Διευκρινίσεις σχετικά με τη νομοθετική πρόταση που υπέβαλε για την αναθεώρηση του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της ΕΕ, παρέχει η Κομισιόν με απαντήσεις σε δέκα κρίσιμα ερωτήματα.
1) Γιατί η Επιτροπή προτείνει μια αναθεώρηση του ΣΕΔΕ;
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε νομοθετική πρόταση για αναθεώρηση του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ) σύμφωνα με το πλαίσιο πολιτικής 2030 για το κλίμα και την ενέργεια, το οποίο συμφωνήθηκε από τους ηγέτες της ΕΕ τον Οκτώβριο του 2014. Η πρόταση αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των προσπαθειών για την επίτευξη μιας ανθεκτικής Ενεργειακής Ένωσης με μακρόπνοη πολιτική για το κλίμα, κάτι που συνιστά κορυφαία πολιτική προτεραιότητα της Επιτροπής Γιούνκερ, η οποία εγκαινιάστηκε τον Φεβρουάριο του 2015.
Πρόκειται για το πρώτο βήμα προς την επίτευξη του στόχου της ΕΕ για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στο εσωτερικό της τουλάχιστον κατά 40% έως το 2030, πράγμα που αποτελεί μέρος της συμβολής της στη νέα παγκόσμια συμφωνία για το κλίμα που αναμένεται να συναφθεί στο Παρίσι τον Δεκέμβριο του τρέχοντος έτους. Η παρούσα πρόταση στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα στη διεθνή κοινότητα σε μια κρίσιμη στιγμή, όταν άλλοι σημαντικοί παράγοντες όπως η ομάδα G7 και η Κίνα δείχνουν επίσης μεγάλη αποφασιστικότητα.
Το ΣΕΔΕ είναι η μεγαλύτερη αγορά διοξειδίου του άνθρακα στον κόσμο. Η σημερινή πρόταση αποσκοπεί να εξασφαλίσει ότι το ΣΕΔΕ -ο ακρογωνιαίος λίθος της πολιτικής της ΕΕ για το κλίμα-εξακολουθεί να αποτελεί τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο μείωσης των εκπομπών την επόμενη δεκαετία. Με τον τρόπο αυτόν, μπορούν να αξιοποιηθούν οι εμπειρίες που αποκόμισαν οι επιχειρήσεις και οι δημόσιες αρχές από την πρώτη δεκαετία εφαρμογής του. Το ΣΕΔΕ θα πρέπει να συνεχίσει να εμπνέει άλλους διεθνείς εταίρους, όπως η Κίνα, να χρησιμοποιούν την τιμολόγηση του άνθρακα ως μια οικονομικά αποδοτική κινητήρια δύναμη για τη σταδιακή αλλά βιώσιμη απεξάρτηση των οικονομιών τους από τον άνθρακα προς όφελος των μελλοντικών γενεών.
Η φιλόδοξη δράση για το κλίμα δημιουργεί επιχειρηματικές ευκαιρίες και ανοίγει νέες αγορές για τις τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Η σημερινή πρόταση επιβεβαιώνει ότι η δράση για το κλίμα και η ανταγωνιστικότητα συμβαδίζουν. Το αναθεωρημένο ΣΕΔΕ θα προσφέρει ισχυρότερα κίνητρα για καινοτομία και θα συνεχίσει να διασφαλίζει ότι οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες θα διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητά τους στις διεθνείς αγορές. Παρέχονται πρόσθετοι πόροι από το ΣΕΔΕ για την καινοτομία για χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές -επίσης για πρώτη φορά για την ενεργοβόρο βιομηχανία- και για τον εκσυγχρονισμό των ενεργειακών συστημάτων στα οικονομικά ασθενέστερα κράτη μέλη. Αυτό θα προωθήσει περαιτέρω τη διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και άλλων τεχνολογιών χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και υψηλής ενεργειακής απόδοσης, οι οποίες αποτελούν, παράλληλα με την απεξάρτηση από τον άνθρακα, κύριους στόχους της Ενεργειακής Ένωσης.
Τέλος, ένα αναθεωρημένο ΣΕΔΕ -με βάση το Αποθεματικό Σταθερότητας της Αγοράς που συμφωνήθηκε πρόσφατα- θα ενισχύσει τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς ενέργειας και θα παρέχει καλύτερα μηνύματα σχετικά με τις τιμές μακροπρόθεσμα για τις επενδύσεις. Συνεπώς, η σημερινή πρόταση για το ΣΕΔΕ θα συμβάλει στην αποτελεσματικότερη λειτουργία της πανευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας που είναι ο καλύτερος τρόπος για να εξασφαλιστεί ότι η ηλεκτρική ενέργεια μπορεί να παρέχεται στους ιδιώτες καταναλωτές και στις βιομηχανίες με τον αποδοτικότερο οικονομικά τρόπο.
2)
Με ποιο τρόπο η αναθεώρηση θα ωφελήσει τους πολίτες, τη βιομηχανία και τα κράτη μέλη της ΕΕ;
Η προτεινόμενη αναθεώρηση θα αποφέρει πολλαπλά περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη. Θα συμβάλει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, εντείνοντας τις προσπάθειες της ΕΕ για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η μείωση των εκπομπών μειώνει επίσης και την ατμοσφαιρική ρύπανση, προς όφελος της υγείας των πολιτών. Επιπλέον, καθιστά την Ευρώπη λιγότερο εξαρτημένη από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα.
Η παρούσα πρόταση προωθεί μια καλύτερη λειτουργία του ΣΕΔΕ, ώστε η ΕΕ να τεθεί σε τροχιά προς μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες προκειμένου οι επιχειρήσεις και η βιομηχανία να αναπτυχθούν και να επωφεληθούν από τις νέες τεχνολογίες και τις αγορές, στηρίζει την καινοτομία και δημιουργεί νέες ευκαιρίες για απασχόληση και ανάπτυξη. Επίσης, η πρόταση προωθεί τη μετάβαση σε χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα παρέχοντας περισσότερους πόρους για την αντιμετώπιση των επενδυτικών αναγκών στα οικονομικά ασθενέστερα κράτη μέλη.
Παράλληλα, η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι ενδέχεται να υπάρχουν κίνδυνοι για ορισμένες επιχειρήσεις που είναι εκτεθειμένες στον διεθνή ανταγωνισμό, δεδομένου ότι σε άλλες μείζονες οικονομίες δεν καταβάλλονται ανάλογες προσπάθειες για το κλίμα. Για τον λόγο αυτό, η πρόταση περιλαμβάνει και εγγυήσεις για τη διεθνή ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών βιομηχανιών εντάσεως ενέργειας. Σημαντική έμφαση δίνεται στη μείωση του διοικητικού φόρτου. Σύμφωνα με την πρόταση, τα κράτη μέλη θα συνεχίσουν να μπορούν να εξαιρούν από το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ τους μικρούς πρόξενους εκπομπών, συμπεριλαμβανομένων των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων με χαμηλά επίπεδα εκπομπών, εφόσον αυτοί υπόκεινται σε ισοδύναμα μέτρα.
3) Με ποιο τρόπο η αναθεώρηση του ΣΕΔΕ συμβάλλει στις διεθνείς προσπάθειες για το κλίμα;
Οι μειώσεις εκπομπών της ΕΕ θα συμβάλουν καθοριστικά στη διεθνή προσπάθεια για περιορισμό της παγκόσμιας μέσης αύξησης της θερμοκρασίας κάτω από τους 2°C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα.
Ο στόχος «τουλάχιστον 40%» για το σύνολο της οικονομίας καταδεικνύει τη συνεχή δέσμευση της ΕΕ προκειμένου να εξασφαλιστεί μια φιλόδοξη παγκόσμια συμφωνία για το κλίμα στο Παρίσι τον Δεκέμβριο του τρέχοντος έτους με νομικά δεσμευτικές δεσμεύσεις όλων των μερών. Η σημερινή πρόταση αποτελεί συνέχεια αυτής της προσπάθειας, παρουσιάζοντας το πρώτο από τα βασικά βήματα για την επίτευξη αυτού του φιλόδοξου στόχου μείωσης των εκπομπών.
Οι αποφάσεις που θα ληφθούν στο Παρίσι αναμένεται να σηματοδοτήσουν χρηματοδοτήσεις για το κλίμα, μεταφορά τεχνολογίας και ανάπτυξη ικανοτήτων για τα επιλέξιμα μέρη, ιδίως εκείνων με τις λιγότερες δυνατότητες. Η δημόσια χρηματοδότηση για το κλίμα θα συνεχίσει να παίζει σημαντικό ρόλο στην κινητοποίηση πόρων για μετά το 2020. Εν αναμονή των αποφάσεων αυτών, η σημερινή πρόταση καλεί τα κράτη μέλη να χρησιμοποιούν μερίδιο των εσόδων από τους πλειστηριασμούς στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ για τη χρηματοδότηση δράσεων για το κλίμα σε χώρες εκτός ΕΕ, όπως για μέτρα προσαρμογής στις επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή. Εναπόκειται στα κράτη μέλη να διαθέτουν μέρος των εσόδων από το ΣΕΔΕ για τη στήριξη δράσεων μετριασμού της κλιματικής αλλαγής στις τρίτες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των αναπτυσσόμενων χωρών.
4)
Με ποιο τρόπο η αναθεώρηση του συστήματος εμπορίας εκπομπών θα επηρεάσει τη συνολική ποσότητα δικαιωμάτων εκπομπών;
Η συνολική ποσότητα δικαιωμάτων εκπομπών θα μειώνεται κατά 2,2% ετησίως, αρχής γενομένης από το 2021.
Από το 2013, η κατανομή δικαιωμάτων εκπομπών στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ γίνεται κυρίως μέσω πλειστηριασμών από τα κράτη μέλη. Κατά την τρέχουσα περίοδο εμπορίας (2013 - 2020), το 57% της συνολικής ποσότητας δικαιωμάτων εκπομπών θα αποτελέσει αντικείμενο πλειστηριασμών, ενώ οι υπόλοιπες ποσότητες διατίθενται για δωρεάν κατανομή. Το ποσοστό των δικαιωμάτων που τίθενται σε πλειστηριασμό θα παραμείνει το ίδιο μετά το 2020. Τα έσοδα από τους πλειστηριασμούς συνιστούν για τα κράτη μέλη πηγή χρηματοδότησης που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για διάφορες δράσεις, όπως προγράμματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Τα έσοδα αυτά μπορούν επίσης να διατεθούν για μέτρα κοινωνικής πολιτικής με σκοπό τη στήριξη της «ορθής και δίκαιης μετάβασης» σε μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών για τις επιχειρήσεις, τους εργαζομένους και τους καταναλωτές, εκ παραλλήλου με τη στήριξη των διεθνών προσπαθειών για το κλίμα στις τρίτες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των αναπτυσσόμενων χωρών.
5) Πώς θα βελτιωθεί το σύστημα δωρεάν κατανομής δικαιωμάτων εκπομπών μετά το 2020;
Δεδομένου ότι ο συνολικός αριθμός δικαιωμάτων είναι περιορισμένος και βαίνει μειούμενος, το σύστημα δωρεάν κατανομής δικαιωμάτων πρέπει να αναθεωρηθεί ώστε τα διαθέσιμα δικαιώματα να κατανεμηθούν με τον πλέον αποτελεσματικό και αποδοτικό τρόπο. Οι προτεινόμενες αλλαγές σκοπό έχουν να ελαχιστοποιήσουν την ανάγκη εφαρμογής διορθωτικού συντελεστή και να διασφαλίσουν την προβλεψιμότητα για τις επιχειρήσεις.
Η κατανομή δωρεάν δικαιωμάτων θα εστιάζει στους τομείς που αντιμετωπίζουν τον υψηλότερο κίνδυνο μεταφοράς της παραγωγής τους εκτός ΕΕ.
Η βασική αρχιτεκτονική του συστήματος θα παραμείνει σε ισχύ και μετά το 2020, αλλά διάφορα επιμέρους στοιχεία θα βελτιωθούν με βάση τη συμφωνία που επιτεύχθηκε από τους ηγέτες της ΕΕ τον Οκτώβριο του 2014:
Δείκτες αναφοράς: θα επικαιροποιηθούν ώστε να ληφθεί υπόψη η τεχνολογική πρόοδος που έχει σημειωθεί σε διάφορους τομείς. Οι σημερινές τιμές καθορίζονται βάσει των δεδομένων της περιόδου 2007-2008 και δεν θα αντικατοπτρίζουν τις τεχνολογικές εξελίξεις μετά το 2020.
Δεδομένα παραγωγής: το σύστημα θα γίνει πιο ευέλικτο καθώς θα λαμβάνει καλύτερα υπόψη τις αυξήσεις ή τις μειώσεις της παραγωγής και θα προσαρμόζει ανάλογα την ποσότητα των δωρεάν κατανεμόμενων δικαιωμάτων. Ένας ορισμένος αριθμός δωρεάν δικαιωμάτων θα διατεθεί για τις νέες και τις αναπτυσσόμενες εγκαταστάσεις.
Διαρροή άνθρακα: όπως και σήμερα, μετά το 2020 όλοι οι σημαντικοί βιομηχανικοί κλάδοι θα θεωρούνται ότι εκτίθενται σε σημαντικό κίνδυνο διαρροής άνθρακα.
Έμμεσο κόστος του άνθρακα: τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν τα έσοδα από τους πλειστηριασμούς για την παροχή αποζημίωσης σύμφωνα με τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις.
6) Με ποιον τρόπο το ΣΕΔΕ της ΕΕ θα στηρίξει την καινοτομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών;
Θα συσταθεί ένα Ταμείο Καινοτομίας που θα στηρίζει τις πρωτοπόρες επενδύσεις στους τομείς των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, της δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα (CCS) καθώς και της καινοτομίας για χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές σε ενεργοβόρους κλάδους της βιομηχανίας.
Για τον σκοπό αυτό, μετά το 2021 θα διατεθούν 400 περίπου εκατομμύρια μονάδες δικαιωμάτων − οι οποίες, αν πωληθούν, θα αντιστοιχούν σε 10 περίπου δισ. ευρώ. Επιπλέον, άλλα 50 εκατ. μη κατανεμηθέντων δικαιωμάτων εκπομπών της περιόδου 2013-2020 θα διατεθούν ώστε το Ταμείο Καινοτομίας να αρχίσει να λειτουργεί πριν από το 2021 και να συμπεριλάβει έργα για τη στήριξη τεχνολογιών αιχμής για τη βιομηχανία.
Το Ταμείο Καινοτομίας αξιοποιεί την επιτυχία του υφιστάμενου προγράμματος χρηματοδότησης για στήριξη του τομέα της καινοτομίας για χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές χρησιμοποιώντας τα έσοδα από τα 300 εκατ. δικαιώματα της περιόδου 2013-2020.
7) Ποιοι είναι οι στόχοι του Ταμείου Εκσυγχρονισμού;
Στόχος του Ταμείου Εκσυγχρονισμού είναι η στήριξη των κρατών μελών χαμηλότερου εισοδήματος για την κάλυψη των υψηλών επενδυτικών τους αναγκών σε ό,τι αφορά την ενεργειακή απόδοση και τον εκσυγχρονισμό των ενεργειακών τους συστημάτων.
Μεταξύ 2021 και 2030, το 2% των δικαιωμάτων, δηλαδή περίπου 310 εκατ. δικαιώματα, θα διατεθούν για τη δημιουργία του Ταμείου. Στο Ταμείο θα συνεισφέρουν όλα τα κράτη μέλη, γεγονός που θα ωφελήσει 10 κράτη μέλη με κατά κεφαλήν ΑΕΠ κάτω του 60% του μέσου όρου της ΕΕ (το 2013). Οι επιλέξιμες χώρες για χρηματοδότηση είναι: Βουλγαρία, Κροατία, Τσεχική Δημοκρατία, Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Ρουμανία και Σλοβακία.
Η οδηγία ΣΕΔΕ θα πρέπει να εγκαθιδρύσει μια δομή διακυβέρνησης του Ταμείου Εκσυγχρονισμού στην οποία θα μετέχουν τα κράτη μέλη, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και η Επιτροπή.
8) Με ποιο τρόπο η αναθεώρηση του ΣΕΔΕ θα επηρεάσει το Αποθεματικό Σταθερότητας της Αγοράς;
Η πρόσφατη συμφωνία για το Αποθεματικό Σταθερότητας της Αγοράς (MSR) επιτρέπει τη μεταφορά των μη κατανεμημένων δικαιωμάτων στο MSR το 2020. Σύμφωνα με τον κανόνα αυτόν, οι αναλυτές εκτιμούν ότι 550-700 εκατομμύρια δικαιώματα μπορούν να μεταφερθούν στο MSR το 2020. Μετά από αίτημα που υποβλήθηκε από το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για να εξεταστεί το ενδεχόμενο χρησιμοποίησης των μη κατανεμημένων δικαιωμάτων μετά το 2020, η Επιτροπή προτείνει να χρησιμοποιηθούν 250 εκατ. μη κατανεμημένα δικαιώματα από την περίοδο 2013-2020 για τη δημιουργία αποθεματικού για τις νέες και τις αναπτυσσόμενες εγκαταστάσεις.
9) Πραγματοποιήθηκε δημόσια διαβούλευση για την πρόταση αυτή;
Στα διάφορα στάδια κατάρτισης της παρούσας πρότασης συμμετείχαν εκπρόσωποι των κρατών μελών, της βιομηχανίας, ΜΚΟ, ερευνητικών και πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, συνδικαλιστικών οργανώσεων, καθώς και πολίτες. Το 2014 πραγματοποιήθηκαν διαβουλεύσεις με τους ενδιαφερομένους για διάφορες τεχνικές πτυχές του ΣΕΔΕ. Η Επιτροπή έλαβε πάνω από 500 απαντήσεις, οι οποίες ελήφθησαν υπόψη κατά την κατάρτιση της παρούσας πρότασης.
Μετά τις διαβουλεύσεις αυτές καθώς και την ανάλυση των στόχων πολιτικής της ΕΕ για το κλίμα με ορίζοντα το 2030, η Επιτροπή προέβη σε εκτίμηση των επιπτώσεων της αναθεώρησης του ΣΕΔΕ, η οποία επίσης δημοσιεύεται σήμερα.
10) Ποια είναι τα επόμενα βήματα;
Έχει υποβληθεί νομοθετική πρόταση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για έγκριση, καθώς και στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών για γνωμοδότηση. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τα όργανα αυτά για τη θετική έκβαση αυτής της νομοθετικής πρότασης. Οι πολίτες και οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να εκφράσουν τις απόψεις τους για την πρόταση αυτή μέσα στις προσεχείς οκτώ εβδομάδες. Οι απόψεις αυτές θα ληφθούν υπόψη κατά τη νομοθετική συζήτηση και θα υποβληθούν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.