Για τους πολλούς που υποθέτουν ότι η ρωσό-ουκρανική
σύγκρουση θα ηρεμήσει το 2018, το τέλος του 2017 προβλέπει εντελώς το αντίθετο.
Η σύγκρουση είναι και πάλι ενεργή, ωστόσο με κάποια αντιφατικά μηνύματα. Στα
θετικά, έλαβε χώρα η μεγαλύτερη ανταλλαγή φυλακισμένων μεταξύ Ουκρανών και
υποστηριζόμενων από τη Ρωσία μαχητών, από την έναρξη του πολέμου. Αυτό έδειξε
ότι ίσως είναι πιθανή κάποια πρόοδος σε ανθρωπιστικά ζητήματα με τη βοήθεια του
σχεδίου Normandy και της Trilateral Contact Group.
Στα αρνητικά, η Ρωσία απέσυρε τους στρατιώτες της από το
Κοινό Κέντρο Ελέγχου και Συντονισμού (JCCC), ένα ρωσό-ουκρανικό στρατιωτικό
όργανο που βοήθησε στην εποπτεία της κατάπαυσης του πυρός και διευκόλυνε την
απόσυρση βαρέως οπλισμού. Όχι μόνο η JCCC παρείχε ένα άμεσο στρατιωτικό κανάλι
επικοινωνίας μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, μείωσε επίσης τους κινδύνους
ασφάλειας για τους επόπτες του ΟΑΣΕ. Αμέσως μετά την αποχώρηση της Ρωσίας,
έλαβαν χώρα κάποιες από τις χειρότερες συγκρούσεις από το Φεβρουάριο του 2017,
στην Ανατολική Ουκρανία.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Ρώσος πρόεδρος Vladimir Putin
επανέλαβε την πρότασή του για μια ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ, την οποία υπέβαλε
για πρώτη φορά ως σχέδιο ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων
Εθνών, το Σεπτέμβριο του 2017. Ο Putin ισχυρίστηκε στο τέλος της ετήσιας
συνέντευξης Τύπου ότι επί της αρχής ο ίδιος δεν είναι εναντίον μιας ευρύτερης
εντολής για τις διεθνείς ειρηνευτικές δυνάμεις στο Ντονμπας, αλλά ότι μια
τέτοια απόφαση θα πρέπει να συζητηθεί μεταξύ του Κιέβου και των μαχητών, κάτι
που –για καλό λόγο- δεν είναι αποδεκτό από την Ουκρανία και τη Δύση.
Παρόλα αυτά, οι δυτικοί σύμμαχοι υπερδιπλασίασαν τις
διπλωματικές προσπάθειες να βρουν μία λειτουργική λύση για μια αποστολή του ΟΗΕ
με αρκετά παράλληλα κομμάτια διαπραγματεύσεων, συμπεριλαμβανομένου ενός
απευθείας καναλιού ΗΠΑ-Ρωσίας μεταξύ του Kurt Volker, του ειδικού αντιπροσώπου
των ΗΠΑ για τις διαπραγματεύσεις με την Ουκρανία, και του Ρώσου ομολόγου του,
Vladislav Surkov. Μετά από λίγους μήνες, υπήρξαν ελάχιστα στοιχεία προόδου,
κάτι που οδήγησε τη γραμματεία του ΟΗΕ να σταματήσει όλες τις προετοιμασίες
μιας αποστολής αξιολόγησης στην Ουκρανία. Παρόλα αυτά, ο Γερμανός υπουργός
Εξωτερικών, Sigmar Gabriel ζήτησε να ληφθεί μια απόφαση για μια ειρηνευτική
δύναμη του ΟΗΕ πριν από τις προεδρικές εκλογές της Ρωσίας το Μάρτιο.
Στα χαρτιά, η ρωσική πρόταση μοιάζει να είναι μια αλλαγή στη
στάση. Στην πραγματικότητα, είναι μέρος μιας στρατηγικής της Ρωσίας να
αποσυρθεί από μια πολιτική ευθύνη γι τη σύγκρουση και αντί αυτού να τοποθετήσει
τη Ρωσία ως διαμεσολαβητή μέσα σε ένα νέο πλαίσιο του ΟΗΕ. Η Μόσχα πρότεινε μια
εξάμηνη αποστολή, εξοπλισμό με ελαφρύ οπλισμό, και με την αποκλειστική εντολή
να εξασφαλίσει την ασφάλεια της Ειδικής Αποστολής Εποπτείας στην Ουκρανία (SSM)
κατά μήκος της γραμμής επαφής. Μια αποστολή υπό αυτές τις παραμέτρους
πιθανότατα θα "πάγωνε" τη σύγκρουση. Είναι επίσης δύσκολο να
φανταστούμε πώς θα υποστήριζε την εφαρμογή των συμφωνιών του Μινσκ.
Ως εκ τούτου, οποιαδήποτε δυτική πρόταση για μια αποστολή
του ΟΗΕ στην Ουκρανία, πρέπει να περιλαμβάνει τρία βασικά στοιχεία. Πρώτον, η
εντολή της πρέπει να καλύψει όλη την περιοχή του Λουκάνσκ και του Ντόνεσκ,
συμπεριλαμβανομένων των ρωσό-ουκρανικών συνόρων –μια προϋπόθεση για την οποία ο
Ρώσος πρόεδρος έχει ήδη συμφωνήσει στη διάρκεια τηλεφωνικής συνομιλίας με τη
Γερμανίδα Καγκελάριο. Αυτό είναι απαραίτητο για να δοθεί τέρμα στον περαιτέρω
εξοπλισμό από τη Ρωσία. Πρακτικά, μια αποστολή του ΟΗΕ θα πρέπει να αναπτυχθεί
αμέσως –ή το πολύ σε δύο φάσεις- για να αποτραπεί η παρεμπόδιση περαιτέρω
ανάπτυξης από τη Ρωσία.
Δεύτερον, μια αποστολή των Ηνωμένων Εθνών θα πρέπει να
ενισχύσει –όχι να αντικαταστήσει- τις επιχειρήσεις της αποστολής του ΟΑΣΕ επί
τόπου. Ο ΟΗΕ δεν έχει πρακτική εμπειρία στη ρωσό-ουκρανική σύγκρουση και έχει
προσφάτως εμπλακεί σε ειρηνευτικές επιχειρήσεις κυρίως εκτός της Ευρώπης. Οι
ειρηνευτικές δυνάμεις του ΟΗΕ θα πρέπει να βοηθήσουν τη SMM του ΟΑΣΕ να
διατηρήσει την ειρήνη, μεταξύ άλλων παρακολουθώντας την απόσυρση βαρέων όπλων
και δυνάμεων, προστατεύοντας αποθήκες όπλων και πυρομαχικών και προστατεύοντας
τους αμάχους. Μια κοινή αποστολή ΟΑΣΕ-ΟΗΕ θα πρέπει να εξεταστεί σοβαρά ως εκ
τούτου. Για να εκπληρώσει αποτελεσματικά αυτά τα καθήκοντα, μια τέτοια αποστολή
θα πρέπει να περιλαμβάνει περίπου 20.000 στρατιώτες των ειρηνευτικών δυνάμεων,
εξαιρουμένων των ρωσικών δυνάμεων.
Τρίτον, μια αποστολή του ΟΗΕ θα πρέπει να υποστηρίξει την
εφαρμογή των συμφωνιών του Μινσκ και να διευκολύνει την επιστροφή σε περιοχές
που δεν ελέγχονται από το Κίεβο, στις ουκρανικές αρχές, συμπεριλαμβανομένης και
της δημιουργίας συνθηκών για αξιόπιστες τοπικές εκλογές. Το Συμβούλιο Ασφαλείας
του ΟΗΕ θα μπορούσε να χορηγήσει στην αποστολή εκτελεστικές εξουσίες για να τη
βοηθήσει να εποπτεύει την εφαρμογή των συμφωνιών Μινσκ. Η αποστολή θα μπορούσε
επίσης να βοηθήσει με την επιλογή ντόπιων αξιωματούχων και αστυνομίας, καθώς
και με την εκπαίδευση σε μεταγενέστερο στάδιο, και θα μπορούσε επίσης να
διευκολύνει την ασφαλή επιστροφή των εκτοπισμένων. Εν ολίγοις θα περιλαμβάνει
όλη την "οικογένεια" του ΟΗΕ –με τα πολλά του συνδεδεμένα
προγράμματα, κεφάλαια και ειδικούς οργανισμούς- στην ανασυγκρότηση του Ντονμπάς
μετά τη σύγκρουση.
Πώς θα μπορούσε η Ρωσία να συμφωνήσει σε μια τέτοια αποστολή
του ΟΗΕ; Και το κυριότερο, απαιτείται μια συντονισμένη πολιτική καρότου και
μαστιγίου από τις ΗΠΑ και τους Ευρωπαίους εταίρους. Η έγκριση της κυβέρνησης
των ΗΠΑ για την μεγαλύτερη πώληση όπλων στην Ουκρανία από το 2014, έχει αυξήσει
τις αμυντικές ικανότητες της Ουκρανίας. Πολιτικά, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί
ως "ραβδί" προς τη Ρωσία, εάν ήταν συντονισμένο με τους Ευρωπαίους
συμμάχους. Αντί αυτού, έχει δημιουργήσει πρόσθετες διαμάχες με τη Γερμανία και
τη Γαλλία. Από την άλλη πλευρά, η Δύση έχει ένα σοβαρό κίνητρο στο χέρι: τις
κυρώσεις. Μια σωστή αποστολή του ΟΗΕ, με μια ισχυρή εντολή, μπορεί να βοηθήσει
ώστε να εφαρμοστούν πλήρως οι συμφωνίες του Μινσκ, που αποτελεί προϋπόθεση για
την άρση των κυρώσεων που σχετίζονται με το Ντονμπας.
Η πρόταση για μια αποστολή του ΟΗΕ στην Ουκρανία είναι ένα
μικρό παράθυρο ευκαιρίας για διπλωματία. Ωστόσο δεν είναι βασικό στοιχεία
επίλυσης της σύγκρουσης. Η πολιτική βούληση και στις δύο πλευρές παραμένει
προϋπόθεση για τη διατήρηση της ειρήνης.
(Πηγή:
Carnegie
Europe /capital.gr)