Του Θανάση Ι. Κουκάκη
Η τριμερής συμφωνία που επικύρωσαν στις αρχές Σεπτεμβρίου η Ελλάς, η Ρωσία και η Βουλγαρία για την κατασκευή του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς - Αλεξανδρουπόλεως δημιουργεί γεωστρατηγικά οφέλη για την χώρα μας. Εγκυμονεί όμως περιβαλλοντικούς κίνδυνους και επιβάλλει την λήψη αυξημένων μέτρων προστασίας των θαλασσίων οδών.
Συμφώνως προς όσα έχουν ανακοινωθή, ο αγωγός Μπουργκάς - Αλεξανδρουπόλεως θα έχη συνολικό μήκος 285 χλμ., μεταφορική ικανότητα 40 εκατ. τόννων πετρελαίου ετησίως και θα λειτουργή συμπληρωματικά προς τα Στενά του Βοσπόρου. Το δε κόστος της επενδύσεως εκτιμάται πλησίον των 800 εκατ. δολλαρίων.
Τα οφέλη για την Ελλάδα από την κατασκευή του αγωγού είναι και γεωστρατηγικά και οικονομικά. Η διέλευσις τεραστίων ποσοτήτων πετρελαίου μέσα από τα εδάφη μας, καθιστούν αυτομάτως την Ελλάδα ενεργειακό δίαυλο. Στον οικονομικό τομέα η χώρα μας θα εισπράττη τέλη διελεύσεως (royalties) από την κοινοπραξία που θα αναλάβη την κατασκευή και εκμετάλλευση του έργου, τα οποία ετησίως τοποθετούνται στα 40 εκατ. δολλάρια (1 δολλάριο ανά τόνο).
Η χαμηλή ποσοστιαία επιβάρυνσις του τόννου πετρελαίου κατά την μεταφορά από το Μπουργκάς στην Αλεξανδρούπολη αποτελεί τον βασικό λόγο για την κατασκευή του αγωγού. Τα υψηλά ναύλα των πλοίων, η χρονοβόρος διαδικασία διελεύσεως τους από τα Στενά του Βοσπόρου, αλλά και η υψηλή τιμή του πετρελαίου δίδουν πρόσθετη αξία στον αγωγό.
Όταν ένα πετρελαιοφόρο ευρίσκεται σταθμευμένο στον Βόσπορο για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, η εταιρεία που το ναυλώνει χάνει κέρδη. Ταυτοχρόνως, η αξία του πετρελαίου που μεταφέρει το τάνκερ με τιμή 65 - 70 δολλάρια ανά βαρέλι (1 τόννος πετρελαίου είναι περίπου 7 βαρέλια) καθιστά το φορτίο ανεκτίμητο.
Με γνώμονα λοιπόν την κερδοφορία η Ελλάς, η Βουλγαρία και η Ρωσία προχώρησαν στην συνομολόγηση της σχετικής συμφωνίας, η οποία προβλέπει ότι το ρωσικό πετρέλαιο θα μεταφέρεται από το λιμάνι του Novorossiysk στη Μαύρη Θάλασσα, στο λιμάνι του Μπουργκάς και από εκεί στην Αλεξανδρούπολη. Στα ελληνικά εδάφη θα κατασκευασθούν αποθηκευτικές εγκαταστάσεις συνολικής χωρητικότητας 650.000 κυβικών μέτρων, από τις οποίες θα γίνεται η μεταφόρτωσις στα πετρελαιοφόρα.
Με συντηρητικούς υπολογισμούς, ετησίως θα διασχίζουν το Αιγαίο 500 πετρελαιοφόρα, τα οποία θα φορτώνουν καύσιμα από την Αλεξανδρούπολη και θα τα μεταφέρουν στην Ευρώπη και στους υπόλοιπους προορισμούς. Σε κάθε περίπτωση, ο αριθμός των πλοίων που θα διασχίζουν το Αιγαίο θα είναι μεγαλύτερος από τον αντίστοιχο σημερινό, γεγονός που τουλάχιστον στατιστικά συνεπάγεται την αύξηση του κινδύνου προκλήσεως ρυπαντικού ατυχήματος.
Σημειώνεται πως επί σειρά ετών η Τουρκία επιβάλλει αυστηρούς περιορισμούς στην κυκλοφορία δεξαμενόπλοιων από τα Στενά του Βοσπόρου λόγω του φόβου ατυχήματος. Υπό το πρίσμα αυτό οι Τούρκοι τίθενται υπέρ της κατασκευής του αγωγού Μπουργκάς – Αλεξανδρουπόλεως, καθώς θα συμβάλη στην αποσυμφόρηση της κινήσεως των δεξαμενόπλοιων και στην περαιτέρω θωράκιση της περιοχής τους. Η Ελλάς καλείται λοιπόν να λάβη πρόσθετα μέτρα προστασίας των θαλασσίων οδών της και να διασφαλίση πλήρως την μεταφορά του πετρελαίου στο Αιγαίο.
Σήμερα, ο ελληνικός σχεδιασμός για την απορρύπανση πετρελαιοκηλίδας ακολουθεί τις προβλέψεις του Εθνικού Σχεδίου Έκτακτης Ανάγκης για την αντιμετώπιση περιστατικών θαλάσσιας ρυπάνσεως. Αν και τα σενάρια που περιλαμβάνονται στο εν λόγω σχέδιο είναι εναρμονισμένα με τα αντίστοιχα διεθνή, τα μέσα που διαθέτουμε για την αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων είναι ανεπαρκή. Ενδεικτικώς, τα αντιρρυπαντικά σκάφη είναι ολιγάριθμα και οι δυνατότητες τους είναι περιορισμένες (δεν μπορούν να ταξιδέψουν με αέρα μεγαλύτερο των 3 μπωφόρ), η από αέρος υποστήριξη δεν είναι πλήρης και τεχνικά προσαρμοσμένη στις αντίστοιχες καταστάσεις, ενώ και το ειδικευμένο προσωπικό είναι ανεπαρκές.
Το σύστημα παρακολουθήσεως των πλοίων στο Αιγαίο παρουσιάζει σημαντικές ελλείψεις, γεγονός που αποδεικνύεται από το ότι σε καθημερινή βάση πληθώρα πλοίων φορτωμένα με χημικά ή πετρέλαια, για να κερδίσουν χρόνο περνούν εκτός της ασφαλούς διελεύσεως, δίπλα από τα τουρκικά παράλια, ανάμεσα από τα Δωδεκάνησα, κ.α., διακινδυνεύοντας την ασφάλεια των νησιών μας.
Σήμερα οι περιπτώσεις ατυχηματικών ρυπάνσεων δεν είναι συχνές, τα πλοία είναι πιο ασφαλή και το διεθνές θεσμικό πλαίσιο είναι αρκετά αυστηρό για να διασφαλίζη την εναρμόνιση των εφοπλιστικών επιχειρήσεων. Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενώσεως ο Κανονισμός (EΚ) 417/2002 επέβαλε την εσπευσμένη σταδιακή καθιέρωση απαιτήσεων διπλού κύτους ή ισοδύναμου σχεδιασμού της σύμβασης MARPOL 73/78 στα πετρελαιοφόρα μονού κύτους, προκειμένου να μειωθή ο κίνδυνος πετρελαϊκής ρυπάνσεως. Η δε Κοινοτική Οδηγία 2005/35/EC εισήγαγε αυστηρές κυρώσεις στις περιπτώσεις ατυχηματικής ρυπάνσεως.
Τα όποια μέτρα προλήψεως ή καταστολής λαμβάνει η ΕΕ δεν πρέπει να μας καθησυχάζουν. Η χώρα μας διαθέτει πλήθος νησιών, μεγάλη τουριστική οικονομία και αξιόλογη φυσική ομορφιά, η οποία σε σημαντικό βαθμό θα βρεθή να απειλείται από την σημαντική αύξηση των μεταφερομένων μέσω του Αιγαίου ποσοτήτων πετρελαίου.
Η κατασκευή του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς – Αλεξανδρουπόλεως δεν πρέπει να «δαιμονοποιηθή», ούτε να παρουσιασθή ως μελλοντικός Αρμαγεδδών. Χρειάζεται όμως απαραιτήτως ο ανασχεδιασμός των σεναρίων Έκτακτης Ανάγκης και η απόκτησις των τεχνολογιών που θα μας επιτρέψουν να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά μια ενδεχόμενη ρύπανση.
(Εστία, 26/09/006)