη. Μία
βδομάδα νωρίτερα, οι ΗΠΑ πέτυχαν συμφωνία για την παροχή 1 δις δολ. σε
δανειακές εγγυήσεις προς την Ουκρανία, η
οποία έχει εμπλακεί σε δύσκολες διαπραγματεύσεις με τους ομολογιούχους της. Μολονότι και οι δύο χώρες
είναι βαριά χρεωμένες και εξαρτώνται από εξωτερική βοήθεια για να αποφύγουν τη
χρεωκοπία, και οι δύο παίζουν ακόμη σημαντικό
ρόλο στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής γεωπολιτικής.
Η Ελλάδα μπορεί να μην έχει
πολλά χρήματα αυτές τις μέρες, αλλά η γεωγραφική της θέση την καθιστά πάρα
πολύ σημαντική. Πρώτον, η Ελλάδα
βρίσκεται στην Ανατολική Μεσόγειο, μία ρευστή περιοχή λόγω των βίαιων
συγκρούσεων σε χώρες όπως η Συρία και η Λιβύη. Δεύτερον, η Ελλάδα είναι η πύλη
προς την Ευρώπη, ένα σημείο εισόδου για ανθρώπους και αγαθά από τη Μέση Ανατολή
και τη Βόρειο Αφρική. Τέλος, η Ελλάδα αποτελεί περιοχή διέλευσης για
ανταγωνιστικά, πρότζεκτ φυσικού αερίου, περιλαμβανομένων του Turkish Stream, υπό
την αιγίδα της Ρωσίας, και
των, υπό την αιγίδα του Αζερμπαϊτζάν και υποστηριζόμενων από την ΕΕ, πρότζεκτ
του Νοτίου Διαδρόμου.
Συνεπώς, οι ΗΠΑ θέλουν μία
φιλοδυτική κυβέρνηση στην Αθήνα. Η Ελλάδα έχει ήδη αφήσει να εννοηθεί ότι μπορεί να
λάβει οικονομική βοήθεια από τη Ρωσία. Για την Αθήνα, η κίνηση αυτή θα είχε
νόημα: η Ελλάδα στηρίζεται στη ρωσική
ενέργεια και θα επιθυμούσε χαμηλότερες τιμές φυσικού αερίου. Οι ανάγκες της
χώρας θα μπορούσαν να γίνουν ακόμη πιο επείγουσες αν η Αθήνα άφηνε την ευρωζώνη
και επέστρεφε σε μία αδύναμη δραχμή, που θα καθιστούσε πιο ακριβές τις
εισαγωγές ενέργειας. Ο Λευκός Οίκος υποστήριξε την εισδοχή της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ
στις αρχές της δεκαετίας του 1950 για να αντισταθεί στην επέκταση της Ρωσίας
στην περιοχή. Σήμερα, όπως τότε, οι
Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν να αποτρέψουν τη Ρωσία από το να επεκτείνει την
επιρροή της στην Ελλάδα, ιδίως όσον αφορά τα ενεργειακά πρότζεκτ. Όμως η Ρωσία
βρίσκεται αντιμέτωπη με τα δικά της οικονομικά βάρη, που περιορίζουν τη
δυνατότητά της να προσφέρει στην Ελλάδα σημαντική οικονομική βοήθεια.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες επίσης
ανησυχούν ότι η κοινωνική και πολιτική αστάθεια στην Ελλάδα θα οδηγήσει σε
πολλαπλασιασμό των εγχώριων και ξένων ένοπλων ομάδων Η Ελλάδα είχε το δικό της
μερίδιο σε επιθέσεις τρομοκρατικών ομάδων ενάντια σε αμερικανικούς στόχους
ανάμεσα στη δεκαετία του 1970 και τα τέλη της δεκαετίας του 1990. Η Ουάσιγκτων
φοβάται ότι μία λιγότερο σταθερή Ελλάδα θα μπορούσε να γίνει καταφύγιο για τον ακροαριστερό, τον ακροδεξιό και τον ισλαμιστικό ακτιβισμό,
ιδιαίτερα σε μια εποχή που η Ελλάδα δέχεται τεράστια κύματα αιτούντων άσυλο από
τη Μέση Ανατολή.
Η Γερμανία συμμερίζεται αυτή
την άποψη, αλλά έχει διαφορετικές ανάγκες. Το Βερολίνο θέλει να αναδείξει την
Ελλάδα ως παράδειγμα προς αποφυγή, και οι Γερμανοί φορολογούμενοι δεν επιθυμούν
η κυβέρνησή τους να σπαταλά χρήματα σε οικονομική βοήθεια προς αυτή τη χώρα. Το
Βερολίνο φοβάται επίσης ότι η επιείκεια προς την Ελλάδα θα μπορούσε να δώσει
κίνητρο και σε άλλες κυβερνήσεις της ευρωζώνης να ζητήσουν παραχωρήσεις.
Ωστόσο, η Γερμανία πρέπει να διατηρήσει την ακεραιότητα της Ευρωζώνης και της
Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν λάβουμε υπ’ όψιν την οικονομία της Γερμανίας, η οποία
είναι προσανατολισμένη προς τις εξαγωγές, η διάλυση της ζώνης ελευθέρου
εμπορίου στην Ευρώπη θα ήταν ο χειρότερος εφιάλτης του Βερολίνου.
Μετά τη νίκη του κόμματος
του Συνασπισμού της Ριζοσπαστικής Αριστεράς, γνωστού ως ΣΥΡΙΖΑ, το Βερολίνο
έστειλε το αδιαμφισβήτητο μήνυμα ότι ένα "Grexit" δεν
θα είχε σημαντικές οικονομικές συνέπειες για την υπόλοιπη ευρωζώνη. Πιο πρόσφατα, ωστόσο, ορισμένοι κύκλοι της γερμανικής
κυβέρνησης έχουν επιδιώξει μια άλλη, πιο πολιτική, εκτίμηση της κατάστασης και
μια πιθανή συμφωνία με την Αθήνα, ακόμη και αν αυτή θα ήταν προσωρινή και μη
ικανοποιητική.
Ταυτόχρονα, οι δυτικές
κυβερνήσεις δίνουν
προτεραιότητα σε αποφάσεις για χρηματοδοτική συνδρομή προς την Ουκρανία. Η στρατηγική της Ρωσίας για τη μετατροπή της Ουκρανίας σε, τουλάχιστον,
ουδέτερο
buffer
state
στόχο έχει
να προωθήσει την αστάθεια στη χώρα, μειώνοντας την ικανότητα του Κιέβου να
επιδιώξει την ενσωμάτωση στους δυτικούς θεσμούς. Επιπλέον, οι αυτονομιστές
ελέγχουν τμήματα του Ντονμπάς, μία κάποτε παραγωγική βιομηχανική περιοχή στην
Ανατολική Ουκρανία, και οι ουκρανικές αμυντικές δαπάνες αυξάνονται, πιέζοντας
την οικονομία της χώρας. Το ΑΕΠ της Ουκρανίας τώρα αναμένεται να συρρικνωθεί
κατά περίπου 7,5% εφέτος, και τα οικονομικά προβλήματα έχουν ήδη προκαλέσει
κάποιες διαμαρτυρίες.
Οι δυτικές κυβερνήσεις
φοβούνται ότι τα οικονομικά προβλήματα της Ουκρανίας θα μπορούσαν να
υπονομεύσουν τη νομιμότητα και τη συνοχή της φιλοδυτικής κυβέρνησης συνασπισμού
στο Κίεβο. Τον Μάρτιο, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ανακοίνωσε ένα πακέτο
βοήθειας ύψους 17,5 δις δολ. για την Ουκρανία. Μεμονωμένες δυτικές κυβερνήσεις
και διάφορα θεσμικά όργανα της ΕΕ έχουν επίσης βοηθήσει την Ουκρανία να
πληρώσει τους λογαριασμούς της. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν παράσχει εγγυήσεις
δανείων, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δεσμευθεί να χορηγήσει στην Ουκρανία11 δις
ευρώ (περίπου 12 δις δολ.) σε βοήθεια κατά τα επόμενα χρόνια, αν και ένα μεγάλο
μέρος της υποσχεθείσας χρηματοδότησης δεν έχει διασφαλιστεί ακόμη.
Η βοήθεια από το ΔΝΤ και τις
δυτικές κυβερνήσεις δεν επαρκεί, ωστόσο, για να καλύψει τις χρηματοδοτικές
ανάγκες της Ουκρανίας, που για τα επόμενα τέσσερα χρόνια υπολογίζονται σε
περίπου 40 δις δολ. Επιπλέον, η Ουκρανία πρέπει να φτάσει σε συμφωνία με τα
κράτη που κατέχουν ομόλογά της ώστε να διατηρήσει σε βιώσιμο επίπεδο το χρέος
της και να εκπληρώσει τα κριτήρια του ΔΝΤ για να συνεχίσει με το πρόγραμμα
βοήθειας. Ως αποτέλεσμα, το Κίεβο προσπαθεί να εξοικονομήσει περίπου 15,3 δις
δολ. τα επόμενα τέσσερα χρόνια μέσω της αναδιάρθρωσης των διεθνών του ομολόγων
και δανείων. Ως τώρα, οι ιδιώτες κάτοχοι ομολόγων της Ουκρανίας έχουν αρνηθεί
το «κούρεμα».
Ενώ η Ουκρανία και οι
κάτοχοι των ομολόγων της είναι πιθανό να έρθουν σε συμβιβαστική συμφωνία ως το
τέλος του καλοκαιριού, πριν κάποια από τα ομόλογα της Ουκρανίας ωριμάσουν τους
επόμενους μήνες, οι δυτικές κυβερνήσεις θα συνεχίσουν να ενεργούν ως δίκτυ ασφαλείας
της Ουκρανίας. Η Ουκρανία είναι το επίκεντρο του αγώνα για τις παραμεθόριες
περιοχές της Ρωσίας. Οι δυτικές
κυβερνήσεις θα εργαστούν σκληρά για να βοηθήσουν τη χώρα να αποφύγει τη
χρεοκοπία. Για τη Δύση, τα οικονομικά της Ουκρανίας είναι ζήτημα στρατηγικής.
Έτσι, η ελληνική κρίση και η ουκρανική διαμάχη
καθορίζουν το γεωπολιτικό τοπίο της Ευρώπης. Το
Κρεμλίνο αναμιγνύεται στην Ελλάδα,
ενισχύοντας το ρόλο της μέσα από τον σχεδιαζόμενο αγωγό
Turkish
Stream
και μια πληθώρα από διπλωματικές συναντήσεις υψηλού προφίλ.
Η Ρωσία έχει επίσης
εμπλακεί σε μια αντιπαράθεση με τη Δύση σχετικά με την Ουκρανία. Οι δυτικές κυβερνήσεις και στις δύο
περιπτώσεις έχουν ως στόχο να
περιορίσουν την κρίση, αποθαρρύνοντας άλλα μέλη της ΕΕ να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Ελλάδας και
επαναβεβαιώνοντας τους συμμάχους κατά μήκος του ανατολικού άκρου του ΝΑΤΟ. Για τη Δύση,
η αποτροπή εκτεταμένης κοινωνικής
αναταραχής και αστάθειας στην Ελλάδα
και την Ουκρανία είναι το κλειδί για
τη διατήρηση των χωρών αυτών
εντός του δυτικού στρατοπέδου.