Του Κ.Ν. Σταμπολή
Η επίσκεψη στην Ελλάδα στις αρχές Οκτωβρίου του πρωθυπουργού της Ρωσίας κ. Μιχ. Φραντκόφ, μετά του υπουργού ενέργειας κ. Βίκτωρ Χριστένκο, ένα μήνα μετά την επίσκεψη του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, έρχεται να επιβεβαιώσει τη μεγάλη σημασία που αποδίδει αυτή την εποχή το Κρεμλίνο στη χώρα μας, στα πλαίσια της χάραξης μιας νέας ενεργειακής και εξωτερικής πολιτικής. Η πολιτική αυτή, όπως έχει καταστεί εμφανές από τις αρχές του έτους, όταν η Ρωσική μονοπωλιακή εταιρεία Gazprom διέκοψε την παροχή αερίου προς την Ουκρανία με πρόσχημα οικονομικές διαφορές, αποβλέπει στην ενίσχυση του γεωπολιτικού ρόλου της Ρωσίας, αξιοποιώντας κυρίως τα τεράστια ενεργειακά της αποθέματα σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο.
Αφού ξεκαθάρισε το τοπίο στην εσωτερική αγορά από τους κλεπταποδόχους ολιγάρχες και επανέφερε την τάξη στην αγορά αλλά και στις εξωτερικές σχέσεις της χώρας, ο πρόεδρος Πούτιν έθεσε ως προτεραιότητα τον έλεγχο των ενεργειακών ροών με στόχο την ανόρθωση της οικονομίας. Κάτι που πέτυχε σε μεγάλο βαθμό εάν κρίνουμε από την πρώιμη αποπληρωμή του παλαιού Σοβιετικού χρέους (23,0 δισεκ.€) στην Λέσχη του Παρισιού, ενώ ρωσικές κρατικές επιχειρήσεις έχουν επενδύσει περισσότερα από 40 δισεκατομμύρια € σε Ευρωπαϊκές και Αμερικανικές εταιρείες. Η σημαντική βελτίωση της οικονομίας είναι εξ’ άλλου εμφανής και στον πιο ανυποψίαστο επισκέπτη ο οποίος είχε την ευκαιρία να συγκρίνει τις συνθήκες διαβίωσης πριν από μια δεκαετία και σήμερα. Σημαντικός λόγος για την ραγδαία βελτίωση της Ρωσικής οικονομίας ήτο ασφαλώς και ο υπερδιπλασιασμός των διεθνών τιμών πετρελαίου τα τελευταία 3 χρόνια, παράγοντας που μπόρεσε να αξιοποιηθεί επιτυχώς από τον κρατικό μηχανισμό, αφού ο πρόεδρος Πούτιν, πότε απαιτώντας, πότε εκβιάζοντας και πότε συμμαχώντας, μπόρεσε εν τω μεταξύ να ελέγξει τα τεράστια έσοδα από τις ρωσικές εξαγωγές υδρογονανθράκων.
Σήμερα η ρωσική παραγωγή πετρελαίου έχει φθάσει τα 9.6 εκατ. βαρέλια την ημέρα, έχοντας ξεπεράσει αυτήν της Σαουδικής Αραβίας (9.1 εκατ. βαρέλια ανά ημέρα), με το μεγαλύτερο μέρος να εξάγεται, ενώ η παραγωγή φυσικού αερίου ξεπερνάει τα 600 δισεκατ. κυβικά μέτρα το έτος (1/4 σχεδόν της παγκόσμιας παραγωγής) με τη χώρα να διαθέτει τα μεγαλύτερα σε όγκο βεβαιωμένα αποθέματα παγκοσμίως (50 τρισεκατ. κυβικά μέτρα).
«Δεν είναι δύσκολο για κάποιον που παρακολουθεί τις εξελίξεις στη Ρωσία τα τελευταία χρόνια να αποκρυπτογραφήσει την σκέψη και τακτική του κ. Πούτιν», μας πληροφορεί Έλληνας επιχειρηματίας που ζει μόνιμα στη Μόσχα. «Ο κ. Πούτιν επιθυμεί διακαώς την οικονομική και κοινωνική ανόρθωση της Ρωσίας και την επανάκτηση του τρωθέντος διεθνούς κύρους της, όχι πλέον μέσω της στρατιωτικής της ισχύος αλλά μέσω της οικονομικής και εμπορικής της αυτοτέλειας. Εδώ ο παράγων ενέργεια παίζει πρωταρχικό ρόλο».
Οι κανόνες και το πνεύμα της αγοράς είναι αυτό που οδηγεί τον σημερινό πρόεδρο της Ρωσίας στις συναλλαγές του με τη Δύση, ο οποίος δεν διστάζει να παίζει με τον πιο ωμό τρόπο το ίδιο το παιχνίδι των πολυεθνικών και του διεθνούς τραπεζικού συστήματος. Παράλληλα επιδιώκει να αναδειχθεί ως ο κύριος ενεργειακός εταίρος της Ευρώπης θέλοντας να υπερκεράσει το Αραβικό μπλοκ, το οποίο έμμεσα πλην σαφώς, έχει βαλθεί να παρουσιάσει ως αναξιόπιστο και να το σπρώξει σε μια αποκλειστική σχέση με τις ΗΠΑ. Τα προσδοκώμενα οφέλη για τη Μόσχα από ένα κλείδωμα της σχέσης της με την Ευρώπη είναι τεράστια.
Με δεδομένο το έκδηλο ενδιαφέρον του κ. Πούτιν για την Ελλάδα, το ερώτημα που τίθεται σήμερα είναι ποια θέση καταλαμβάνει η χώρα μας στην κρυφή του ατζέντα. Ο εμφανής άμεσος στόχος του Κρεμλίνου είναι η προώθηση του πολύπαθου πετρελαιαγωγού Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη, ώστε να υπάρξει το συντομότερο δυνατόν οριστική πολιτική συμφωνία μεταξύ Ρωσίας – Βουλγαρίας και Ελλάδας αλλά και των συμβαλλόμενων εταιρειών, μέσω της κοινοπραξίας που θα συσταθεί για την κατασκευή και λειτουργία του αγωγού. Εδώ ο κ. Πούτιν φαίνεται διατεθειμένος να εξασκήσει την σοβαρή επιρροή του προς τις συμμετέχουσες ρωσικές εταιρείες ώστε να δοθούν οι απαραίτητες εγγυήσεις για τις ποσότητες αργού που θα μεταφέρονται μέσω του αγωγού (35 - 40 εκατ. τόνοι / χρόνο). Εξ’ άλλου ο αγωγός αυτός εξυπηρετεί πολιτικά το Κρεμλίνο αφού αυτό δεν επιθυμεί περαιτέρω ενίσχυση της Τουρκίας – δια της οποίας ήδη διέρχεται Ρωσικό φυσικό αέριο μέσω του υποθαλάσσιου αγωγού Blue Stream στη Μαύρη Θάλασσα – με την κατασκευή ενός ακόμα αγωγού εντός του εδάφους της.
Η οριστικοποίηση μιας συμφωνίας με Ελλάδα και Βουλγαρία για μια βασική ενεργειακή διασύνδεση με ιδιαίτερο περιφερειακό ενδιαφέρον, εξυπηρετεί ακόμα ένα σοβαρό σκοπό του προέδρου Πούτιν. Στις κρίσιμες διαπραγματεύσεις που πρόκειται να ξεκινήσει η ρωσική κυβέρνηση αμέσως μετά τα Χριστούγεννα, με την Ευρωπαϊκή Ένωση, για τον μακρυπρόθεσμο εφοδιασμό της Ευρώπης με φυσικό αέριο και το ρόλο της Gazprom στην ενιαία Ευρωπαϊκή ενεργειακή αγορά, η ύπαρξη μιας ξεκάθαρης και ολοκληρωμένης συμφωνίας με δυο χώρες μέλη για ένα υψηλής πολιτικής σημασίας έργο υποδομής μπορεί να δράσει μόνο θετικά.
Σε αντάλλαγμα ο πρόεδρος Πούτιν αναμένει ότι θα δοθεί το πράσινο φως από την Ελλάδα για την κατασκευή του νοτίου άξονα μεταφοράς ρωσικού αερίου προς την Ευρώπη, μέσω Τουρκίας – Ελλάδας – Ιταλίας. Δυστυχώς το έργο αυτό το οποίο πρόκειται να κατασκευάσει κοινοπραξία της ΔΕΠΑ με την Ιταλική Edison, απέχει πολύ από το να έχει δρομολογηθεί σε στάδιο κατασκευής. Ενώ το πρώτο σκέλος, δηλαδή η διασύνδεση Τουρκίας – Ελλάδος θα είναι έτοιμη εντός του 2007, το υπόλοιπο κομμάτι δεν έχει φθάσει καν στο σχεδιαστήριο. Η ρωσική πλευρά αναμένει όμως από την ελληνική κυβέρνηση ότι θα της δοθούν σύντομα οι απαραίτητες δεσμεύσεις ως προς το χρονοδιάγραμμα κατασκευής του έργου ενώ πιέζουν και την ιταλική πλευρά να οριστικοποιήσει τις ποσότητες που θα απορροφήσει (10 – 12 δισεκατ. κυβικά μέτρα το χρόνο).
Σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες, εάν η ρωσική πλευρά αξιολογήσει ότι η δρομολόγηση του έργου αυτού πρόκειται να καθυστερήσει περαιτέρω, είναι εξαιρετικά πιθανόν ότι θα υποβαθμίσει το ενδιαφέρον της για την άμεση προώθηση του αγωγού Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη και εφ’ εξής δεν πρόκειται να ανησυχήσει ιδιαίτερα για το εάν το έργο παραπεμφθεί για μια ακόμη φορά στις ελληνικές καλένδες. Και αυτό διότι υπάρχουν ήδη έτοιμες εναλλακτικές διαδρομές για το ρωσικό πετρέλαιο που κινείται μέσω της Μαύρης Θάλασσας. Μια από αυτές είναι ο αγωγός Κωστάντζα – Όμισλυ (βλέπε Κ, 28/04/06) που συνδέει τη Μαύρη Θάλασσα με την Αδριατική, ενώ προσφέρονται ακόμη και άλλες οικονομικά ανταγωνιστικές εναλλακτικές λύσεις. Όπως υπάρχουν και ήδη προωθούνται εναλλακτικές λύσεις και για τον νότιο αγωγό αερίου (π.χ. το σχέδιο Nabucco).