Του Κ. Ν. Σταμπολή
Η πρόσφατη προσφορά της Ισπανικής Iberdrola για την εξαγορά της Scottish Power, μια από τις τρεις βασικές εταιρείες ηλεκτρισμού της Μ. Βρετανίας, έφερε στο προσκήνιο την ασυνήθιστη εικόνα που επικρατεί στο Ευρωπαϊκό ηλεκτρικό τοπίο. Και είναι πράγματι μια ασυνήθης εικόνα αφού οι κολοσσιαίες ανακατατάξεις που επίκειντο πριν 12 μόλις μήνες δεν έχουν ουσιαστικά προχωρήσει, με τα συμβαλλόμενα μέρη να δίνουν την εντύπωση ότι αιωρούνται.
Με δυο από τα μεγαλύτερα deals που είχαν ανακοινωθεί, και ακόμη προωθούνται πεισματικά από τα ενδιαφερόμενα μέρη, να είναι ακόμα στον αέρα (βλέπε συγχώνευση GDF - Suez και εξαγορά Endessa από EON), η αναδιάταξη της Ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρισμού φαίνεται ότι καθυστερεί και σύμφωνα με αναλυτές θα απαιτήσει ακόμα μια πενταετία. Σενάρια που είδαν το φως της δημοσιότητας πριν μερικούς μήνες ομιλούν για ένα γενικότερο σχέδιο, το οποίο αναφέρεται στην επικράτηση πέντε έως έξι τεράστιων πανευρωπαϊκών εταιρειών που μεταξύ τους θα ελέγχουν πλήρως την Ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρισμού. Αυτό εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί σταδιακά μέσα στα αμέσως επόμενα χρόνια μέσω διαδοχικών εξαγορών και συγχωνεύσεων.
Σύμφωνα με τον εκτελεστικό διευθυντή της Γερμανικής EON, μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες ηλεκτροπαραγωγής της Ευρώπης, η Ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας αυτή την εποχή επανακαθορίζεται σαν αποτέλεσμα δυο βασικών δυνάμεων. Πρώτον, την πίεση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την πλήρη απελευθέρωση των αγορών και τη δημιουργία ανταγωνισμού, και δεύτερον τον ανταγωνισμό μεταξύ των διαφόρων κρατών για την εξασφάλιση ενεργειακών πρώτων υλών, ένας ανταγωνισμός που αναμένεται ότι θα ενταθεί μέσα στα επόμενα χρόνια.
«Μόνο οι πανευρωπαϊκές μεγάλες ενεργειακές εταιρείες θα έχουν τη δυνατότητα εφεξής να μειώνουν αποτελεσματικά τα έξοδά τους μέσω της λειτουργίας κεντρικών μηχανισμών που θα εξυπηρετούν μεγάλες πελατειακές βάσεις, και έτσι θα ανταγωνίζονται στα πλαίσια μιας ενιαίας Ευρωπαϊκής αγοράς», παρατηρεί ο κ. Bernotat. Επιπλέον, καθώς η εξάρτηση της Ευρώπης θα αυξάνει από το εισαγόμενο Ρωσικό αέριο, μόνο μεγάλες εταιρείες θα μπορούν να υψώσουν το μέγεθός τους και να διαπραγματευθούν με επιτυχία με την μονοπωλιακή Gazprom.
Παρά τα προφανή και μακροπρόθεσμα οφέλη για τις εταιρείες και τους μετόχους τους από μια σύμπτυξη (consolidation) του Ευρωπαϊκού τομέα ηλεκτρισμού, η πραγματικότητα παραμένει ότι η όλη διαδικασία των αγορών και συγχωνεύσεων για εταιρείες του μεγέθους της GDF, της EON και της Endessa αντιμετωπίζουν σοβαρά νομικά και ρυθμιστικά προβλήματα όπως έδειξε η εμπειρία των τελευταίων 18 μηνών. «Μπορεί στα χαρτιά να φαίνονται λίαν ελκυστικά τα σχέδια για εξαγορές και συγχωνεύσεις σε πανευρωπαϊκή κλίμακα, αλλά όταν οι συγκεκριμένες προτάσεις φθάνουν για έγκριση στις αίθουσες των διοικητικών συμβουλίων και στα γραφεία των Ρυθμιστών και των υπουργών, ανακύπτουν όλων των ειδών τα νομικά και τεχνικά προβλήματα ενώ κάθε καθυστέρηση δίδει τη δυνατότητα στα διαφωνούντα ή θιγόμενα μέρη (π.χ. μικρομέτοχοι, συνδικαλιστές) να οργανώσουν τις αντιδράσεις τους», παρατηρεί ανώτερο στέλεχος Ευρωπαϊκής ενεργειακής εταιρείας με καλή γνώση του θέματος.
Αναλυτές της Ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας παρατηρούν ότι παρά τα σημερινά κανονιστικά προβλήματα όπως αυτά ανέκυψαν και στα δυο εκκρεμώντα πανευρωπαϊκά deals, δηλαδή την κυοφορούμενη συγχώνευση GDF – Suez και την εξαγορά της Ισπανικής Endessa για τη Γερμανική EON, τα οφέλη από εξαγορές και συγχωνεύσεις σε μεγάλη κλίμακα στην Ευρώπη είναι συντριπτικά, γι’ αυτό και η σημερινή λογική της αγοράς υπαγορεύει την με κάθε τρόπο προώθηση τέτοιων κινήσεων. Για αυτό το λόγο η εξαγορά της Scottish Power από την Iberdrola, η οποία δεν αναμένεται να παρουσιάσει ιδιαίτερα προβλήματα, θεωρείται κομβική εξέλιξη για τη μελλοντική πορεία της Ευρωπαϊκής αγοράς.
Όσον αφορά την Ελλάδα, μια χώρα στο Νοτιοανατολικό άκρο της Ευρώπης, και σχεδόν αποκομμένη από το Ευρωπαϊκό ενεργειακό γίγνεσθαι, οι προοπτικές για συμμετοχή της στις Ευρωπαϊκές εξελίξεις προς το παρόν εμφανίζονται ανύπαρκτες. Τόσο το μικρό μέγεθος της αγοράς (ετήσιες πωλήσεις ΔΕΗ μόλις 5,0 δισεκ. € και κεφαλαιοποίηση της στα 4,5 δισεκ. €) όσο και η εμφανής αδυναμία εξωστρέφειας των εγχώριων ενεργειακών παικτών, εξ’ ανάγκης περιορίζουν το μέγεθος της αγοράς σε ένα αυστηρά περιφερειακό επίπεδο. Η μόνη διέξοδος προς τα έξω είναι οι πέριξ Βαλκανικές χώρες αλλά κι εδώ υπήρξε μεγάλη καθυστέρηση με αποτέλεσμα η εμφάνιση εν τω μεταξύ άλλων ευρωπαϊκών και αμερικανικών ενεργειακών εταιρειών στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τη Σερβία ακόμη και στη FYROM.
Το δε ερώτημα εάν η ΔΕΗ θα αποτελέσει κάποτε στόχο για μια ενδεχόμενη εξαγορά από μεγάλη Ευρωπαϊκή εταιρεία είναι μάλλον θεωρητικό σε αυτό το στάδιο αφού κανένα διευθυντικό στέλεχος ξένης επιχείρησης που έχει σώας τας φρένας θα εδέχετο ποτέ τα τιμολόγια πώλησης να καθορίζονται από υπουργούς και γενικούς γραμματείς, οι οποίοι μάλιστα έχουν και λόγο για το μέγεθος και τη σύνθεση του προσωπικού μια υποτιθέμενης εμπορικής επιχείρησης.