Του Αλέξη Παπαχελά
Αυτό που όλοι ψιθύριζαν πίσω από κλειστές πόρτες στις Βρυξέλλες έγινε τώρα γνωστό αξίωμα: η Τουρκία δεν πρόκειται να γίνει κανονικό μέλος της Ε.Ε. για πάρα πάρα πολλά χρόνια. Μετά από ένα μακρύ διάστημα «ομαδικής ψυχανάλυσης», οι Ευρωπαίοι ηγέτες διαπίστωσαν πως η Ευρώπη πάσχει από υπερκόπωση που της έχει προκαλέσει η ανεξέλεγκτη διεύρυνσή της. Η δήλωση Μπαρόζο επισημοποίησε τη διάγνωση και η τουρκική ελίτ πήρε το μήνυμα. Το ερώτημα είναι ποια θα είναι η επόμενη μέρα.
Το τουρκικό κατεστημένο βρίσκεται εδώ και καιρό σε κατάσταση νευρικού κλονισμού. Ο αρχηγός της αντιπολίτευσης, Ντενίζ Μπαϊκάλ, εξομολογείται σε συνομιλητές του πως είδε τον Κεμάλ στον ύπνο του, ανήσυχο για το ενδεχόμενο διάλυσης της Τουρκίας. Ο πρωθυπουργός Ταγίπ Ερντογάν συνειδητοποιεί πως δεν μπορεί να προωθήσει άλλες μεταρρυθμίσεις ή να ξεδοντιάσει το βαθύ κράτος καθώς η προοπτική της ένταξης στην Ε.Ε. βρίσκεται πολύ μακριά για να την καταλάβει ο μέσος Τούρκος.
Σε λίγο θα αρχίσει το σκληρό πολιτικό φουτμπόλ, ο κ. Ερντογάν θα κατηγορηθεί ότι ξεπούλησε τα πάντα στις Βρυξέλλες χωρίς κανένα απτό αντάλλαγμα και οι εθνικιστές θα επιχειρήσουν να πείσουν τον Τούρκο ψηφοφόρο πως «ό,τι και να κάνουμε, η Ευρώπη είναι ένα κλειστό κλαμπ, στο οποίο δεν μας θέλουν ως μέλος.»
Μέσα σε αυτό το σκηνικό, οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα επιχειρήσουν να «χρυσώσουν το χάπι» στην Τουρκία ώστε να χωνέψει ευκολότερα τη νέα πραγματικότητα. Αυτό πρακτικά σημαίνει μια πιο χαλαρή αντιμετώπιση της Τουρκίας και την αποδοχή μιας νέας σχέσης α λα καρτ, όπου η Άγκυρα θα διαλέγει ποιες κοινοτικές υποχρεώσεις της πάνε και ποιες όχι.
Η νέα πραγματικότητα θα αναγκάσει εξ’ άλλου την Αθήνα να σκεφθεί ένα νέο δόγμα εξωτερικής πολιτικής. Τη δεκαετία του 1980 ίσχυε το «ό,τι είναι κακό για την Τουρκία είναι καλό για την Ελλάδα.» Τη δεκαετία του 1990 περάσαμε στο «θέλουμε μια σταθερή και προβλέψιμη Τουρκία η οποία θα αλλάξει στάση έναντι της Ελλάδος αναγκαστικά λόγω των απαιτήσεων της Ε.Ε.» Το δόγμα αυτό βρισκόταν στην εντατική εδώ και μερικούς μήνες αλλά τώρα πλέον είναι κλινικά νεκρό.
Η Αθήνα θα έχει τους επόμενους μήνες απέναντί της ένα γείτονα σε εσωτερικό νευρικό κλονισμό, ο οποίος μπορεί εύκολα να επιδοθεί σε ανεξέλεγκτες αντιδράσεις όταν καταλάβει για τα καλά ότι η μπροστινή και επίσημη πόρτα της Ε.Ε. έκλεισε γι’ αυτόν. Η Ελλάδα πρέπει τώρα να αποφύγει μία κρίση με την Τουρκία και να αποφύγει την λύση α λα καρτ.
Το στοίχημα δεν είναι εύκολο. Γιατί η ιστορία διδάσκει πως αν ο γείτονας περάσει από το σοκ στην οργή, η Ελλάδα θα το νιώσει πρώτη. Ο τουρκικός όχλος –με τον κατάλληλο υποδαυλισμό– είναι πιό πιθανό να επιτεθεί στο Φανάρι πρώτα πριν αρχίσει να χύνει μπουκάλια με... γαλλικό κρασί στο Ταξίμ.
(Καθημερινή, 27/9/06)