Θα ήθελα να ξεκινήσω εξετάζοντας τη σχέση μεταξύ των τροφίμων και της ενέργειας, και για να είμαι πιο ακριβής, των βιοκαυσίμων, ως εισαγωγή στο κύριο ζήτημα στο οποίο θα αναφερθώ: πώς δηλαδή μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι η ενέργεια θα είναι καθαρή, φτηνή και προσιτή για εμάς και τις μελλοντικές γενιές.
Προς το τέλος της περσινής χρονιάς, υπέπεσε στην αντίληψή μου ένα πολύ μικρό δημοσίευμα εφημερίδας για μια απόφαση της κινεζικής κυβέρνησης να περιορίσει τη μετατροπή του καλαμποκιού σε αιθανόλη. Ο λόγος ήταν ότι η παραγωγή αιθανόλης άρχιζε να ανταγωνίζεται υπερβολικά την παραγωγή τροφίμων. Έτσι, η Κίνα σχεδιάζει τώρα να παράγει αιθανόλη από τις λιγότερο εύγευστες καλλιέργειες του σόργου και της μανιότης.
Σε άλλο δημοσίευμα, μαθαίνουμε για τον πόλεμο της τορτίγιας στο Μεξικό. Οι τορτίγιες, όπως γνωρίζετε, παρασκευάζονται από καλαμπόκι, πολύ μεγάλη ποσότητα του οποίου το Μεξικό εισάγει από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η εγχώρια παραγωγή καλαμποκιού μειώθηκε τη δεκαετία του '90, όταν η αγορά του Μεξικού κατακλύστηκε από φτηνό αμερικάνικο καλαμπόκι. Αλλά τώρα, η κατάσταση έχει αντιστραφεί. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, σε μια προσπάθεια να μειώσουν τις εισαγωγές πετρελαίου, χρησιμοποιούν σχεδόν το ένα τέταρτο της παραγωγής καλαμποκιού για την παραγωγή αιθανόλης. Η παγκόσμια τιμή του καλαμποκιού έφτασε στο υψηλότερο επίπεδο μέσα σε δέκα χρόνια - και αυτό μεταφράζεται σε υψηλότερη τιμή για τις τορτίγιες. Εκατομμύρια φτωχοί Μεξικανοί είναι τα ακούσια θύματα.
Είμαι ο πρώτος που θα παραδεχτεί ότι αυτές οι δύο ιστορίες αποτελούν απλουστεύσεις. Αλλά πιστεύω ότι μας λένε πολλά για το πώς πρέπει και το πώς δεν πρέπει να εργαζόμαστε για ένα μέλλον βιώσιμης ενέργειας.
Στην αναζήτησή μας για καθαρή και ασφαλή ενέργεια, πρέπει πρώτα να προσέξουμε τον νόμο των ακούσιων συνεπειών. Λέγεται πως κάθε λύση δημιουργεί μια νέα σειρά προβλημάτων. . . Επομένως, γιατί να μην προσπαθήσουμε να σκεφτούμε κάτι περισσότερο από απλώς ένα βήμα μπροστά; Η Shell και οι εταίροι της έχουν αρκετούς επιστήμονες που προσπαθούν να σπάσουν τον βιο-κώδικα. Με τους εταίρους μας, τις εταιρείες Choren και Iogen, αναπτύσσουμε επί του παρόντος τρόπους για την παραγωγή βιοκαυσίμων δεύτερης γενιάς από υπολείμματα όπως τα άχυρα και τα ροκανίδια. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι θα ξεχωρίσουμε την ήρα από το στάρι.
Στο μεταξύ, υπάρχουν πολλές επιλογές για να μετριάσουμε την επίπτωση που έχουν τα βιοκαύσιμα πρώτης γενιάς στις τιμές των τροφίμων. Οφείλουμε να διασφαλίσουμε ποικιλότητα στα είδη των καλλιεργειών που χρησιμοποιούμε. Πρέπει να αναπτύξουμε καλλιέργειες σε μέρη του κόσμου όπου η καλλιεργήσιμη γη υποχρησιμοποιείται, ενισχύοντας τις τοπικές οικονομίες και δημιουργώντας συνέργεια μεταξύ της παραγωγής τροφίμων και της παραγωγής καυσίμων. Και πρέπει να αποφύγουμε τους περιορισμούς εισαγωγών, ώστε να αξιοποιούμε τα φυσικά δυνατά σημεία κάθε περιοχής, δημιουργώντας ταυτόχρονα μια πραγματικά παγκόσμια αγορά για βιοκαύσιμα. Εάν κάνουμε όλα τα παραπάνω, το μέλλον των βιοκαυσίμων διαγράφεται λαμπρό.
Το δεύτερο σχόλιο μου, έγκειται στο ότι το όραμα ενός μέλλοντος με ασφαλή και καθαρή ενέργεια για να έχει πιθανότητες να πραγματοποιηθεί δεν πρέπει να περιοριστεί σε έγνοια των πλουσίων και ισχυρών. Δεν θέλουμε να φέρουμε σε αντιπαράθεση τα 900 εκατομμύρια οδηγούς αυτοκινήτων με τα δύο δισεκατομμύρια ανθρώπους που δεν έχουν καμία απολύτως πρόσβαση στις σύγχρονες υπηρεσίες ενέργειας. Φανταστείτε να είχατε την ατυχία να ζείτε σε μια φτωχογειτονιά μιας μεγαλούπολης. Είναι φυσικά πιθανό να ξυπνούσατε κάθε πρωί ανησυχώντας για την κλιματική αλλαγή. Αλλά το πιθανότερο είναι η κύρια ανησυχία σας να ήταν το πώς θα βρείτε οικονομικά προσιτό φαγητό για το τραπέζι σας.
Η τρίτη παρατήρηση μου είναι ότι χρειαζόμαστε τη σωστή αναλογία ρεαλισμού και ιδεαλισμού. Ένα όραμα μπορεί να μας δείξει την πορεία που πρέπει να ακολουθήσουμε, αλλά τα αντικειμενικά στοιχεία είναι αυτά που μας λένε ποια είναι η αφετηρία της πορείας αυτής.
Έτσι, επιτρέψτε μου να αναφερθώ σε κάποια από αυτά τα δεδομένα.
Αντικειμενικά στοιχεία και όραμα
Το πιο σημαντικό αντικειμενικό στοιχείο είναι ότι η ενεργειακή ζήτηση αυξάνεται συνεχώς και θα συνεχίσει να αυξάνεται. Άλλο ένα αντικειμενικό στοιχείο είναι ότι τα ορυκτά καύσιμα είναι και θα παραμείνουν η κύρια πηγή ενέργειας τις επόμενες δεκαετίες. Τα ορυκτά καύσιμα αντιστοιχούν στο 80 με 85% του παγκόσμιου ενεργειακού μείγματος. Με αυστηρότερα διεθνή μέτρα, θα μπορούσαμε να μειώσουμε αυτό το ποσοστό στο 77% περίπου μέχρι το 2030.
Η ηλιακή και η αιολική ενέργεια μαζί παρέχουν το 0,15% περίπου της παγκόσμιας συνολικής κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας. Τα βιοκαύσιμα προσθέτουν 450.000 βαρέλια ισοδύναμου πετρελαίου την ημέρα, ή αλλιώς 0,2%. Αυτό ισοδυναμεί περίπου με την ημερήσια κατανάλωση της Ελλάδας ή του Πακιστάν. Μεγάλο μέρος του υπόλοιπου ποσοστού παρέχεται από την πυρηνική ενέργεια.
Η χρήση εναλλακτικής ενέργειας, όπως η ηλιακή ή η αιολική, πρόκειται να αυξηθεί. Εάν κοιτάξουμε το 2050 και ακόμα μακρύτερα, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειες θα μπορούσαν ίσως να αρχίσουν να αντιπροσωπεύουν έως και το ένα τέταρτο του παγκόσμιου ενεργειακού μείγματος. Αλλά ελάχιστοι συνειδητοποιούν πόσο μακριά πρέπει να πάμε για να φτάσουμε σε αυτό το σημείο. Για παράδειγμα, εάν το Ηνωμένο Βασίλειο τοποθετούσε 20 εκατομμύρια στέγες με 4 τετραγωνικά μέτρα τυπικών ηλιακών συλλεκτών με βάση το πυρίτιο η καθεμία, θα παρήγαγε μικρότερο συνολικό ισοδύναμο ενέργειας από έναν τυπικό σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που λειτουργεί με αέριο ή άνθρακα, ή λιγότερο από 1% του παραγωγικού δυναμικού ηλεκτρικής ενέργειας του Ηνωμένου Βασιλείου. Όπως λέμε στην Ολλανδία, μόνο ο ήλιος ανατέλλει δωρεάν. Αυτό, βέβαια, σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει σαφής ανάγκη να βελτιώσουμε την επίδοσή μας όσον αφορά την αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας.
Όσον αφορά την αιολική ενέργεια, το θαλάσσιο αιολικό πάρκο του London Array στο οποίο η Shell είναι εταίρος, θα έχει έως 341 ανεμογεννήτριες, παράγοντας ενέργεια ισοδύναμη με το 1% περίπου των αναγκών ηλεκτρικής ενέργειας του Ηνωμένου Βασιλείου. Το έργο έχει λάβει κάποια θετική υποστήριξη από μη κυβερνητικές οργανώσεις. Ωστόσο, συγκρίνετε το παραπάνω με την Κίνα, που μόνο τον τελευταίο χρόνο προσέθεσε παραγωγική δυναμικότητα συμβατικής ηλεκτροπαραγωγής ισοδύναμη σχεδόν με αυτή όλων των σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας του Ηνωμένου Βασιλείου. Εάν θέλουμε η αιολική ενέργεια να κάνει τη διαφορά, είναι σαφές ότι θα χρειαστούμε περισσότερες δεσμεύσεις από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη και μεγαλύτερη ταχύτητα στην υλοποίηση των έργων.
Άλλο ένα σημαντικό αντικειμενικό στοιχείο είναι ότι ο άνθρακας επανέρχεται στο προσκήνιο, ιδιαίτερα στην Κίνα και την Ινδία όπου βρίσκεται σε αφθονία και είναι φτηνός. Στις Ηνωμένες Πολιτείες επίσης, περισσότερη από τη μισή ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας παράγεται από εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που λειτουργούν με άνθρακα. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτό το ποσοστό φτάνει το 36%. Όποιος ανησυχεί για τις εκπομπές άνθρακα δεν μπορεί να είναι ευχαριστημένος με αυτούς τους αριθμούς, καθώς ο άνθρακας βρίσκεται στις πρώτες θέσεις στην κλίμακα εκπομπών. Ωστόσο, το να ευχόμαστε να εξαφανιστεί ο άνθρακας δεν πρόκειται να αλλάξει τα δεδομένα. Μια πιο χρήσιμη προσέγγιση μπορεί να αποτελεί η επένδυση σε έναν συνδυασμό τεχνικών «καθαρού άνθρακα», όπως, η αεριοποίηση άνθρακα που μετατρέπει τον άνθρακα σε συνθετικό αέριο και σε υγρά. Και θα συμπεριλάμβανα σε αυτό τον κατάλογο τη συλλογή και την υπόγεια αποθήκευση CO2, καθώς και τις τεχνικές που μετατρέπουν το CO2 σε στερεά που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως υλικά κατασκευών.
Ένα ακόμα δεδομένο: η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ευθύνεται σήμερα για το 41% των παγκόσμιων εκπομπών άνθρακα που σχετίζονται με την ενέργεια. Αυτό το ποσοστό θα μπορούσε να φτάσει το 44% έως το 2030, δεδομένου ότι ο ηλεκτρισμός καταλαμβάνει ολοένα μεγαλύτερο μερίδιο στην ενεργειακή κατανάλωση. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι «το μέλλον είναι ηλεκτρικό», στηριζόμενοι σε πρωτοβουλίες της αυτοκινητοβιομηχανίας και της Σίλικον Βάλεϊ για την προώθηση υβριδικών αυτοκινήτων. Βλέπω θετικά αυτή την ανάπτυξη. Αλλά προτού ενθουσιαστούμε με αυτές τις μελλοντικές προοπτικές, ας έχουμε στο νου μας ότι θα απαιτηθεί η παραγωγή περισσότερης ενέργειας από όση παράγουμε σήμερα.
Δύο πράγματα είναι αρκετά ξεκάθαρα σε εμένα: το ένα είναι ότι ο πιο σίγουρος τρόπος να επιτύχουμε ισορροπία μεταξύ της καθαρής, της φτηνής και της προσιτής ενέργειας είναι η ενεργειακή αποδοτικότητα.
Ο καλύτερος τρόπος να χρησιμοποιούμε την ενέργεια είναι να μην τη χρησιμοποιούμε. Ο καλύτερος τρόπος να μειώσουμε τις εκπομπές CO2 είναι να μην έχουμε εκπομπές. Η εξοικονόμηση είναι δυνατή στις πετρελαιοπηγές, στους κινητήρες των αυτοκινήτων, στις βιομηχανίες ή στα γραφεία και τα σπίτια. Οι δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας είναι πάρα πολλές και δεν περιορίζονται στον ενεργειακό τομέα.
Η άλλη βεβαιότητα είναι η εξής: ναι, οφείλουμε να προάγουμε τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Αλλά εάν ενδιαφερόμαστε πραγματικά για καθαρή ενέργεια, και εάν αποδεχτούμε την άποψη ότι τα ορυκτά καύσιμα θα εξακολουθούν να κυριαρχούν για τουλάχιστον τις τρεις επόμενες δεκαετίες, τότε η αποδοτικότητα και τα οφέλη ως προς τις εκπομπές CO2 σε σχέση με το μέρος του παγκόσμιου ενεργειακού μείγματος που αφορά τα ορυκτά καύσιμα είναι το πιο επείγον ζήτημα που αντιμετωπίζουμε.
Επιτρέψτε μου να σας δώσω ένα παράδειγμα. Η Shell επενδύει δισεκατομμύρια δολάρια σε μια προσπάθεια να τερματιστεί η συνεχής καύση αποβλήτων αερίων στις πετρελαιοπηγές, και ιδιαίτερα στη Νιγηρία. Θα μετατρέψουμε το απόβλητο αέριο σε αέριο που θα μπορεί να μεταφέρεται μέσω αγωγών (pipeline gas) για την παραγωγή ενέργειας και σε υγροποιημένο φυσικό αέριο. Εν τέλει, αυτό θα μειώσει τις εκπομπές CO2 κατά 30 εκατομμύρια τόνους περίπου ετησίως.
Όπως έχει επισημάνει ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας, σε πολλές άλλες χώρες η συνεχής καύση εξακολουθεί να υφίσταται. Με τις σημερινές τιμές του αερίου, το να θέσουμε ένα τέλος στην καύση και να συγκεντρώσουμε το αέριο δεν είναι απλώς καλό για το περιβάλλον, αλλά αποτελεί και εμπορική ευκαιρία.
Ένα παγκόσμιο σύστημα επιβολής ανώτατων ορίων και εμπορίας για τις εκπομπές CO2 αποτελεί προϋπόθεση για να καταστήσουμε τα ορυκτά καύσιμα καθαρότερα και να προάγουμε τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε όλο τον κόσμο. Για εμένα, το νέο σύστημα του Κιότο, μετά το 2010, πρέπει να στηρίζεται σε δύο πυλώνες: κατά πρώτον, πρέπει να είναι παγκόσμιο, για να εξασφαλιστούν ίσες συνθήκες ανταγωνισμού· κατά δεύτερον, πρέπει να προχωρήσει πέρα από τις εκπομπές CO2 και αερίων του θερμοκηπίου, και να συμπεριλάβει την πτυχή της παγκόσμιας ενεργειακής ασφάλειας.
Σε κάθε σύστημα επιβολής ανώτατων ορίων και εμπορίας, οι εταιρείες που επενδύουν τεράστια ποσά για τη συλλογή και την αποθήκευση CO2 πρέπει να λαμβάνουν πιστωτικά μόρια γι’ αυτό. Εάν ο άνθρακας έχει κόστος, τότε η απαλλαγή από αυτόν πρέπει να επιβραβεύεται. Ιδίως η παραγωγή ενέργειας προσφέρει ευκαιρίες για περιορισμό των εκπομπών. Καθώς οι μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας δεν μετακινούνται, είναι σχετικά εύκολο να συλλεχθεί ο άνθρακας που εκπέμπουν.
Αναφορικά με τον ρόλο της Shell στην αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης, πιστεύω ότι είμαστε σε θέση να έχουμε απτή συνεισφορά και ταυτόχρονα να διατηρήσουμε τις επιχειρηματικές μας δραστηριότητες για πολλά χρόνια. Διαθέτουμε ισχυρή βάση σε πόρους και πολλές καλές επενδυτικές ευκαιρίες ώστε να μπορούμε να συμβάλλουμε στη διασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού. Βρισκόμαστε σε καλή θέση όσον αφορά τα βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μία από τις οποίες εξελίσσεται σε σημαντική επιχείρηση για μας. Και χάρη στους επιστήμονές μας, θα προσπαθήσουμε να κληροδοτήσουμε συναρπαστικές τεχνολογίες στις μελλοντικές γενιές.
«Πρέπει να εξασφαλίσουμε ενέργεια για τις επόμενες γενιές. Σε αντίθετη περίπτωση, ενδεχομένως θα βρεθούμε αντιμέτωποι με μια διαγενεαλογική αποτυχία της αγοράς.