του Κωστή Σταμπολή
Η ταυτόχρονη σχεδόν ανακοίνωση από την Δημόσια Επιχείρηση Αερίου (ΔΕΠΑ) και την Τουρκική Δημόσια Εταιρεία Πετρελαίου και Αερίου (BOTAS) της έναρξης κατασκευής του αγωγού φυσικού αερίου που θα συνδέσει τις δύο χώρες, μετά από σχετικό μνημόνιο συνεργασίας που υπεγράφη σε κυβερνητικό επίπεδο τον περασμένο Μάρτιο (28/3), σηματοδοτεί την έναρξης μίας νέας εποχής όχι μόνο στην ενεργειακή συνεργασία των δύο χωρών αλλά και για την δημιουργία μίας σημαντικής περιφερειακής αγοράς φυσικού αερίου.
Στις αρχές Οκτωβρίου προκηρύχθηκε από τη ΔΕΠΑ ο διαγωνισμός για την κατασκευή ενός αγωγού 33 χιλιομέτρων, μεγάλης διαμέτρου (36 ίντσες) ο οποίος θα συνδέει την Αλεξανδρούπολη, με τα ελληνοτουρκικά σύνορα στον Έβρο, στην περιοχή των Κήπων. Η κατασκευή του αγωγού πρόκειται να κοστίσει περίπου 30 εκ. $ και θα χρηματοδοτηθεί τόσο από ιδίους πόρους (ΠΔΕ) αλλά και από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), στα πλαίσια του Επιχειρηματικού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα» του Γ’ ΚΠΣ. Επίσης προγραμματίζεται και η κατασκευή ενός άλλου αγωγού 60 χλμ. που θα συνδέσει την Κομοτηνή – όπου έχει ήδη φθάσει κλάδος της ΔΕΠΑ, με την Αλεξανδρούπολη. Το ανωτέρω πρόγραμμα θα χρηματοδοτήσει και αυτό το έργο, το οποίο πέρα του κυρίως αγωγού, συμπεριλαμβάνει βαννοστάσιο, σύστημα καθοδικής προστασίας και ηλεκτρονικού ελέγχου και θα κατασκευασθεί στα πλαίσια ασφαλείας ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας. Έτσι το συνολικό μήκος του αγωγού που θα κατασκευασθεί από Κομοτηνή μέχρι τα ελληνοτουρκικά σύνορα θα φθάσει τα 85 χλμ.
Σύμφωνα με το σκεπτικό της Ε. Επιτροπής με το έργο αυτό, και το αντίστοιχο που θα πραγματοποιηθεί στην Τουρκία το οποίο και αυτό κατ΄ ένα μέρος θα χρηματοδοτηθεί από Κοινοτικά κονδύλια – εξασφαλίζεται πρόσβαση της Ε.Ε. σε εναλλακτικές πηγές τροφοδοσίας φυσικού αερίου με τη διασύνδεση του Ελληνικού Συστήματος με νέες πηγές τροφοδοσίας στην Ασία. Γιατί το φυσικό αέριο που θα προμηθευθούμε από την Τουρκία θα προέρχεται κυρίως από το Ιράν, το Αζερμπαϊτζάν και το Καζακστάν, χώρες με τις οποίες έχει ήδη υπογράψει συμφωνία προμήθειας η χώρα μας καθώς και η Τουρκία η οποία αξίζει να σημειωθεί ότι ήδη εισάγει Ιρανικό αέριο.
Όσο αφορά την Τουρκία, στις αρχές της εβδομάδας που πέρασε, σύμφωνα με ανακοίνωση της BOTAS, ανατέθηκε η λεπτομερής μηχανολογική μελέτη στην Γαλλική εταιρεία Sofragaz για αγωγό μήκους 200 χλμ. ο οποίος θα συνδέσει την πόλη Bursa (Προύσσα) με τα ελληνοτουρκικά σύνορα. Σύμφωνα με Τούρκους εμπειρογνώμονες η κατασκευή του αγωγού αυτού θα έχει ολοκληρωθεί στις αρχές του 2004. Μέσω του αγωγού αυτού, σε πρώτη φάση, η χώρα μας θα προμηθευτεί 0.5 δισ. κυβ. μέτρα (BCM) αερίου που θα χρησιμοποιηθεί για κάλυψη δικών μας αναγκών (κυρίως παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος από εργοστάσιο της ΔΕΗ αλλά από ιδιωτική μονάδα ηλεκτροπαραγωγής στην Κομοτηνή).
Σε μία δεύτερη φάση όμως, με χρονικό ορίζοντα το 2006-2010, ο ελληνοτουρκικός αγωγός θα μπορεί να μεταφέρει αρκετά μεγαλύτερες ποσότητες αερίου με στόχο την τροφοδοσία της Ευρωπαϊκής Αγοράς. Τόσο η Τουρκία όσο και η Ελλάδα επιθυμούν να συμβολαιοποιήσουν αρκετά μεγαλύτερες ποσότητες (της τάξης των 10 BCM’s και άνω) με τα κράτη παραγωγούς στην Ασία. Απώτερος στόχος η μεταφορά μέσω Τουρκίας και Ελλάδας, υπό μορφή transit, ικανών ποσοτήτων φυσικού αερίου στην Ιταλία και μέσω του δικτύου της στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Βέβαια για να μπορέσει να πραγματοποιηθεί αυτό το μεγαλεπίβολο στρατηγικό σχέδιο θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα νέο εκτεταμένο δίκτυο, μεγάλης χωρητικότητας αγωγών στη Βόρεια Ελλάδα – που θα διασχίζει Θράκη, Μακεδονία, Ήπειρο – το οποίο θα καταλήγει κάπου στα παράλια της Ηπείρου και από εκεί μέσω υποθαλασσίου αγωγού στη νότιο Ιταλία. Εκτιμάται ότι ο νέος αγωγός φυσικού αερίου που θα χρειασθεί να κατασκευασθεί και θα διασχίζει τη Β. Ελλάδα θα έχει συνολικό μήκος 500 χλμ. και κόστος κατασκευής 600 εκατ. δολάρια περίπου. Η ΔΕΠΑ έχει ήδη υπογράψει μία αρχική συμφωνία με την Ιταλική Edisson Gas για τη μελέτη και κατασκευή του υποθαλάσσιου αγωγού, ενός έργου που με τα σημερινά τεχνολογικά δεδομένα θεωρείται απόλυτα εφικτό από κατασκευαστικής πλευράς.
Μπορεί το ανωτέρω σχέδιο να ακούγεται πραγματικά φιλόδοξο αλλά φαίνεται ότι οι ανάγκες σε αέριο της κυρίως Ευρώπης είναι τόσο μεγάλες και προβλέπονται διαρκώς αυξανόμενες, ώστε το συνολικό κόστος της επένδυσης (δηλ. χερσαίος αγωγός και υποθαλάσσιος) το οποίο αναμένεται να ξεπεράσει το 1.5 δισ. δολάρια να αντιμετωπισθεί με άνεση ενώ η ίδια η επένδυση θα μπορεί να αφήνει σημαντικά κέρδη στη χώρα μας σε σταθερή βάση.
Οι ανωτέρω αναμφίβολα θετικές εξελίξεις θα πρέπει να συνεκτιμηθούν με τη γενικότερη προώθηση από πλευράς Τουρκίας του φυσικού αερίου ως βασικής ενεργειακής πηγής. Η Τουρκία σήμερα προμηθεύεται φυσικό αέριο συνολικού όγκου 21.0 BCM’s (για λόγους σύγκρισης να σημειώσουμε ότι η Ελλάδα σήμερα προμηθεύεται αέριο 2 BCM’s με πρόθεση να φθάσει τα 3 BCM’s το 2005) κυρίως από τη Ρωσία αλλά και από το Ιράν, την Αλγερία και τη Νιγηρία (σε μορφή υγροποιημένου φυσικού αερίου LNG από τις δύο τελευταίες χώρες).
Την περασμένη εβδομάδα η Τουρκία ανακοίνωσε την ολοκλήρωση κατασκευής του μεγαλύτερου και βαθύτερου υποθαλάσσιου αγωγού μήκους 360 χλμ., (ποντισμένου σε μέγιστο βάθος 2.100 μ), ο οποίος θα μεταφέρει φυσικό αέριο από το λιμάνι Τζούμπκα (Dzhubga) της Ρωσίας στη Σαμσούντα της Τουρκίας και από εκεί με ξεχωριστό αγωγό μήκους 500 χλμ. στην Άγκυρα. Ο αγωγός αυτός θα βοηθήσει την Τουρκία ν΄ αυξήσει τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία με στόχο να βοηθήσει την κάλυψη των αναγκών της γείτονος, οι οποίες σύμφωνα με τελευταίες εκτιμήσεις θα φθάσουν τα 55 BCM’s κατ΄ έτος το 2010. Παράλληλα, η Τουρκία μελετάει και προχωρεί στην κατασκευή ενός ακόμη μεγάλου αγωγού, με χρηματοδότηση της πολυεθνικής BP, για να εισάγει φυσικό αέριο από το τεράστιο πεδίο Σαχ-Ντενίζ του Αζερμπαϊτζάν.
Βλέπουμε λοιπόν ότι ο ρόλος της Τουρκίας ως χώρας με πολλαπλές προσβάσεις στα τεράστια κοιτάσματα φυσικού αερίου της Ασίας αποδεικνύεται καταλυτικός όσο αφορά την ανάπτυξη τόσο της δικής της υποδομής αλλά και ως εφαλτήριο για την προμήθεια της Ευρώπης με σχετικά φθηνό αέριο, όπου η χώρα μας έχει και αυτή να παίξει ένα σημαντικό – πλην δευτερεύοντα -ρόλο ως ενεργειακή γέφυρα μεταξύ Ασίας και Ευρώπης.