Του Simon Romero
«Εσείς γνωρίζετε, όπως κι εγώ, ότι όπως λένε πολλοί δεν είμαι παρά ένας αντισυνταγματάρχης, δεν είμαι κάτοχος διδακτορικού. Απλώς συνέβαλα ταπεινά με μερικές ιδέες», ανέφερε στα μερικά εκατομμύρια των θεατών της κυριακάτικης τηλεοπτικής του εκπομπής ο πρόεδρος Ούγκο Τσάβες. Ο οποίος στράφηκε ακόμα αριστερότερα για να συμπεριλάβει στις ιδέες του την εθνικοποίηση εταιρειών, που ελέγχονταν από ξένους επενδυτές, τη σύσφιγξη των σχέσεων με το Ιράν και τη Συρία και τη διακυβέρνηση με προεδρικά διατάγματα για τους επόμενους 18 μήνες. Ο Τσάβες αποκαλύπτει το τεράστιο φάσμα των επιρροών που συνέβαλαν στη διαμόρφωση της πολιτικής του σκέψης: από τον Χριστό και τον Μαρξ, έως τον Τρότσκι και τον Περουβιανό μαρξιστή θεωρητικό, Χοσέ Κάρλος Μαριατεγκούι.
Ποιο όμως είναι το φιλοσοφικό υπόβαθρο του Τσάβες; Αρκεί μια ματιά στη διαδρομή του Δαβίδ Βελάσκες, του προέδρου του νέου υπουργείου Λαϊκής Εξουσίας για τη Συμμετοχή και την Κοινωνική Ανάπτυξη. Ο 28χρονος γενειοφόρος Βελάσκες ήταν το πρώτο μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος που διορίστηκε υπουργός, αναλαμβάνοντας την επίβλεψη ενός από τα πιο φιλόδοξα σχέδια του Τσάβες: τη διεύρυνση των νέων κυβερνητικών οντοτήτων, τα κοινοτικά συμβούλια, προκειμένου να ανταγωνιστούν τους δήμους.
Τα συμβούλια αποτελούν τμήμα ενός ευρύτερου σχεδίου για την κατασκευή «σοσιαλιστικών πόλεων», ορισμένες εκ θεμελίων, στις οποίες θα διαμένουν ορισμένοι από τους κατοίκους των υπεράριθμων πόλεων του Καράκας και του Μαρακαΐμπο. Ο Βελάσκες δηλώνει ότι επιθυμεί να καταστήσει «αχρείαστο» τον κρατικό μηχανισμό, όπως αυτός λειτουργεί σήμερα.
Ορισμένοι επικριτές του Τσάβες συγκρίνουν το σχέδιό του με την εκκένωση της Πνομ Πεν στο πλαίσιο αιματηρής απόπειρας κοινωνικής αναμόρφωσης της κοινωνίας της Καμπότζης. Οι υποστηρικτές του υποστηρίζουν ότι εμπνεύστηκε την ιδέα των συμβουλίων από την Παρισινή Κομμούνα του 1871.
Ο προσδιορισμός της φιλοσοφίας του Τσάβες αποδείχθηκε εξαιρετικά δύσκολος, καθώς ο ίδιος, (γιος δασκάλων με πτυχίο από τη στρατιωτική ακαδημία και μεταπτυχιακό στις πολιτικές επιστήμες) αφομοιώνει ιδέες από πολλά διαφορετικά πεδία. Ωστόσο οι πράξεις του Τσάβες αποκαλύπτουν πολλά περισσότερα από τις θεωρητικές του αναφορές. Ο κοινωνιολόγος Εντγκάρντο Λάντερ προκάλεσε πρόσφατα θύελλα αντιδράσεων όταν αναρωτήθηκε εάν η πρόθεση του Τσάβες να στήσει ένα μοναδικό Σοσιαλιστικό Κόμμα είναι πρόωρη, με μνήμες των αυταρχικών σοσιαλιστικών κυβερνήσεων του 20ού αιώνα, ακόμα ζωντανές.
Οι επικριτές του Τσάβες θεωρούν ότι ο «σοσιαλισμός του 21ου αιώνα» που επαγγέλλεται συνεπάγεται μεγάλες δόσεις αυταρχικότητας. Για ποιο λόγο ζητεί την έκδοση προεδρικών διαταγμάτων όταν ήδη ελέγχει το Κογκρέσο, το Ανώτατο Δικαστήριο και όλες, πλην δύο, τις τοπικές κυβερνήσεις;
Ούτε και ήταν ο πρώτος που προχώρησε σε κρατικοποιήσεις. Οι κυβερνήσεις της δεκαετίας του ’50 είχαν κρατικοποιήσει την τηλεφωνική και εταιρείες πετρελαίου, καθώς και άλλους στρατηγικούς τομείς. Ωστόσο ο Τσάβες διαφέρει σημαντικά από τους προκατόχους του. Η δυναμική του εξωτερική πολιτική με τις συμμαχίες με το Ιράν, τη Βολιβία, τη Συρία και τη Νικαράγουα, θυμίζει Φιντέλ Κάστρο.
Πέρα όμως από τις αναφορές στη Βίβλο και τις επιστολές του Σιμόν Μπολιβάρ μπορεί κανείς να διακρίνει και άλλες επιρροές, όπως το «πράσινο Βιβλίο» του Μουαμάρ Καντάφι για την απόρριψη της φιλελεύθερης πολιτικής. Πολλοί από τους μέντορές του κατέχουν υψηλόβαθμες θέσεις στην κυβέρνηση.
Οι επικριτές του ισχυρίζονται ότι η ιδεολογική στροφή του Τσάβες αποτελεί προέκταση της σοσιαλιστικής ρητορείας, η οποία εντάθηκε μετά τη σύντομη εκδίωξή του από τη χώρα μετά το αποτυχημένο σε βάρος του πραξικόπημα του 2002 με τη στήριξη της κυβέρνησης Μπους. Ωστόσο οι προβλέψεις ορισμένων άλλων, όπως ο ιστορικός Μάνουελ Καμπαλέρο, είναι ακόμα πιο δυσοίωνες. Ο Καμπαλέρο προκάλεσε αναστάτωση πρόσφατα, υποστηρίζοντας ότι μεγάλο τμήμα των ψηφοφόρων ψήφισε Τσάβες, «γιατί ήθελαν δικτατορία».
(Καθημερινή - International Herald Tribune, 26/1/07)