Του Σταύρου Δήμα
Η πρόοδος που έχει σημειωθεί στα 50 χρόνια ευρωπαϊκής οικοδόμησης στον τομέα του περιβάλλοντος είναι αξιοσημείωτη. Σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) είναι πρωτοπόρος στην προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας των πολιτών της, ενώ πρωταγωνιστεί σε παγκόσμιο επίπεδο στη μάχη κατά των κλιματικών αλλαγών. Η ΕΕ βαίνει σταθερά σε μια πορεία αειφόρου ανάπτυξης με σεβασμό προς το περιβάλλον.
Κατά τα πρώτα βήματα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης το περιβάλλον δεν αποτελούσε πολιτική προτεραιότητα των εμπνευστών της ενωμένης Ευρώπης. Στη δεκαετία του '60 ωστόσο η Ευρώπη άρχισε να ανησυχεί για την κατάσταση του περιβάλλοντος. Το 1967 η Ευρωπαϊκή Κοινότητα ψήφισε τον πρώτο «ευρωπαϊκό περιβαλλοντικό νόμο»: μια οδηγία για την ταξινόμηση, τη συσκευασία και την επισήμανση των επικίνδυνων ουσιών.
Έπρεπε να περάσουν ακόμη λίγα χρόνια για να αναγνωριστεί και τυπικά πλέον η αρμοδιότητα της Κοινότητας στον περιβαλλοντικό τομέα. Στη σύνοδο κορυφής στο Παρίσι τον Ιούλιο του 1972 τα κράτη-μέλη συμφώνησαν επίσημα ότι στο πλαίσιο της οικονομικής επέκτασης της Ευρώπης πρέπει να δοθεί η απαιτούμενη προσοχή στο περιβάλλον. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκλήθη να προτείνει πρόγραμμα περιβαλλοντικής δράσης. Ένα έτος αργότερα εγκρίθηκε το πρώτο πρόγραμμα δράσης για περιβάλλον (1973-1976).
Από τότε το περιβάλλον ανήλθε στις πρώτες θέσεις της ευρωπαϊκής πολιτικής ατζέντας. Το 1987 η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη εισήγαγε τρία άρθρα σχετικά με το περιβάλλον και κατέστησε την Ένωση υπεύθυνη για την προστασία του περιβάλλοντος. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ του 1993 ανακήρυξε την «αειφόρο ανάπτυξη» στόχο της ΕΕ και συμπεριέλαβε την «αρχή της πρόληψης» στο σχετικό άρθρο της Συνθήκης για το περιβάλλον.
Η Συνθήκη του Άμστερνταμ του 1997 κατοχύρωσε την αρχή της αειφόρου ανάπτυξης ως έναν από τους πρωταρχικούς στόχους της ΕΕ και έθεσε τον υψηλό βαθμό προστασίας του περιβάλλοντος μία από τις απόλυτες προτεραιότητές της.
Κατά τη διάρκεια αυτών των τριών δεκαετιών ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής πολιτικής έχει δημιουργηθεί ένα εκτεταμένο νομοθετικό πλαίσιο στο οποίο οφείλεται κατά πολύ η σημαντική βελτίωση της κατάστασης του περιβάλλοντος στην ΕΕ. Οι ρύποι στον αέρα έχουν μειωθεί σημαντικά, οι ποταμοί και οι λίμνες της Ευρώπης έχουν ανακάμψει από την προηγούμενη ρύπανση που τους είχε καταστήσει ακατάλληλους για την υδρόβια ζωή, ενώ φαινόμενα όπως η όξινη βροχή σχεδόν ανήκουν στο παρελθόν. Ο πρόσφατος κανονισμός REACH θα προστατεύσει τους καταναλωτές και το περιβάλλον από χιλιάδες επικίνδυνες χημικές ουσίες, ενώ οι σύγχρονες οδηγίες για τη διαχείριση των αποβλήτων αναδεικνύουν μια νέα κοινωνία της ανακύκλωσης και της αειφόρου κατανάλωσης.
Εν τούτοις πολλά περιβαλλοντικά προβλήματα παραμένουν, ενώ καινούργιες προκλήσεις, όπως οι κλιματικές αλλαγές, απαιτούν συνεχή δράση. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, δεδομένου ότι τα περισσότερα περιβαλλοντικά προβλήματα ξεπερνούν τα εθνικά σύνορα, η ανάληψη δράσης σε επίπεδο ΕΕ έχει καλύτερα αποτελέσματα. Δεν αποτελεί έκπληξη επομένως ότι περίπου το 80% της περιβαλλοντικής νομοθεσίας των κρατών-μελών προέρχεται από την ΕΕ και ότι οι ευρωπαίοι πολίτες θεωρούν την προστασία του περιβάλλοντος από τις πρώτες προτεραιότητες της ΕΕ.
Η περιβαλλοντική πολιτική της ΕΕ και η ικανοποιητική κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα το περιβάλλον μας αποτελούν επιτεύγματα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης τα τελευταία 50 χρόνια. Ταυτόχρονα αποτελούν έκφραση της προστιθεμένης αξίας της ΕΕ στην καθημερινή ζωή των ευρωπαίων πολιτών. Η χρονιά που έρχεται θα αποτελέσει μία ακόμη πρόκληση για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην οποία όλοι όσοι εμπλεκόμαστε στην προστασία του περιβάλλοντος θα ανταποκριθούμε με συνέπεια, όρεξη και δημιουργικότητα.
(Το Βήμα, 31/12/06)
Ο κ. Σταύρος Δήμας είναι επίτροπος Περιβάλλοντος στην ΕΕ.