Την είδηση της υπογραφής συμφωνίας
μεταξύ των δυνάμεων της ομάδας "5+1”και του Ιράν για το πυρηνικό του
πρόγραμμα, η Τουρκία την υποδέχθηκε με ανάμικτα αισθήματα. Σε πρώτο
πλάνο κυριαρχεί η ικανοποίηση για την απομάκρυνση μιας εστίας έντασης
στην περιοχή – και για τις οικονομικές ευκαιρίες που θα προσφέρει στη
γείτονα η αναμενόμενη άρση των κυρώσεων κατά του Ιράν. Κατά βάθος όμως η
Άγκυρα ανησυχεί για την ενίσχυση της Τεχεράνης και των περιφερειακών
της συμμάχων στην ευρύτερη περιοχή.
Ο Τούρκος πρωθυπουργός Ahmet Davutoğlu
χαιρέτισε τη συμφωνία – αν και με ένα κάποιο αίσθημα πικρίας,
ενθυμούμενος ότι η μεσολαβητική προσπάθεια που είχαν αναλάβει το 2010 η
χώρα του (ως μη μόνιμο μέλος του Συβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ) από κοινού
με τη Βραζιλία το 2010 για την επίλυση του ιρανικού ζητήματος
απαξιώθηκε τότε από τις επιφυλακτικές Δυτικές δυνάμεις.
"Μακάρι η συμφωνία αυτή να είχε
επιτευχθεί νωρίτερα και η απειλή των πυρηνικών όπλων να είχε
τερματισθεί. Νομίζω ότι χάθηκε αρκετός χρόνος”. Με το νού στραμμένο
μάλιστα στο πυρηνικό οπλοστάσιο του Ισραήλ ο Τούρκος πρωθυπουργός
συμπλήρωσε "είμαστε εναντίον των όπλων μαζικής καταστροφής, όποιος και
αν είναι αυτός που τα κατέχει. Η μείωση των εντάσεων στην περιοχή είναι
πολύ σημαντική”.
Ο υπουργός Οικονομικών Mehmet Şimşek,
πάλι, υπήρξε περισσότερο ενθουσιώδης. "Η συμφωνία για το πυρηνικό
πρόγραμμα του Ιράν αποτελεί σπουδαία είδηση για την τουρκική οικονομία.
Αναμένεται να δώσει ώθηση στο εμπόριο και τις επενδύσεις μεταξύ των δύο
χωρών” ανέγραψε στο Twitter. Οι τουρκικές εξαγωγές προς το Ιράν
υπέστησαν μέγα πλήγμα από τις κυρώσεις κατά της Ισλαμικής Δημοκρατίας,
με αποτέλεσμα να περιορισθούν από τα 10 δισ. δολάρια το 2012 στα 4 δισ.
δολάρια το 2014.
Η αντιστροφή αυτών των μεγεθών το
ταχύτερο δυνατό αποτελεί μία από τις πρώτες προτεραιότητες της Άγκυρας
και η Προτιμησιακή Εμπορική Συμφωνία Ιράν-Τουρκίας, η οποία τίθεται σε
ισχύ φέτος δίνει δυνατότητες ευρείας συνεργασίας στους τομείς των
τροφίμων, των πετροχημικών και της αυτοκινητοβιομηχανίας. Επιπλέον, η
ενεργειακά εξαρτημένη Τουρκία ευελπιστεί ότι η άρση των κυρώσεων κατά
του Ιράν θα μειώσει και τις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου,
ενώ θα αναδείξει περαιτέρω τη σημασία του "τουρκικού διαδρόμου” για τη
μεταφορά ενέργειας προς την ευρωπαϊκή αγορά.
Τις θετικές επιπτώσεις των πρόσφατων
εξελίξεων για την οικονομία της ευρύτερης περιοχής δεν παρέβλεψε, σε
κοινή συνέντευξη Τύπου την Τρίτη με τον επισκεπτόμενο την Άγκυρα Ιρακινό
ομόλογό του Ibrahim al-Jaafari, και ο επικεφαλής της τουρκικής
διπλωματίας Mevlüt Çavuşoğlu. Όμως το δικό του μήνυμα ήταν συνθετότερο
και πιο αυστηρό. Συνεχάρη βεβαίως τους εμπλεκόμενους στη διαπραγμάτευση
και εξήρε την υπογραφή της συμφωνίας, που "συνεισφέρει στην σταθερότητα
της περιοχής”, αλλά επιπλέον ζήτησε "πλήρη διαφάνεια στην υλοποίησή της”
και κάλεσε τους "Ιρανούς αδελφούς” να αναθεωρήσουν τις περιφερειακές
πολιτικές τους, εγκαταλείποντας τη "σεκταριστική πολιτική”. Ο λόγος
βέβαια για το Ιράκ, την Υεμένη και κατεξοχήν την Συρία, όπου η τουρκική
κυβέρνηση προωθεί την "αλλαγή καθεστώτος”, ενώ η Τεχεράνη αποτελεί
μεγάλο προστάτη του Assad.
Στην πραγματικότητα, οι τριβές ξεπερνούν
την παρούσα συγκυρία και αφορούν τον φόβο της Άγκυρας ότι μεσοπρόθεσμα
το Ιράν (παραδοσιακός ανταγωνιστής από τον καιρό των συγκρούσεων της
Οθωμανικής με τη Σαφαβιδική δυναστεία) θα βρεθεί να διεκδικεί τον ρόλο
της Τουρκίας ως προνομιακού συνομιλητή της Δύσης στην περιοχή. Ήδη ο
Barack Obama έδωσε ένα δείγμα δηλώνοντας την Τετάρτη ότι το πρόβλημα της
Συρίας δεν μπορεί να επιλυθεί χωρίς τη συνεργασία της Τουρκίας, της
Ρωσίας, του Ιράν και άλλων εταίρων στην περιοχή.
Κατά τα λοιπά, η σύνοψη της συμφωνίας
για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν δημιουργεί ένα περιβάλλον που ωθεί
στην επίλυση και άλλων εκκρεμοτήτων στη Μέση Ανατολή και τον Καύκασο –
από την ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση μέχρι τη διαμάχη
Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν για το Ναγκόρνο Καραμπάχ και το Κυπριακό. Αποτελεί
μια παρηγοριά για την Τουρκία ότι τα δύο τελευταία ζητήματα που είναι
του αμεσότερου ενδιαφέροντός της έχουν (ιδίως το Κυπριακό) και τις
περισσότερες πιθανότητες επίλυσης.
(από www.capital.gr, 16/07/2015)