Tου Κ. Ν. Σταμπολή
Στις 19 Μαΐου πραγματοποιήθηκε στην μεγάλη αίθουσα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις Βρυξέλλες μία μάλλον ασυνήθιστη συνάντηση η οποία θα ήτο αδιανόητη πριν από μερικά χρόνια. Εκείνη την ημέρα εκπρόσωποι από όλες τις Ευρωπαϊκές εταιρείες που παράγουν φωτοβολταϊκά προϊόντα , (μετατρέπουν την ηλιακή ενέργεια σε ηλεκτρισμό) ερευνητές, μελετητές αλλά και στελέχη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που είναι επιφορτισμένα με θέματα έρευνας στον τομέα της ηλιακής ενέργειας αλλά και ευρωβουλευτές που ενδιαφέρονται για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), συγκεντρώθηκαν για να συζητήσουν την δημιουργία ενός κοινού οργάνου για την προώθηση της έρευνας και των εφαρμογών των φωτοβολταϊκών (Φ/Β). Το όργανο αυτό γνωστό ως Photovoltaic Technology Platform, έχει ως σκοπό του καλύτερο δυνατό συντονισμό μεταξύ της βιομηχανίας, των ερευνητικών φορέων και των παικτών της αγοράς με απώτερο στόχο την γρήγορη ανάπτυξη μιας ανταγωνιστικής Ευρωπαϊκής βιομηχανίας Φ/Β που θα μπορέσει να επικρατήσει μακροπρόθεσμα στην διεθνή αγορά.
Μία από τις καινοτομίες της πλατφόρμας αυτής είναι η ενεργός συμμετοχή της βιομηχανίας στον καθορισμό των στόχων για την έρευνα που θα απαιτηθεί αλλά και της διατύπωσης ενός Πανευρωπαϊκού Στρατηγικού Σχεδίου Ανάπτυξης που θα είναι πλήρως αποδεκτό από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, την Βιομηχανία, τους Ερευνητικούς φορείς και τις εταιρείες εφαρμογών. Στις παρουσιάσεις που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της ημερίδας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο φάνηκε ότι υπάρχει ένα ξεκάθαρο όραμα γιατί τα φωτοβολταϊκά βασισμένο σ’ένα καλά επεξεργασμένο σχέδιο δράσης με την συμμετοχή 91 εκπροσώπων από 12 κράτη μέλη της Ε.Ε.
Η Φωτοβολταϊκή Τεχνολογική Πλατφόρμα
Η πλατφόρμα ανάπτυξης των Φ/Β έχει άμεσο στόχο αφενός μεν να ενημερώσει τους διάφορους φορείς σε όλη την Ευρώπη που εργάζονται στον κλάδο των Φ/Β είτε αυτοί ευρίσκονται υπό κρατικό ή Κοινοτικό έλεγχο είτε στην βιομηχανία και στις επιχειρήσεις γενικότερα, και αφ’ετέρου να επεξεργασθεί μία Στρατηγική Ατζέντα Έρευνας, η οποία θα ανακοινωθεί εντός του Ιουλίου βλέπε (www.enpvplatform.org).
Ένας από τους βασικούς στόχους της Ατζέντας είναι να πιέσει για την αύξηση του κοινοτικού προϋπολογισμού έρευνας για τα Φ/Β κάτι που θα γίνει στα πλαίσια του νέου Ευρωπαϊκού Προγράμματος Πλαισίου για την Έρευνα γνωστού ως FP7. Από 4.5 δισεκ. ευρώ/έτος που ήτο το προηγούμενο FP6 για την περίοδο 2002 – 2006, το FP7 προβλέπει αύξηση στα 7.5 δισεκ. ευρώ/έτος για την περίοδο 2007 – 2013. Ένα ποσοστό 25% αναμένεται ότι θα κατευθυνθεί στον ενεργειακό τομέα απ’όπου θα χρηματοδοτηθεί και η έρευνα για τα Φ/Β.
Δύο είναι οι βασικοί άξονες δράσεις της διευρυμένης Ευρωπαϊκής συμμαχίας για τα Φ/Β, όπως αυτή οργανώθηκε μέσω της Φωτοβολταϊκής Τεχνολογικής Πλατφόρμας. Ο πρώτος άξονας αφορά στον καλύτερο δυνατό συντονισμό της έρευνας και των πρότυπων εφαρμογών. Εδώ οι στόχοι προσδιορίζονται στην αύξηση της απόδοσης των Φ/Β κυψελών στο 18-20% (από το σημερινό 12-13%), την προώθηση εναλλακτικών υλικών (πέραν του μονοκρυσταλικού πυριτίου που χρησιμοποιείται ευρέως σήμερα) και τεχνολογιών λεπτού πάχους υλικών (thin film), την διερεύνηση χρήσης οργανικών υλικών, την ανάπτυξη συγκεντρωτικών συλλεκτών σε συνάρτηση με Φ/Β κυψέλες, την επιμήκυνση της ζωής των διαφόρων υλικών ενώ εξίσου σημαντική είναι και η βελτίωση των μεθόδων παραγωγής του βασικού υλικού που είναι συνήθως οι φέτες (wafers) πυριτίου, απ’όπου παράγονται οι Φ/Β κυψέλες. Αυτό θα έχει άμεσο αντίκτυπο στην περαιτέρω μείωση του κόστους της βασικής μονάδας παραγωγής (module), έτσι ώστε σταδιακά και με την αύξηση του όγκου παραγωγής αυτό να διαμορφωθεί στο 1€/Wp(ST/MT).
Ο δεύτερος άξονας δράσης έχει να κάνει με την άμβλυνση και τελική απάλειψη όλων των μη τεχνικών εμποδίων στις εφαρμογές Φ/Β έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η εφαρμογή τους σε μαζική κλίμακα σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Αυτό σημαίνει την δημιουργία επιμορφωτικών και εκπαιδευτικών προγραμμάτων, την εισαγωγή ευέλικτων χρηματοδοτικών προγραμμάτων από τις τράπεζες και τις εταιρείες για εφαρμογές τόσο στην βιομηχανία όσο και σε κατοικίες, την προώθηση ειδικών τιμολογίων αγοράς ηλεκτρικού ρεύματος (feed in tarifs) που παράγεται από τα Φ/Β από τις εταιρείες διανομής ηλεκτρισμού, την άρση των όποιων πολεοδομικών αντικινήτρων με την θέσπιση ξεκάθαρων κανόνων εγκατάστασης ώστε να προστατεύεται το οικιστικό περιβάλλον και να επιτυγχάνεται ασφάλεια στην λειτουργία του συστήματος κ.λ.π.
Ευρωπαϊκή Πρωτοπορία
Υποστηριζόμενη από μία διαχρονική και συνεπή Ευρωπαϊκή πολιτική υπέρ των ΑΠΕ που ξεκίνησε από τα τέλη της δεκαετίας του 70 αλλά και σε μία γενικότερη ευαισθητοποίηση της Ευρωπαϊκής κοινής γνώμης για περιβαλλοντικά ορθές λύσεις, η ευρωπαϊκή βιομηχανία φωτοβολταϊκών ενισχύεται χρόνο με το χρόνο. Οργανωμένες κάτω από την στέγη της EPIA (European PV Industry Association που εδρεύει στις Βρυξέλλες) οι ογδόντα (80) εταιρείες που μετέχουν εκπροσωπούν το 95% της Ευρωπαϊκής Φ/Β βιομηχανίας και το 80% της παγκόσμιας βιομηχανικής βάσης. Πλήρως συντονισμένη με την Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα φωτοβολταϊκών η EPIA έχει θέσει ως στόχο την εγκατάσταση 2,700MW (2.7GWp) στην Ευρώπη μέχρι το έτος 2010, από τα 1,2 GWp που είναι σήμερα, δηλ. ένας υπερδιπλασιασμός της σημερινής εγκατεστημένης ισχύος, το οποίο σημαίνει ότι θα μπορούν τότε ν’απολαμβάνουν ηλιακά παραγόμενο ηλεκτρισμό 7 εκατομμύρια οικογένειες! Να σημειώσουμε πως μέχρι το τέλος του 2005 σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΙΕΑ η παγκόσμια εγκατεστημένη ισχύς Φ/Β είχε φθάσει τα 3,500 MW με προοπτική αυτή να ξεπεράσει τα 5,500 MW το 2010. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι από την ετήσια παγκόσμια παραγωγή modules Φ/Β τα 1,627MW (στοιχεία για το 2004) οι ευρωπαϊκές εταιρείες παρήγαγαν 631 MW, η Ιαπωνία 821 MW και οι ΗΠΑ μόνο 177 MW. Οι δε εκτιμήσεις είναι ότι σύντομα η παραγωγή από τις Ευρωπαϊκές εταιρείες θα φθάσει αυτή της Ιαπωνίας εξασφαλίζοντας μία Ευρωπαϊκή πρωτοπορία σ’ένα εξαιρετικά γρήγορα αναπτυσσόμενο κλάδο.
Μείωση Κόστους
Η σημαντική ώθηση που γνωρίζει ο κλάδος των φωτοβολταϊκών τα τελευταία 5 – 10 χρόνια οφείλεται αφ’ενός μεν στην θέσπιση ισχυρών κινήτρων σε επίπεδο καταναλωτού από μεγάλες βιομηχανοποιημένες χώρες όπως η Γερμανία και η Ιαπωνία, οι οποίες προωθούν συστηματικά τις βιομηχανίες τους, και αφ’ετέρου στην εντυπωσιακή μείωση του κόστους παραγωγής ανά μονάδα. Έτσι το κόστος για ένα απλό γυμνό module ανέρχεται στο 4,0 – 4,5 €/watt ενώ για εγκατεστημένο στα 6,0 – 6,5 €/watt, για μία εγκατάσταση της τάξης των 20 kw που είναι συνδεδεμένη με το δίκτυο. Για μία αυτόνομη μονάδα, που περιλαμβάνει και μπαταρίες το κόστος ανέρχεται στα 9,0 €/watt. Πριν από λίγα μόλις χρόνια οι τιμές αυτές θεωρούνταν εξωπραγματικές αφού το γυμνό module εκόστιζε περισσότερο από 40 δολ/watt. (βλέπε καμπύλη κόστους)
Η Κατάσταση στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, όπου η συνολική εγκατεστημένη ισχύς Φ/Β συστημάτων μόλις που πλησιάζει τα 3,5 – 4,0 MW και έχει τη μικρότερη αναλογία εφαρμογών Φ/Β ανά κάτοικο στην Ευρώπη παρ’όλο το υψηλό δυναμικό εφαρμογών που διαθέτει η χώρα μας και τις άριστες κλιματολογικές συνθήκες (τα υψηλότερα επίπεδα ηλιακής ακτινοβολίας στην Ευρώπη), η προώθηση των Φ/Β εφαρμογών είναι μία πικρή ιστορία. Ενώ με λίγη προσπάθεια από τους κυβερνώντες θα μπορούσε να είναι μία επιτυχής υπόθεση, όπως είναι τα θερμικά ηλιακά συστήματα. Η απαράδεκτα μικρή διείσδυση Φ/Β στην ελληνική αγορά οφείλεται κυρίως στη χαοτική και πέραν οιασδήποτε λογικής ισχύουσας σήμερα άκρως γραφειοκρατικής και δαιδαλώδους διαδικασίας αδειοδότησης αλλά και στις πολύ χαμηλές τιμές αγοράς του παραγόμενου ρεύματος από τη ΔΕΗ. Τώρα, όλα αυτά αναμένεται ν’αλλάξουν χάρη στο νέο Ν/Σ για τις ΑΠΕ που ψηφίσθηκε πριν δέκα ημέρες στη Βουλή (το οποίο και θα σχολιάσουμε σ’επόμενο άρθρο μας) το οποίο μεταξύ άλλων προβλέπει υψηλά feed in tarifs για παραγωγή ηλεκτρικού από Φ/Β. Εκτιμάται ότι το νέο νομοθετικό πλαίσιο, όταν αυτό αρχίζει να εφαρμόζεται από το 2007, θα δώσει μια μεγάλη ώθηση στην αγορά και ίσως η χώρα μας μπορέσει σύντομα να αναπληρώσει το χαμένο έδαφος αυξάνοντας σημαντικά το Φ/Β δυναμικό της.