Tου David Ignatius / Aρθρογράφου της Washington Post
Η σε επιστημονικό επίπεδο δημόσια συζήτηση για την παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας έχει λήξει. Τον περασμένο μήνα δόθηκε στη δημοσιότητα η μελέτη διεθνούς ομάδας διακεκριμένων κλιματολόγων, στην οποία παρατίθενται αδιάσειστα στοιχεία για την ύπαρξη του φαινομένου του θερμοκηπίου. Τα στοιχεία αφήνουν, επίσης, ελάχιστα περιθώρια αμφιβολίας ότι η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας προκαλείται από την ανθρώπινη δραστηριότητα.
Θεωρείται βέβαιον ότι οι σκεπτικιστές θα συνεχίσουν την αμφισβήτηση των στοιχείων, πλην όμως, ο διάλογος δεν πρόκειται να σταματήσει.
Το καίριο ερώτημα στο εξής αφορά τους τρόπους αντιμετώπισης του φαινομένου. Το πρόβλημα πλέον είναι πολιτικό και όχι επιστημονικό.
Οι λύσεις προαπαιτούν πολιτική θέληση, φαντασία και επίπονους συμβιβασμούς. Εξ ου και διαφώνησα με το πανηγυρικό κλίμα υπό το οποίο αναγνωρίστηκε ο ηγετικός ρόλος του Αλ Γκορ στη μάχη κατά του φαινομένου του θερμοκηπίου στο περιθώριο των βραβείων Όσκαρ. Οι ζητωκραυγές και τα χαϊδευτικά χτυπήματα στην πλάτη μεταξύ των διασημοτήτων δημιούργησαν την εντύπωση ότι ο αγώνας θα είναι διασκέδαση. Το πιθανότερο, όμως, σενάριο θέλει τη μάχη κατά του φαινομένου του θερμοκηπίου να προξενεί σημαντικές απώλειες και το φλέγον ζήτημα αφορά τον τρόπο με τον οποίο θα κατανεμηθεί ο πόνος.
Το πρόβλημα εξετάζεται σε βάθος στη νέα έκθεση του Πίτερ Σβαρτς, ο οποίος αντί να ξεκινήσει με λεπτομερείς προβλέψεις περί βαθμών αύξησης της θερμοκρασίας ή περί ανόδου της στάθμης των υδάτων, καταπιάνεται με τα συστήματα που θα υποστούν τις συνέπειες του φαινομένου του θερμοκηπίου.
Τα ευρήματα του κ. Σβαρτς προσδίδουν μια ακόμα πιο τρομακτική διάσταση στο πρόβλημα. Ο κόσμος είναι ήδη επισφαλής, τα δίκτυα που διατηρούν την πολιτική και κοινωνική τάξη μοιάζουν ευάλωτα, ενώ η διαχωριστική γραμμή μεταξύ πολιτισμού και αναρχίας φθίνει. Ερμηνεύουμε τις μη φυσιολογικές συμπεριφορές των πεταλούδων ή των μεταναστευτικών πουλιών ως προπομπούς της κλιματικής αλλαγής, αλλά αποφεύγουμε να εξετάσουμε τις πρώιμες συνέπειες του φαινομένου του θερμοκηπίου στον άνθρωπο.
«Η σταθερή επιδείνωση των κλιματικών συνθηκών θα φέρει τις αντοχές των φυσικών και ανθρώπινων συστημάτων στα όριά τους» γράφει ο κ. Σβαρτς. Η έκθεση του κ. Σβαρτς με τίτλο: «Ο Αντίκτυπος της Κλιματικής Αλλαγής», αποτελεί προϊόν μελέτης της συμβουλευτικής εταιρείας του ίδιου, Global Business Network, η οποία πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό αμερικανικής υπηρεσίας πληροφοριών.
Η μελέτη προβλέπει ότι οι πρώτες καταστροφές θα συμβούν στα οικοσυστήματα που βρίσκονται εδώ και καιρό στα όριά τους. Η ανθρώπινη δραστηριότητα –από την καταστροφή των δασών μέχρι την υπερβολική γεωργία– καθιστά τα εν λόγω οικοσυστήματα ιδιαίτερα ευάλωτα σε καταστροφικά φυσικά γεγονότα που θα επιφέρει η αύξηση της θερμοκρασίας. Σε πρόσφατη συνέντευξή του, ο κ. Σβαρτς ανέφερε τη Χαβάη ως χαρακτηριστικό παράδειγμα περιοχής που κινδυνεύει εξαιτίας της εκτεταμένης αποψίλωσης των δασικών εκτάσεών της. Μια παρατεταμένη περίοδος ξηρασίας ή ένας τυφώνας μπορεί να προκαλέσει ανυπολόγιστες καταστροφές, με αποτέλεσμα χιλιάδες άνθρωποι να αναζητήσουν απεγνωσμένα να φύγουν από το νησί.
Όσον αφορά το πρόβλημα της ανόδου της στάθμης των υδάτων, οι επιστήμονες αδυνατούν μεν να προβλέψουν πόσο γρήγορα θα λιώσουν οι πάγοι, πλην όμως, σε περιοχές όπως το Μπαγκλαντές, όπου εκατομμύρια άνθρωποι ζουν στο επίπεδο της θάλασσας, ακόμα και μια μικρή άνοδος μπορεί να προκαλέσει άνευ προηγουμένου καταστροφή. «Αν η περιοχή πληγεί από τους μουσώνες, ο αριθμός των προσφύγων θα κυμανθεί από 60 μέχρι και 100 εκατομμύρια», επισημαίνει ο κ. Σβαρτς. «Θα είναι η μεγαλύτερη ανθρωπιστική καταστροφή στην Ιστορία» προσθέτει ο ίδιος.
Παράλληλα, η μείωση των αποθεμάτων πόσιμου ύδατος μπορεί να εξελιχθεί σε εξίσου σημαντικό πρόβλημα με τις πλημμύρες. Ο κ. Σβαρτς σημειώνει ότι ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν σε περιοχές όπου το πόσιμο νερό αποτελεί είδος πολυτελείας ξεπερνάει τα 700 εκατομμύρια. Η κλιματική αλλαγή θα διαταράξει κι άλλο την ισορροπία, με αποτέλεσμα την εξάντληση του πόσιμου νερού σε πολλές περιοχές και την πρόκληση πολέμων για τα εναπομείναντα αποθέματα. Θεωρείται δε, βέβαιον, ότι τα πολιτικά συστήματα δεν θα μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στις διαρκείς μεταναστεύσεις μεγάλων πληθυσμιακών ομάδων.
Τέλος, αναφύεται το δυσεπίλυτο πρόβλημα της διατήρησης της κοινωνικής τάξης υπό αυτές τις συνθήκες. Δεν είναι ανάγκη να πάτε στη Βαγδάτη προκειμένου να δείτε πόσο εύκολα διαβρώνεται ένας κοινωνικός ιστός. Υπάρχει και το παράδειγμα της Νέας Ορλεάνης μετά το χτύπημα του τυφώνα Κατρίνα. Η ρίζα τού συγκεκριμένου προβλήματος βρίσκεται στην ανεξέλεγκτη και ταχύτατη αστικοποίηση. Ο κ. Σβαρτς παρατηρεί ότι το 1900 ένας στους είκοσι ανθρώπους ζούσε σε κάποιο αστικό κέντρο, ενώ σήμερα ένας στους δύο. Εν απουσία ισχυρών και σταθερών κυβερνήσεων, ο πλανήτης μπορεί να μεταβληθεί σε πεδίο μάχης μεταξύ παραστρατιωτικών ομάδων που θα ανταγωνίζονται διαρκώς για τον έλεγχο των πηγών ενέργειας και του πόσιμου νερού.
Τα μεγάλα προβλήματα της ζωής δεν είναι αυτά που εμφανίζονται ξαφνικά, αλλά εκείνα που γνωρίζεις ότι θα εμφανιστούν αργά ή γρήγορα. Το ίδιο ισχύει και για το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής. Μπορούμε να κάνουμε μετρήσεις και προβλέψεις, αλλά είμαστε σε θέση να το αντιμετωπίσουμε; Αν οραματιστούμε το χαοτικό μέλλον που περιγράφει ο κ. Σβαρτς, θα αναζητήσουμε επιτέλους τρόπους περιορισμού της καταστροφής; Το πραγματικό πρόβλημα μας κοιτάει κατάματα. Θα κάνουμε κάτι γι’ αυτό;
(Καθημερινή, 4/3/07)