Το 1983 o Alain Savary, Υπουργός
Παιδείας της πρώτης σοσιαλιστικής κυβέρνησης στην Γαλλία, ετοίμασε νομοσχέδιο για
την κατάργηση της ιδιωτικής εκπαίδευσης, βασική προεκλογική εξαγγελία του
François Mitterrand. Αλλεπάλληλες, όμως, μαζικές αντιδράσεις, με αποκορύφωμα
μια γιγαντιαία διαδήλωση στο Παρίσι στις 24 Ιουνίου 1984, ανάγκασαν τον Πρόεδρο
της Δημοκρατίας, λίγες εβδομάδες μετά, να αποσύρει το επίμαχο νομοσχέδιο. Στις
17 Ιουλίου 1984 παραιτήθηκαν ο Υπουργός Παιδείας και ο Πρωθυπουργός.
Η αντιπαράθεση για τον χαρακτήρα της
Παιδείας στην Γαλλία έχει βαθειές ρίζες. Το μονοπώλιο του Κράτους στην
εκπαίδευση, μια από τις μεγάλες μεταρρυθμίσεις του Ναπολέοντα, εξασθένισε σταδιακά τον 19ο αιώνα, οπότε άρχισαν να
λειτουργούν ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα. Σήμερα, σύμφωνα με τον πάντα ισχύοντα
νόμο Debré του 1959, η ιδιωτική εκπαίδευση όχι μόνον επιτρέπεται, αλλά και
επιδοτείται από το Κράτος και την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Σχεδόν ένας στους πέντε
μαθητές φοιτά σε ιδιωτικό σχολείο, όπου οι περισσότεροι διδάσκοντες
μισθοδοτούνται από το Δημόσιο. Καθώς στην πλειονότητά τους τα ιδιωτικά σχολεία
σχετίζονται με την Καθολική Εκκλησία, είναι σαφές ότι το ζήτημα της Παιδείας
στην Γαλλία αντανακλά την θεμελιακή ιστορική σύγκρουση ανάμεσα στην laïcité και
την θρησκευτική παράδοση.
Όσοι προεκτείνουν τις γαλλικές αντιπαραθέσεις
στα καθ’ημάς δεν υπολογίζουν ότι η σχέση Πολιτικής και Θρησκείας στην Ελλάδα
πόρρω απέχει από την γαλλική ιστορική εμπειρία- η ελληνική ιδιωτική
εκπαίδευση δεν έχει δεσμούς με την Ορθόδοξη Εκκλησία. Παραβλέπουν, κυρίως, την διαφορά στην λειτουργία του Κράτους στην
Γαλλία και στην Ελλάδα. Η γαλλική δημόσια εκπαίδευση είναι οργανωμένη και αποτελεσματική. Όσοι
γονείς στέλνουν τα παιδιά τους στην
ιδιωτική κινούνται, κυρίως, από ιδεολογικούς λόγους· κάνουν χρήση των
δικαιωμάτων τους ως πολιτών στην ελευθερία της σκέψης και της συνείδησης. Γι’
αυτό τον λόγο, άλλωστε, το κίνημα εναντίον του νόμου Savary ονομάστηκε Ecole
Libre.
Αντιθέτως, η Δημόσια Παιδεία στην
Ελλάδα χαρακτηρίζεται από τεράστια κενά και ποιοτικές ελλείψεις, από το
Δημοτικό ώς το Πανεπιστήμιο. Η κατάσταση αυτή δημιουργεί ανάγκες οι οποίες
καλύπτονται σε μεγάλο βαθμό από τα ιδιωτικά ιδρύματα, χωρίς καμία οικονομική συμβολή
του Κράτους, αλλά με πλήρη έλεγχο στο πρόγραμμα και την λειτουργία τους. Επομένως,
τα διάφορα ιδιωτικά σχολεία, φροντιστήρια, ξενόγλωσσα εκπαιδευτήρια στα οποία
καταφεύγει η μικροαστική και μεσοαστική τάξη συνιστούν απλώς μια συμπληρωματική
λύση. Εάν εκλείψουν, μόνον λίγοι προνομιούχοι, με πρόσβαση στην διεθνή
εκπαιδευτική αγορά, θα διαθέτουν εναλλακτική- όπως ήδη συμβαίνει με την Ανωτάτη
Εκπαίδευση.
Η μεταφορά της νοοτροπίας του νομοσχεδίου
Savary στην Ελλάδα αποδεικνύει όχι μόνον ιδεοληψία, αλλά και επιστημονική
ανεπάρκεια. Τα εκπαιδευτικά διακυβεύματα δεν μεταφέρονται χωρίς συσχέτιση με
τις βαθύτερες πολιτισμικές δομές που τα καθορίζουν, σαν να ήσαν απλά
εμπορεύματα.
Το πρόβλημα δεν είναι νέο. Την
δεκαετία του 1980 λειτούργησε στην Αθήνα, με πρωτοβουλία της Εταιρείας Σπουδών
της Σχολής Μωραϊτη, ένα γαλλόφωνο παράρτημα της Σορβόννης, με διευθυντές τον
Αλέξη Δημαρά και τον Παύλο Ζάννα και με διδάσκοντες Γάλλους καθηγητές οι οποίοι
έρχονταν στην Αθήνα επί τούτω. Η
προσπάθεια αυτή ανεστάλη, μετά από έντονες φοιτητικές αντιδράσεις οι οποίες
οδήγησαν στην παρέμβαση του Υπουργείου Παιδείας, με επιχείρημα ότι «οι
απόφοιτοι του παραρτήματος θα ασκούσαν αθέμιτο ανταγωνισμό, χάρη στην καλύτερη επιστημονική
τους κατάρτιση». Ακολούθησαν οι επάλληλες αποτυχίες για την τροποποίηση του Συντάγματος, η οποία
θα επέτρεπε να λειτουργήσουν μη κρατικά
Ιδρύματα Ανωτάτης Εκπαίδευσης. Σήμερα, η εχθρότητα επεκτείνεται και στα
υφιστάμενα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια.
Αν, παρά το πολιτικό κόστος, οι καταστολείς
της ιδιωτικής εκπαίδευσης βρίσκουν κοινωνικά και πολιτικά στηρίγματα, αυτό
οφείλεται στην εμπλοκή ισχυρών συμφερόντων. Η ανάπτυξη της ιδιωτικής
εκπαίδευσης δημιουργεί συνθήκες ανταγωνισμού. Η σύγκριση αποκαλύπτει την χαμηλή
ποιότητα των δημοσίων υπηρεσιών. Αντίθετα με την Γαλλία, στην Ελλάδα το ζήτημα
δεν αφορά την μάχη ιδεών και συνειδήσεων, αλλά την διατήρηση μονοπωλιακών δομών
προς όφελος ορισμένων επαγγελματικών κατηγοριών.
Η
«Πρώτη Φορά Αριστερά» επέβαλε την οικονομική επιβάρυνση στην
ιδιωτική εκπαίδευση, ως μέρος μιας γενικότερης πολιτικής αντίληψης. Οι
συνεπαγόμενες γενικευμένες αντιδράσεις ενδέχεται να σηματοδοτούν το τέλος της
κοινωνικής υποστήριξης.
* Ο κ.
Γ. Σ. Πρεβελάκης είναι Καθηγητής Γεωπολιτικής στην Σορβόννη και Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδος στον ΟΟΣΑ
(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ")