Του Κ.Ν. Σταμπολή
Τόσο ο διαγωνισμός του Διαχειριστή του Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΣΜΗΕ) που πραγματοποιήθηκε την περασμένη εβδομάδα (βλέπε σχετικό ρεπορτάζ στο www.energia.gr στις 22/2 και 23/2 και άρθρο Μ. Πίου στις 26/2) με την συμμετοχή τεσσάρων ανεξάρτητων εν δυνάμει παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας, όσο και η απόφαση του Ομίλου Μυτιληναίος να μην συμμετάσχει στον εν λόγω διαγωνισμό αλλά να προχωρήσει αυτοδύναμα στην κατασκευή και εκμετάλλευση μεγάλης ηλεκτροπαραγωγικής μονάδος, σηματοδοτούν την έναρξη μιας νέας περιόδου που αναπόφευκτα θα οδηγήσει μέσα στα επόμενα χρόνια στη δημιουργία ενός εντελώς πρωτόγνωρου τοπίου στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα. Σε ένα χρονικό ορίζοντα τριών ετών, δηλαδή στα τέλη της τρέχουσας δεκαετίας, εκτιμάται ότι πέρα των νέων μονάδων της ΔΕΗ (οπότε κανονικά θα έχει κατασκευασθεί και η μονάδα φυσικού αερίου στο Αλιβέρι) θα λειτουργούν τουλάχιστον τέσσερις και ενδεχομένως πέντε νέες μονάδες συνδυασμένου κύκλου από ανεξάρτητους παραγωγούς. Οι παραγωγοί αυτοί εάν συνασπισθούν μπορούν κάλλιστα να δημιουργήσουν μια εναλλακτική ΔΕΗ, δηλαδή ένα «Δεύτερο Πόλο» στον τομέα ηλεκτροπαραγωγής, όπως έχουμε ήδη υποστηρίξει σε παλαιότερη αρθρογραφία μας (π.χ. βλέπε Καθημερινή 08/10/2006 και 06/10/2006 στο www.energia.gr).
Με αφορμή τις εξελίξεις της περασμένης εβδομάδας αλλά και βάσει στοιχείων που έχουμε στη διάθεσή μας, αξίζει αυτή τη δεδομένη στιγμή να διατυπώσουμε κάποιες σκέψεις και εκτιμήσεις για το πώς αναμένεται να διαμορφωθεί η αγορά ηλεκτροπαραγωγής μέσα στην επόμενη πενταετία, ιδιαίτερα από την πλευρά των ανεξάρτητων παραγωγών.
Κατ’ αρχάς, θα εξακολουθεί να λειτουργεί η μονάδα των 400MW των ΕΛΠΕ στη Θεσσαλονίκη και η μονάδα των 150MW (ανοικτού κύκλου) του Ήρωνα στη Θήβα, η οποία πιθανόν θα αναβαθμισθεί σε μονάδα συνδυασμένου κύκλου 220-250MW, ανεξαρτήτως διαγωνισμού ΔΕΣΜΗΕ. Ακολούθως, θα λειτουργεί η μονάδα συμπαραγωγής του Ομίλου Μυτιληναίος, ισχύος 334MW, η οποία ήδη κατασκευάζεται και θα τεθεί σε λειτουργία τον Ιούλιο φέτος. Στην ίδια τοποθεσία, ο Όμιλος θα κατασκευάσει τη νέα μονάδα συνδυασμένου κύκλου 412MW με καύση φυσικού αερίου, η κατασκευή της οποίας θα ξεκινήσει μέχρι τον Ιούνιο του 2007 και αναμένεται να τεθεί σε εμπορική λειτουργία το καλοκαίρι το 2009. Με αυτές τις δυο μονάδες ο Όμιλος Μυτιληναίος υλοποιεί το σχέδιο του για την κατασκευή του ενεργειακού κέντρου Αγίου Νικολάου Βοιωτίας συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 746MW.
Εάν ο διαγωνισμός του ΔΕΣΜΗΕ εξελιχθεί ομαλά, χωρίς ενστάσεις και Ευρωπαϊκά Δικαστήρια, τότε είναι λογικό να υποθέσουμε ότι μέχρι τις αρχές του 2008 θα έχει αρχίσει η κατασκευή μιας ακόμη μονάδας συνολικής ισχύος 400MW, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες, σύντομα θα ανακοινωθεί το σχέδιο κατασκευής ακόμα μιας μεγάλης μονάδας 400MW (ενδεχομένως με καύση εισαγόμενου άνθρακα) εκτός διαδικασίας ΔΕΣΜΗΕ. Άρα ομιλούμε για τουλάχιστον έξι (6) ιδιωτικές μονάδες που θα λειτουργούν και θα ενχύουν ηλεκτρισμό στο pool του ΔΕΣΜΗΕ μέχρι το 2010. Υπάρχει ακόμα η προοπτική για την κατασκευή μια λιγνιτικής μονάδας 300 - 400MW από την εταιρεία, η οποία θα προκύψει πλειοδότης από τον διαγωνισμό για την εκμετάλλευση των λιγνιτικών κοιτασμάτων της Βεύης, τα αποτελέσματα του οποίου αναμένεται να ανακοινωθούν μέχρι τα τέλη της τρέχουσας εβδομάδας.
Δεν κινδυνεύουμε να ομιλήσουμε περί ουτοπίας εάν υποστηρίξουμε ότι οι ανωτέρω έξι (6) μονάδες φυσικού αερίου και μια λιγνιτική, συνεπικουρούμενες από ορισμένα μικρά υδροηλεκτρικά και αρκετά αιολικά πάρκα, μπορούν άνετα να αποτελέσουν τη βάση για τη δημιουργία μιας ηλεκτροπαραγωγικής κοινοπραξίας, η οποία θα διαθέτει ένα δόκιμο ενεργειακό μείγμα και αξιόλογη εγκατεστημένη ισχύ (εκτιμάται μεταξύ 2.500 – 3.000MW) που θα μπορεί λόγω σύστασης και μεγέθους να ανταγωνισθεί με τη ΔΕΗ, όπερ και το ζητούμενο.
Σύμφωνα με πρόσφατες αναλύσεις, παρά το ακριβό φυσικό αέριο, οι ανεξάρτητοι παραγωγοί μπορούν τελικά να ανταγωνισθούν οριακά την ΔΕΗ λόγω μικρότερων λειτουργικών εξόδων και ευελιξίας στην είσοδο και έξοδο των μονάδων τους στο σύστημα. Εάν μάλιστα καταφέρουν να λειτουργούν συγχρόνως και μια λιγνιτική ή ανθρακική μονάδα (ο εισαγόμενος άνθρακας, steam coal, είναι σχετικά φθηνός) και κάποιες υδροηλεκτρικές, τότε θα έχουν δημιουργήσει ένα ενεργειακό μείγμα (energy mix) παρόμοιο με αυτό της ΔΕΗ και άρα θα είναι σε θέση να διαμορφώνουν σε καθημερινή βάση ανταγωνιστικές προσφορές προκειμένου να μπαίνουν με άνεση στην Ημερήσια Αγορά που λειτουργεί ο ΔΕΣΜΗΕ. Γι’ αυτό και για την πιθανολογούμενη αυτή κοινοπραξία έχει ιδιαίτερη σημασία η δυνατότητα κατασκευής και λειτουργίας ενός σύγχρονου λιγνιτικού σταθμού.
Το εν λόγω νέο επιχειρηματικό σχήμα δεν θα πρέπει να αποκλείσει την εξαγορά από την ΔΕΗ μιας ή δυο λιγνιτικών μονάδων (δεν υπάρχει κανένας νόμος ή κανονισμός που να απαγορεύει κάτι τέτοιο) έτσι ώστε να τεθούν οι βάσεις για την δημιουργία ενός σοβαρού δεύτερου πόλου παραγωγής και διαχείρισης ηλεκτρικής ενέργειας, ικανού να ανταγωνισθεί την ΔΕΗ επί ίσοις όροις και με την απαραίτητη κεφαλαιουχική και διοικητική επάρκεια. Για την ΔΕΗ, η πώληση ορισμένων λιγνιτικών σταθμών και δικαιωμάτων εξόρυξης, θα της αποφέρει άμεσα έσοδα που θα την βοηθήσουν να μειώσει το υπέρογκο χρέος της (3,7 δις €), ενώ ταυτόχρονα θα μειώσει τα τρέχοντα λειτουργικά της έξοδα, και θα την βοηθήσουν να αυξήσει την κερδοφορία της. Η απώλεια εσόδων από την παραγωγή και μεριδίου αγοράς θα αντισταθμιστεί από την επέκταση των εμπορικών της δραστηριοτήτων και της δραστηριοποίησής της στο εξωτερικό.
Όταν μάλιστα μέσα στα επόμενα χρόνια θα απελευθερωθεί πλήρως η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση (επίσημα, η αγορά απελευθερώνεται πλήρως τον Ιούνιο του 2007), οπότε και οι οικιακοί καταναλωτές θα θεωρούνται επιλέγοντες πελάτες και θα επιχειρήσουν να εισβάλουν στο λιανεμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας διάφορες ξενόφερτες εταιρείες, τότε η ανάγκη ύπαρξης και λειτουργίας ενός δεύτερου σοβαρού προμηθευτή ηλεκτρικής ενέργειας θα καταστεί απαραίτητη όσο ποτέ άλλοτε. Παράλληλα, η λειτουργία ενός δεύτερου πόλου, πέρα του ότι εξασφαλίζει στοιχειώδεις όρους ανταγωνισμού στην Ελληνική αγορά (και αποδεκτούς από τις Βρυξέλλες), μακροπρόθεσμα εγγυάται την ύπαρξη της ίδιας της ΔΕΗ η οποία σε διαφορετική περίπτωση, και υπό την πίεση της Ε. Επιτροπής, μοιραία θα οδηγηθεί σε διαμελισμό και απαξίωση.
Σύμφωνα με καλά πληροφορημένους κύκλους, η δημιουργία ενός δεύτερου πόλου που να μπορεί να ανταγωνισθεί τη ΔΕΗ αποτελεί μονόδρομο, κάτι που όπως φαίνεται έχουν αντιληφθεί οι μεγάλοι παίκτες της αγοράς. Ήδη συζητούν τη δυνατότητα οργάνωσης μιας τέτοιας συνεργασίας ο Όμιλος Μυτιληναίος με τα ΕΛΠΕ και την ΕΛΠΕΧ (βλέπε ανακοίνωση εταιρειών στις 29/09/2006).
Σύμφωνα με τους ανωτέρω παράγοντες, είτε με τη δημιουργία του Δεύτερου Πόλου είτε με την ανεξάρτητη λειτουργία των νέων μονάδων αναμένεται ότι θα δημιουργηθεί ανταγωνισμός, όπου οι απαιτήσεις για διαφάνεια στην διαδικασία παραγωγής, μεταφοράς, διανομής και εμπορίας ηλεκτρικού ρεύματος θα αυξηθούν κατακόρυφα. «Η αγορά ζητάει διαφάνεια και όχι κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης, παρόμοια με αυτή που είδαμε πρόσφατα στον άλλο διαγωνισμό του ΔΕΣΜΗΕ για την εκχώρηση δικαιωμάτων εισαγωγών ηλεκτρικής ενέργειας από τη Βουλγαρία, όπου η τιμή δικαιώματος ανήλθε στο αδικαιολόγητα υψηλό επίπεδο των 14,13€/MWH, τη στιγμή που τον Ιανουάριο είχε διαμορφωθεί στα 20λεπτά/MWH και τον Φεβρουάριο στα 2,99€/MWH με προφανή στόχο τον αποκλεισμό των ανεξάρτητων προμηθευτών», παρατηρεί γνωστός παράγοντας της αγοράς με ενδιαφέροντα στο χώρο της ανεξάρτητης ηλεκτροπαραγωγής και εμπορίας. «Η αγορά δεν ζητά εξασφάλιση εσόδων, αλλά απαιτεί διαφάνεια, όχι κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης της ΔΕΗ ενώ θα ήθελε επιτέλους να δει και πλήρη διαχωρισμό των λογαριασμών της ΔΕΗ (δηλαδή, το γνωστό unbundling)», συμπληρώνει ο ανωτέρω παράγοντας.
Εξάλλου, η όλη φιλοσοφία του ανοίγματος της αγοράς και το σπάσιμο του μονοπωλίου των εθνικών παραγωγών, που είναι πίσω από την λογική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των σχετικών Κοινοτικών Οδηγιών, προϋποθέτει τη μέγιστη δυνατή διαφάνεια και τη λειτουργία αγορών με ίσες ευκαιρίες για όλους του παίκτες. Η αποδόμηση της δεσπόζουσας θέσης της ΔΕΗ, αλλά και των άλλων εθνικών πρωταθλητών στην Ευρώπη, αποτελεί πλέον σταθερό και εφικτό στόχο από πλευράς Ευρωπαϊκής Επιτροπής αλλά και των ανεξάρτητων παραγωγών για τα επόμενα χρόνια.