Tου Aλέξη Παπαχελά
Υπάρχουν δύο λέξεις που έχουν δαιμονοποιηθεί στην Ελλάδα τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια: κατεστημένο και ελίτ. Υπάρχει όμως σοβαρή χώρα που μπορεί να λειτουργεί χωρίς εξίσου σοβαρό κατεστημένο;
Και βεβαίως θα ρωτήσετε, τι είναι κατεστημένο; Οικονομικό κατεστημένο είναι οι επιχειρηματίες των οποίων «το έντερο έχει λαδώσει» με χίλιους δυο, νόμιμους και παράνομους, τρόπους. Μετά τα πρώτα εκατομμύρια ευρώ ή το πέρασμα σε μια άλλη γενεά, αντιλαμβάνονται πως πέρα από τη γοητεία της «αρπαχτής» υπάρχει και η έννοια της κοινωνικής ευθύνης. Είναι οι άνθρωποι που καταλαβαίνουν πως αν ο κοινωνικός πλούτος αυξηθεί, αν –για παράδειγμα– βελτιωθούν τα ελληνικά πανεπιστήμια, μπορεί να μην βάλουν αμέσως τρεις δεκάρες παραπάνω στην τράπεζα, αλλά θα αλλάξουν δραματικά τους όρους του επιχειρείν στην Ελλάδα. Υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι, από επώνυμους έως πολλούς μικρότερης εμβέλειας επιχειρηματίες, που προσφέρουν πολλά στις τοπικές τους κοινωνίες.
Ένα σοβαρό κατεστημένο θα περιείχε ακόμη ανθρώπους της διανόησης –επιστήμονες, δικηγόρους– με κοινό τους χαρακτηριστικό την αγωνία για το μέλλον του τόπου και με πολύ διαφορετικές πολιτικές απόψεις. Σε αυτό δεν μπορούν, καλώς ή κακώς, να ανήκουν οι βολεμένοι ταγοί της ελληνικής διανόησης που φοβούνται τον ίσκιο τους και το περιώνυμο πολιτικό κόστος. Πώς να συμπεριλάβει κανείς σε αυτούς έναν πρύτανη πανεπιστημίου που τρέμει για την ησυχία του και προτείνει γενναία... διάλογο από μηδενική βάση; Έτσι φτάσαμε σε ένα σαχλοκατεστημένο, που επιδίδεται σε επίδειξη πλούτου, ανούσιες δημόσιες σχέσεις και το οποίο τα βάζει στα πόδια στα δύσκολα. Το δυστύχημα; Οι όντως σοβαροί άνθρωποι κλείνονται στους εαυτούς τους, σχεδιάζουν το πώς τα παιδιά τους θα ζήσουν έξω, και γενικώς μοιάζουν με Λευκορώσους πρόσφυγες σε κάποιο ξενοδοχείο της Γενεύης. Μιλάνε για την Ελλάδα των «καναλιών» σαν να είναι μια άλλη χώρα. Συγγνώμη, αλλά σοβαρό κατεστημένο σημαίνει σκέπτομαι, οραματίζομαι, πείθω την κοινωνία ότι είμαι η πρωτοπορία της και άρα συμμετέχω στο καθημερινό της γίγνεσθαι. Κοζερί και γκρίνια στα σαλόνια της Αθήνας δεν προδίδει κατεστημένο αλλά παρακμιακή ξιπασμένη παρεούλα.
Για να μην παρεξηγηθώ, δεν με έπιασε κάποια αιφνίδια, ζαμπουνοειδής νοσταλγία για τα «ευτυχισμένα χρόνια» του ’50 και του ’60. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε βεβαίως στο μυαλό του την ανάγκη ενός κατεστημένου και αυτό φαινόταν από τις παρέες του και τους ανθρώπους που επέλεγε για συγκεκριμένα έργα, από τον Πικιώνη ώς τον Χορν. Σοβαρό κατεστημένο, όμως, δεν υπήρξε ποτέ σε αυτήν τη χώρα, με ελάχιστες εξαιρέσεις που θέλησαν να αφήσουν κάτι πίσω στον τόπο. Άποψή μας, όσο ντεμοντέ και αν ακούγεται σε μία «χύμα» κοινωνία που λατρεύει τον χαμηλότερο δυνατό κοινό παρονομαστή, είναι πως χρειάζεται επειγόντως.
(Καθημερινή, 5/11/06)